FSH – badanie, norma, za wysokie, za niskie. Czy poziom hormonu folikulotropowego wpływa na płodność i rozwój PCOS?
Agnieszka Gierszon

FSH – badanie, norma, za wysokie, za niskie. Czy poziom hormonu folikulotropowego wpływa na płodność i rozwój PCOS?

Badanie poziomu FSH jest jednym z podstawowych oznaczeń, na jakie kieruje się pacjentów podczas prowadzenia procesu diagnostycznego niepłodności, zaburzeń miesiączkowania i owulacji oraz chorób przysadki mózgowej. Norma FSH u kobiet zmienia się w zależności o dnia cyklu miesiączkowego. Na wynik badania hormonu folikulotropowego wpływają również zażywane leki, w tym doustne środki antykoncepcyjne. Z kolei u dzieci, u których na podstawie objawów fizycznych stwierdza się opóźnienie dojrzewania płciowego, zarówno poziom LH, jak i FSH może być obniżony.


Czego dowiesz się z niniejszego artykułu:

  • Jak obliczyć stosunek FSH do LH?
  • Jakie są normy FSH dla kobiet w różnych momentach cyklu miesiączkowego?
  • Stężenia których hormonów należy sprawdzić wraz z poziomem FSH?
  • Czy na badanie FSH należy stawić się na czczo?
  • Jakie są objawy podwyższonego i obniżonego FSH?


Folikulotropina (FSH, hormon folikulotropowy) to hormon wytwarzany przez przysadkę mózgową. W organizmie kobiety jego rolą jest pobudzanie jajników do syntezy estrogenów i wytwarzania dojrzewających pęcherzyków jajnikowych, a u mężczyzn odpowiada natomiast za czynność jąder. Badanie poziomu FSH wskazane jest w diagnostyce podłoża niepłodności u kobiet i mężczyzn oraz przedwczesnego lub opóźnionego dojrzewania u dzieci. Poziom FSH oznacza się także w monitorowaniu owulacji, diagnostyce zaburzeń miesiączkowania i czynności przysadki mózgowej.

Co to jest FSH?

FSH, czyli hormon folikulotropowy, jest hormonem peptydowym syntetyzowanym przez przedni płat przysadki mózgowej w odpowiedzi na stymulację gonadoliberyną (GnRH) wytwarzaną przez podwzgórze mózgowe, reagujące zwrotnie na stymulację za pośrednictwem testosteronu i estradiolu. U mężczyzn FSH odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie jąder i wytwarzanie plemników. FSH u kobiet, działając w organizmie wspólnie z LH (hormonem luteinizującym, lutropiną), pobudza jajniki do wytwarzania estrogenów, co skutkuje dojrzewaniem pęcherzyków jajnikowych (Graffa). FSH odpowiada także za cykliczne i zgodne z fazami cyklu miesiączkowego zmiany w endometrium.

Kiedy należy wykonać badanie poziomu FSH?

Badanie poziomu FSH wykonuje się przede wszystkim w diagnostyce niepłodności męskiej i kobiecej, przy zaburzeniach miesiączkowania i owulacji, dojrzewania płciowego dzieci obojga płci, a także w diagnostyce różnicowej chorób przysadki mózgowej. Badanie poziomu FSH wykonane równolegle z badaniem lutropiny wskazane jest w diagnostyce PCOS (zespołu policystycznych jajników), z kolei oznaczenie FSH łącznie z inhibiną B i estradiolem lub hormonem antymüllerowskim (AMH) pozwala ocenić rezerwę jajnikową pacjentki.

Powiązane produkty

Niski poziom FSH a ciąża

Przyjmuje się, że im wyższy poziom FSH w fazie pęcherzykowej (folikularnej) cyklu miesięcznego, tym większe mogą być problemy pacjentki z zajściem w ciążę. Badanie poziomu FSH wykonywane w przypadku zaburzeń płodności jest zatem pomocne w zdiagnozowaniu ich przyczyny. Kiedy stężenie FSH obniżone jest w wyniku zaburzeń funkcji przysadki mózgowej lub podwzgórza, mówimy o hipogonadotropowym hipogonadyzmie, natomiast gdy stężenie FSH wzrasta w wyniku zaburzenia funkcji jąder lub jajników – o hipergonadotropowym hipogonadyzmie.

W przypadku leczenia niepłodności przyjmuje się, że poziom FSH powyżej 15 mIU/mL około 2.–3. dnia cyklu stanowi u pacjentki prognozę złej odpowiedzi na stymulację dojrzewania pęcherzyków za pomocą leków i może stanowić podstawę wykluczenia jej z dalszych etapów leczenia metodami wspomaganego rozrodu w związku z niskim poziomem rezerwy jajnikowej i problemem z pobudzeniem jajeczkowania.

Badanie FSH nie jest rutynowo wykonywane u pacjentek ciężarnych z uwagi na fakt, że stężenie hormonu folikulotropowego pozostaje u nich w tym okresie na bardzo niskim lub wręcz nieoznaczalnym poziomie.

Objawy i skutki za niskiego FSH

Obniżony poziom FSH u kobiet i mężczyzn związany jest zwykle z niewydolnością gonad, powstałą wskutek niewydolności przysadki mózgowej i/lub podwzgórza. Związany może być m.in. z wrodzonym lub nabytym panhipopituaryzmem (niedoczynność przysadki), nowotworami, zapaleniami lub operacjami w rejonie przysadki mózgowej lub podwzgórza, hiperprolaktynemią, anoreksją i niedożywieniem, przyjmowaniem niektórych leków lub stresem. U dzieci, u których na podstawie objawów fizycznych stwierdza się opóźnienie dojrzewania płciowego, zarówno poziom LH, jak i FSH może być obniżony.

Objawy i skutki zbyt wysokiego FSH

Podwyższony poziom FSH i lutropiny obserwuje się zwykle w przebiegu pierwotnej niewydolności jajników i jąder lub wad rozwojowych gonad oraz w przedwczesnym wygasaniu czynności jajników w wyniku chorób lub chemioterapii czy radioterapii. Poziom FSH jest wysoki również u pacjentek w okresie okołomenopauzalnym. Objaw podwyższonego poziomu FSH i LH u dzieci stanowi przedwczesne dojrzewanie płciowe.

FSH – jak się przygotować do badania? Czy do pobrania krwi należy być na czczo?

Badanie poziomu FSH wykonywane jest w próbce krwi żylnej pobranej z żyły łokciowej pacjenta. Z uwagi na fakt, że stężenie FSH u kobiet zależy od fazy cyklu miesiączkowego oraz wykazuje zróżnicowanie dobowe, wskazane jest pobranie krwi w godzinach porannych – pomiędzy 2. a 5. dniem cyklu (chyba że lekarz kierujący pacjentkę na badania zaleci inaczej). Nie jest konieczne, aby do badania poziomu FSH pozostawać na czczo, czyli około 8–10 godzin od ostatniego posiłku, ale w związku z tym, że zwykle badanie poziomu FSH wykonywane jest w pakiecie z oznaczeniem innych parametrów, takich jak np. morfologia krwi żylnej, wskazane jest powstrzymanie się od spożywania posiłków przed pobraniem krwi. Na wynik badania czeka się z reguły nie dłużej niż jeden dzień.

Istotne jest, aby pamiętać, że na wynik badania FSH mogą wpływać niektóre leki i środki, które podwyższają (np. klomifen, cimetydyna, glikozydy naparstnicy, ketokonazol, erytropoetyna, lewodopa czy nikotyna) lub obniżają (np. doustne środki antykoncepcyjne, leki hormonalne, kortykosteroidy) poziom FSH. Ważne, by przed badaniem nigdy nie odstawiać leków samodzielnie, a o ich przyjmowaniu poinformować lekarza, który zdecyduje, czy i kiedy odstawienie będzie wskazane. Przed wykonaniem badania FSH należy poinformować lekarza kierującego również o przebytej niedawno scyntygrafii.

FSH – normy dla kobiet i mężczyzn

Podczas gdy stężenie FSH u kobiet zmienia się w przebiegu kolejnych faz cyklu miesiączkowego, u mężczyzn pozostaje bardziej stabilne. Normy stężenia FSH u kobiet przedstawiają się następująco:

  • dla fazy pęcherzykowej (folikularnej) – poniżej 12 mIU/ml,
  • dla fazy owulacyjnej od 20 do 90 mIU/ml,
  • dla fazy lutealnej – poniżej 10 mIU/ml,
  • w czasie ciąży – stężenie śladowe lub nieoznaczalne,
  • po menopauzie od ok. 40 do 250 mIU/ml.

U mężczyzn po okresie dojrzewania stężenie FSH mieści się w granicach od ok. 4 do 25 mIU/ml.   

Poziom których hormonów należy oznaczyć równolegle z FSH?

Poziom FSH oznacza się zwykle równolegle z poziomem estradiolu, który zwrotnie reguluje wydzielanie FSH przez przysadkę mózgową. Również badanie LH jest oznaczeniem często wykonywanym równolegle z badaniem FSH. Pozostałe hormony, których poziom często oznacza się w diagnostyce niepłodności łącznie z badaniem FSH to prolaktyna, progesteron, testosteron i TSH.

FSH i LH – jak obliczyć stosunek?

Prawidłowy stosunek poziomu hormonów LH i FSH oznaczonych w tym samym dniu cyklu miesiączkowego wynosi 1. W przypadku PCOS stosunek LH/FSH wynosi nawet 2 lub 3, niemniej przyjmuje się, że od wartości 1,5 pacjentka powinna koniecznie skonsultować swój stan z lekarzem specjalistą. Wartości poniżej 0,6 mogą świadczyć o niedoczynności przysadki. W Internecie na wielu stronach internetowych i forach poświęconych płodności istnieją kalkulatory online, za których pomocą takie stosunku można obliczyć.

FSH – skierowanie na badanie, cena/refundacja

Koszt badania FSH jest refundowany przez NFZ, gdy skierowanie na oznaczenie wyda nam odpowiedni specjalista, np. lekarz ginekolog lub endokrynolog. W przypadku, gdy zdecydujemy się wykonać badanie FSH prywatnie – za odpłatnością – jego koszt wyniesie około 30–50 złotych. Zawsze należy pamiętać, by każdy wynik badania skonsultować z lekarzem prowadzącym, który w jego interpretacji weźmie pod uwagę nie tylko pojedyncze oznaczenie poziomu FSH, ale też wywiad kliniczny i aktualny stan zdrowia pacjentki.

  1. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej pod red. A. Dembińskiej-Kieć, J., Naskalskiego i B. Solnicy, wyd. IV, Wrocław 2018.
  2. Solnica B. Diagnostyka laboratoryjna. Warszawa 2014.
  3. FSH, „www.labtestonline.pl" [online], https://www.labtestsonline.pl/test/fsh, [dostęp:] 11.05.2021.
  4. Follicle-stimulating Hormone (FSH), „www.labtestonline.pl" [online], https://labtestsonline.org/tests/follicle-stimulating-hormone-fsh, [dostęp:] 11.05.2021.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Podwyższona prolaktyna (hiperprolaktynemia) – przyczyny i objawy

    Hiperprolaktynemia może być jednym z objawów guza przysadki (łac. prolactinoma), chorób podwzgórza, zaburzeń funkcji gruczołu tarczycowego (np. niewyrównania niedoczynności tarczycy), niewydolności nerek, ale także ciąży. Objawami, które powinny skłonić pacjenta do zbadania poziomu PRL, są zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę, mlekotok, uderzenia gorąca, trądzik lub zauważalnie obniżone libido. Leczenie hiperprolaktynemii polega głównie na farmakoterapii i leczeniu przyczynowym podwyższonego stężenia PRL, czyli choroby, która wywołała ten stan.

  • APTT – czas kaolinowo-kefalinowy, normy i wskazania. Kiedy należy wykonać badanie?

    APTT to jeden z parametrów krwi, którego oznaczenie jest bardzo ważne w ocenie stopnia krzepliwości krwi pacjenta, u którego planowana jest operacja chirurgiczna lub który jest leczony z powodu chorób natury zakrzepowo-zatorowej. Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na czas częściowej tromboplastyny po aktywacji mogą być choroby wątroby lub zaburzenia ilości witaminy K w organizmie. Jak wygląda badanie APTT, czy jest refundowane i jak się do niego przygotować?

  • D-dimery – wskazania, normy, podwyższone. Poziom d-dimerów a zakrzepica

    Badanie d-dimerów we krwi jest jednym z głównych parametrów wykorzystywanych w diagnostyce chorób zakrzepowych takich jak zakrzepica żył głębokich dolnych czy zatorowość płucna. Skrzepy krwi znajdujące się w naczyniach krwionośnych mogą zamknąć światło tych przewodów i doprowadzić w ten sposób do bardzo poważnych komplikacji zdrowotnych. Wyróżnia się cztery podstawowe metody oznaczania stężenia d-dimerów we krwi (metoda lateksowa, immunoenzymatyczna, aglutynacji pełnej krwi i wykorzystująca przeciwciała znakowane technetem). Kiedy wykonać badanie, ile kosztuje oznaczenie stężenia d-dimerów, jak się do niego przygotować? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

  • Cholesterol HDL – badanie, normy. Co oznacza obniżony poziom „dobrego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu HDL jest jednym z głównych oznaczeń zlecanych osobom, u których ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych jest wysokie. Pacjenci chorujący na cukrzycę, po przebytym zawale serca, palacze oraz kobiety przyjmujące hormonalną terapię antykoncepcyjną, beta-blokery lub retinoidy powinni częściej oznaczać poziom dobrego cholesterolu i jego stosunek do LDL. Badaniami dodatkowymi, które zaleca się wykonać przy oznaczeniu HDL, są stężenia cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów. Jak należy się przygotować do oznaczenia poziomu HDL? Ile kosztuje badanie? Czy może być refundowane? Czy aby zbadać poziom cholesterolu HDL, trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Erytropoetyna (EPO) – badanie, normy, interpretacja wyników

    Badanie erytropoetyny (EPO) jest wskazane podczas prowadzenia procesu diagnostycznego chorób krwi i nerek. Dzięki analizie poziomu erytropoetyny możliwe jest kontrolowanie odpowiedzi na wdrożone leczenie anemii, nadkrwistości i niedokrwistości. Wysoki poziom EPO jest charakterystyczny dla sportowców, którzy swoje treningi odbywają w terenach górskich, ale także, co ciekawe, dla osób palących papierosy. Badanie poziomu erytropoetyny często towarzyszy analizie morfologii krwi i hematokrytowi. Jaka jest norma EPO we krwi, czy do badania erytropoetyny należy zgłosić się na czczo i czy stosowanie EPO przez sportowców jest równoznaczne ze stosowaniem dopingu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol LDL – badanie, normy, podwyższony. Jak obniżyć zbyt wysoki poziom „złego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu LDL jest jednym z elementów tzw. lipidogramu, który zaleca się wykonywać minimum raz do roku, w ramach badań profilaktycznych. Przeprowadzenie tego oznaczenia ma na celu potwierdzenie wydolności lub dysfunkcji pracy wątroby. Na zaburzenia ilości „złego cholesterolu” wpływa szereg czynników, które są związane głównie z dietą i stylem życia. Jak wygląda badanie, jakie są normy cholesterolu LDL, ile kosztuje oznaczenie i czy na pobranie krwi trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol całkowity – badanie, norma i interpretacja wyników

    Badanie poziomu cholesterolu całkowitego to jedno z podstawowych badań, które ocenia ogólny poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol całkowity to suma cholesterolu LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości), cholesterolu HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości) oraz cholesterolu VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości).

  • Lipidogram (profil lipidowy). Badanie, normy, przygotowanie

    Lipidy, czyli tłuszcze, to najważniejsze źródło energii w diecie człowieka. Jako składniki błon komórkowych i rozpuszczalniki niektórych substancji, np. witamin i hormonów, pełnią kluczową rolę w utrzymaniu równowagi ludzkiego organizmu. Zaburzenia lipidowe występujące u pacjentów z nadwagą, otyłością lub obciążonym wywiadem rodzinnym mogą skutkować schorzeniami układu krwionośnego i sercowo-naczyniowego oraz podwyższać ryzyko udaru mózgu.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij