Czy można od urodzenia nie czuć bólu? Co to jest analgezja?

Analgezja to termin oznaczający zniesienie czucia bólu. Słowo pochodzi od greckich słów an algos, które można przetłumaczyć jako „bez bólu”. Stan ten można osiągnąć za pomocą leków lub metod niefarmakologicznych i stosuje się go najczęściej podczas porodu lub zabiegów operacyjnych. Jakie są dostępne sposoby na łagodzenie lub całkowite niwelowanie bodźców bólowych? Czym jest analgezja wrodzona – czy jest darem, a może przekleństwem?

Co zrobić, żeby nie czuć bólu?

Odczuwanie bólu to jedno z trudniejszych uczuć, które potrafią całkowicie „wyłączyć” człowieka z normalnego funkcjonowania. Uporczywy ból głowy czy też zęba dosięgnął przynajmniej raz w życiu każdego z nas. Wówczas pierwszym odruchem jest sięgnięcie po powszechnie dostępne środki przeciwbólowe. Jakie są ich rodzaje? Które wykazują się największą skutecznością?

Drabina analgentyczna została opracowana przez WHO (Światową Organizację Zdrowia) i zakłada obecność trzech grup analgentyków. Zalicza się do nich:

• 1 stopień – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ, czyli m.in. ibuprofen czy też ketoprofen) i paracetamol. To od nich rozpocząć powinna się każda terapia przeciwbólowa. Łagodzą lub niwelują ból od stopnia lekkiego do umiarkowanego. Farmaceutyki z tej grupy są najczęściej stosowane przez Polaków. Dostępne w aptekach bez recepty.
• 2 stopień – opioidy, np. tramadol i kodeina. Stosowane są na silniejszy ból, w momencie gdy preparaty jednoskładnikowe mogą okazać się niewystarczające. Wskazaniem do ich podania jest np. rwa kulszowa, silna migrena lub skręcenia. Część z nich dostępna jest bez recepty.
• 3 stopień – silne opioidy. Do tej grupy zalicza się morfinę i fentanyl. Leki zawierające te substancje aktywne wydawane są wyłącznie z przepisu lekarza. Podaje się je pacjentom cierpiącym na bardzo silne bóle związane m.in. z chorobą nowotworową.

Należy pamiętać o tym, że przyjmowanie leków o działaniu analgetycznym nie powinno być przewlekłe. Część substancji aktywnych może prowadzić do uzależnienia, przyczyniać się do uszkodzenia zdrowia (np. upośledzenia funkcjonowania wątroby i nerek), a nawet wywołać zjawisko oporności na lek, co rodzi potrzebę przyjmowania jego coraz większych dawek.

Co to jest wrodzona obojętność na ból?

Wrodzona obojętność na ból, czyli analgezja wrodzona, jest bardzo rzadką chorobą genetyczną wynikająca z mutacji genu SCN9A. Jest on odpowiedzialny za przewodzenie impulsacji bólowej do ośrodkowego układu nerwowego, czyli mózgu. Osoba cierpiąca na analgezję wrodzoną nie jest w stanie odbierać bodźców bólowych. Pozostałe czucie, w tym dotyku, temperatury, tekstury czy też czucie głębokie, pozostaje prawidłowe.

Mogłoby się wydawać, że takie życie musi oznaczać same plusy. W rzeczywistości jest zupełnie inaczej. Pacjenci z analgezją wrodzoną żyją znacznie krócej. Ma to związek z tym, że ich organizm nie odbiera informacji o chorobie. Ponieważ nic ich nie boli, nie szukają pomocy u lekarza. To z kolei zazwyczaj doprowadza do szybszego zgonu. Ponadto okazuje się, że mają większą tendencję do ryzyka. Nigdy bowiem nie doznali bólu związanego ze złamaniem ręki czy też zranieniem się nożem.

Co to jest analgezja multimodalna?

Analgezja to bardzo szerokie pojęcie obejmujące wiele jej rodzajów i zastosowań. Środek hamujący transmisję bólową (inaczej hamujący nocycepcję) dobierany jest do pacjenta, stopnia bólu oraz określonej sytuacji. Przykładem jest analgezja multimodalna stosowana głównie podczas operacji chirurgicznych. Polega ona na zastosowaniu kilku rodzajów substancji aktywnych (farmakoterapia skojarzona) w połączeniu ze znieczuleniem regionalnym.

Inne rodzaje analgezji:

• z wyprzedzeniem – zapobiega pojawieniu się nadwrażliwości w okresie okołooperacyjnym z jednoczesnym zachowaniem możliwości odczuwania powikłań po zabiegu;
• regionalna – znieczulenie następuje na drodze „wszystko albo nic”;
• postresowa – terminem tym określa się konieczność zniesienia bólu w sytuacjach stresu ekstremalnego związanego z poważnym uszkodzeniem ciała;
• stresowa – osłabienie lub zniesienie bólu pojawiającego się w następstwie stresu;
• przewodowa – polega na podaniu analgetyku blokującego konkretny nerw zaopatrujący wybraną część ciała, która ma zostać znieczulona;
• doopłucnowa – kiedyś była samodzielnym zabiegiem stosowanym podczas operacji okolic klatki piersiowej, a obecnie stanowi składową znieczulenia złożonego;
• zdysocjowana – znalazła zastosowanie przy bolesnych zabiegach, np. podczas zmiany opatrunków po oparzeniu; związana jest z podaniem ketaminy;
• powierzchniowa – blokuje powierzchniowe receptory bólu, np. na błonie śluzowej; w ten sposób działa m.in. lidokaina;
• hipnotyczna – zniesienie bólu przy pomocy hipnozy;
• porodowa – obejmuje wiele metod, zwykle są to przede wszystkim środki farmakologiczne, w tym fentanyl, znieczulenie zewnątrzoponowe czy też podawanie podtlenku azotu z tlenem; rosnącą popularnością cieszą się metody niefarmakologiczne, w tym hipnoza, a także akupunktura.

Jaki jest najsilniejszy lek przeciwbólowy?

Wiele osób zastanawia się, jaki jest najsilniejszy lek o działaniu przeciwbólowym. Zdecydowana większość odpowiedziałaby, że morfina. Nie jest to jednak prawda. Jak się okazuje, bardzo silne działanie o tym charakterze wykazuje opioid, jakim jest fentanyl. Badania wykazały, że jest on aż 100 razy silniejszy niż popularna morfina.