Zabieg a operacja – czym się różnią?

Zabieg i operacja – jakie są ich definicje?

Encyklopedia PWN definiuje operację jako wszelkiego rodzaju czynności chirurgiczne, diagnostyczne lub lecznicze połączone z naruszeniem ciągłości powłok i/lub otwarciem jam ciała, wykonywane na tkankach i narządach, których celem jest usunięcie zmienionych chorobowo tkanek i/lub narządów bądź zniesienie objawów i dolegliwości. Co ciekawe, źródło to jako synonimy do słowa operacja podaje frazy: zabieg operacyjny oraz zabieg chirurgiczny. Sugeruje więc, że zabieg jest pojęciem szerszym, a jego szczególnym przypadkiem jest operacja.

Słownik języka polskiego zabiegiem określa każde działanie lekarskie lub kosmetyczne mające zaradzić czemuś. Jest to więc pojęcie niezwykle szerokie i rzeczywiście zabiegiem określimy każdą czynność, której celem jest profilaktyka, diagnostyka lub leczenie chorób. Włączane są w to zarówno proste działania, jak wykonanie zastrzyku czy zmiana opatrunku, jak również skomplikowane procedury medyczne, takie jak przeszczep serca czy operacje mózgu.

Zależność między pojęciami zabieg i operacja można więc podsumować następująco: każda operacja jest zabiegiem, lecz nie każdy zabieg jest operacją.

Rodzaje zabiegów operacyjnych

Jak wspomniano, operacja jest szczególnym rodzajem zabiegu, określanym z reguły mianem zabiegu operacyjnego lub chirurgicznego. Wymaga najbardziej zaawansowanej ingerencji w ciało pacjenta. Operacje wykonywane są przez chirurgów, którzy wraz ze stałym postępem medycyny zyskali ścisłe specjalizacje. Do najpopularniejszych specjalizacji wśród chirurgów należą:

• kardiochirurgia: obejmuje zabiegi wykonywane na sercu i naczyniach krwionośnych, np.: przeszczep serca, operacyjne leczenie wrodzonych wad serca, tętniaków czy choroby wieńcowej;
• neurochirurgia: zajmuje się m.in. usuwaniem guzów mózgu, krwiaków wewnątrzczaszkowych czy operacjami po odniesionych urazach czaszki i kręgosłupa;
• torakochirurgia (chirurgia klatki piersiowej): obejmuje takie zabiegi, jak np. usuwanie urazów klatki piersiowej powstałych w wyniku wypadków, transplantacja płuc czy operacje w obrębie tchawicy i oskrzeli;
• chirurgia tkanek miękkich: obejmuje zabiegi na narządach jamy brzusznej;
• chirurgia szczękowo-twarzowa: zajmuje się nie tylko złożonymi zabiegami usuwania zębów, ale też leczeniem złamań i urazów w obrębie twarzoczaszki.

Niektóre specjalizacje nie są ograniczone do operowanych części ciała, a do rodzaju zabiegu. I tak osobno wyróżnia się chirurgię transplantacyjną (zajmującą się przeszczepami narządów), chirurgię onkologiczną (zajmującą się usuwaniem zmian nowotworowych) czy chirurgię plastyczną (obejmującą zabiegi rekonstrukcji wrodzonych i nabytych wad ciała oraz korekcji jego defektów o charakterze rzeczywistym lub odczuwalnym).

Zabiegi chirurgiczne można również podzielić ze względu na czas, w którym muszą być wykonane. I tak wyróżnia się:

• Operacje nagłe, które muszą być przeprowadzone niezwłocznie. Zalicza się do nich zabiegi w celu opanowania krwotoków wewnętrznych czy leczenie pękniętych tętniaków aorty.
• Operacje pilne, wykonywane kilka godzin po rozpoznaniu choroby. Wskazaniem do ich przeprowadzenia są np. perforacje przewodu pokarmowego czy pęknięty wyrostek robaczkowy.
• Operacje planowe, wykonywane we wcześniej wyznaczonym terminie, np. zabiegi chirurgii plastycznej.

Zabiegi operacyjne różnią się również celem, dla osiągnięcia którego są prowadzone. W medycynie wyróżnia się:

• Operacje diagnostyczne: przeprowadzone, gdy inne metody diagnostyczne okazały się niewystarczające do znalezienia przyczyny dolegliwości pacjenta. Przykładem operacji diagnostycznej jest laparotomia zwiadowcza.
• Operacje radykalne: ich celem jest całkowite usunięcie przyczyny choroby, np. wycięcie zmienionego zapalnie wyrostka robaczkowego czy niektóre operacje onkologiczne.
• Operacje paliatywne: mają za zadanie poprawić komfort życia. Najczęściej polegają na częściowym usunięciu zmian nowotworowych, co pomaga złagodzić cierpienie chorego.

Czym różnią się operacje klasyczne od endoskopowych?

Operacje często kojarzą się z koniecznością dokonania poważnej ingerencji w ciało chorego. Tak rzeczywiście jest w przypadku zabiegów chirurgicznych wykonywanych metodą klasyczną. Chirurg, aby uzyskać dostęp do miejsca wymagającego interwencji, musi wykonać duże nacięcie, które po zakończonym zabiegu zszywa się. Niestety, trudności z gojeniem się rany i rozwój stanów zapalnych w jej obrębie należą do jednych z najczęściej występujących powikłań pooperacyjnych.

Dzięki postępowi medycyny coraz więcej zabiegów można wykonać metodami endoskopowymi. Przeprowadzenie zabiegu tą techniką polega na wykonaniu kilku małych nacięć i wprowadzeniu do jamy ciała pacjenta laparoskopu (zaopatrzonego w kamerę) i specjalnych narzędzi chirurgicznych, umożliwiających usunięcie zmian chorobowych czy pobranie wycinków do badań diagnostycznych.