Anoskopia – kiedy się ją wykonuje? Jak się do niej przygotować?

Anoskopia to badanie polegające na wprowadzeniu do odbytu specjalnego narzędzia oświetlającego (anoskopu), które umożliwia lekarzowi obejrzenie wewnętrznej powierzchni odbytu i odbytnicy. Badanie to jest często wykonywane w celu wykrycia i rozpoznania chorób odbytu i odbytnicy, takich jak hemoroidy, wrzody, polipy, raki oraz choroby zapalne. Anoskopia jest bardziej szczegółowa niż badanie per rectum.

Anoskopia to endoskopowe badanie końcowego odcinka układu pokarmowego. Polega na wprowadzeniu sztywnego endoskopu przez odbyt w celu przyjrzenia się błonie śluzowej tego odcinka jelit i ocenienia wyglądu odbytu oraz dolnej części odbytnicy. Wskazaniami do jej wykonania są między innymi krwawienia z odbytu. W przypadku wykrycia niepokojących zmian anoskopia pozwala pobrać próbki tkanek do diagnostyki.

Anoskopia – co to za zabieg?

Anoskopia jest rodzajem badania endoskopowego, w którym wykorzystuje się endoskop sztywny, a nie giętki jak przy gastroskopii i kolonoskopii. Anoskop to około 10-centymetrowy wziernik, który po wprowadzeniu do odbytu pozwala obejrzeć jego okolicę, kanał, zwieracz wewnętrzny odbytu oraz końcowy odcinek odbytnicy. Jest on uzupełnieniem badania per rectum (przez odbyt), które jednak wykonywane jest na ślepo i umożliwia wyłącznie palpacyjne badanie tej okolicy. Dodatkowo anoskop ma możliwość niewielkiego poszerzenia się, co ułatwia widoczność w trakcie badania. Jego budowa umożliwia również wprowadzenie narzędzi, które pomogą w usunięciu polipa jelita lub wykonania wymazu z podejrzanej zmiany. Warto pamiętać, że aż 30% nowotworów jelita grubego jest w zasięgu badania anoskopem lub badania per rectum. Nie zbada się nim jednak wyższych pięter układu pokarmowego, dlatego w takich wypadkach konieczne będzie sięgnięcie po badania z dłuższymi endoskopami – proktoskopia, rektoskopia, sigmoidoskopia lub kolonoskopia.

Anoskopia czy rektoskopia?

Zasadniczo zasada działania anoskopu i rektoskopu jest podobna. Podobny jest również przebieg obu badań. To, co różni rektoskop od anoskopu, to jego długość – anoskop ma przeważnie około 10 cm, podczas gdy rektoskop aż 25 cm. Różnica w długości endoskopu poszerza możliwości diagnostyczne badania. Dlatego też jeśli podejrzewa się, że zmiana nie jest usytuowana w obrębie kanału odbytu lub końca odbytnicy, a na jej wyższych piętrach, to zdecydowanie bardziej wskazana będzie rektoskopia. O konkretne wskazania do wykonania rektoskopii warto zapytać lekarza.

Wskazania do anoskopii

Ze względu na wąski zakres badania lista wskazań do anoskopii również nie jest długa. Najczęściej obejmuje objawy i schorzenia, takie jak:

• krwawienie z odbytu – widoczna na powierzchni kału świeża krew lub krew widoczna na papierze toaletowym,
• nieprawidłowości w trakcie wykonanego wcześniej badania per rectum (guzy, polipy),
• ból i świąd odbytu,
• stany zapalne odbytu i odbytnicy,
• nieprawidłowości zwieracza odbytu,
• ciało obce w odbycie.

Anoskopia – przygotowanie

W przeciwieństwie do kolonoskopii anoskopia nie wymaga kompleksowego przygotowania. Najważniejsza jest higiena osobista (dokładne umycie okolic pośladków oraz odbytu), opróżnienie pęcherza, wypróżnienie się oraz – jeśli doświadczamy problemów z wypróżnianiem się – dwukrotna lewatywa (jednak o jej wykonanie warto zapytać lekarza, który ma wykonać badanie).

Warto też poinformować lekarza wykonującego badanie o uczuleniu na leki znieczulające miejscowo – lidokaina zawarta w żelu, który nakładany jest na palec lub endoskop, jest tym samym lekiem, który podawany jest na przykład przed zabiegami stomatologicznymi w okolicę szczęki lub żuchwy. Jeśli źle reagujemy na te leki przy okazji innych zabiegów, to tutaj również byłyby one niewskazane. Koniecznie przekażmy też lekarzowi informacje o znanych nam chorobach zakaźnych, na które chorujemy, jak WZW B, C oraz HIV.

Anoskopia – przebieg

Lekarzem wykonującym zabieg jest najczęściej proktolog, który specjalizuje się w chorobach odbytu i końcowego odcinka układu pokarmowego. Osoba badana jest proszona o położenie się na boku z kolanami podgiętymi do brody (pozycja embrionalna) lub rzadziej o ustawienie się w pozycji kolankowo-łokciowej. Następnie lekarz wykonuje badanie per rectum przy użyciu palca, by zlokalizować interesującą go zmianę, po czym delikatnie wprowadza przez odbyt anoskop z dużą ilością żelu. Po chwili nieznacznie rozszerza jego ramiona i ogląda okolicę odbytu i odbytnicy. Ze względu na ograniczone pole widzenia anoskop z reguły obrócony jest 4 razy o 90 stopni celem przyjrzenia się każdej ze ścian odbytu i odbytnicy.

Anoskopia – przeciwwskazania

Anoskopia jest badaniem bezpiecznym i niezwiązanym z dużą ilością powikłań. Do niektórych z nich zaliczono:

• silny ból w okolicy odbytu (wtedy konieczne może być wykonanie znieczulenia ogólnego),
• wrodzone nieprawidłowości w okolicy odbytu i odbytnicy,
• świeże urazy okolic odbytu,
• niedawno przebyte operacje tej okolicy,
• zaawansowaną chorobę hemoroidalną z zakrzepicą żylną,
• niewydolność krążeniowo-oddechową.

W niektórych przypadkach, jak osłabienie odporności (AIDS czy leczenie immunosupresyjne) lub u osób ze wszczepionymi zastawkami serca, konieczne może być osłonowe podanie antybiotyków.