Rozwojowa niepłynność mówienia – czym jest i jak wspierać dziecko w tym okresie?

Problemy ze zbieraniem myśli i „ubieraniem" ich w słowa są naturalnym etapem rozwoju dziecka. To trudny czas wpisany w poznawanie świata przez dziecko i naukę operowania językiem, kiedy niezbędne jest wsparcie ze strony rodziców. Jakie są najlepsze sposoby na wsparcie dziecka w procesie nauki prawidłowego wypowiadania się? 

Od najmłodszych lat dziecko poznaje i uczy się świata. Jest to dla niego intensywny okres, w którym doświadcza różnych emocji i trudności, które z kolei mogą przyczynić się do pojawienia się rozwojowej niepłynności mówienia.

Rozwojowa niepłynność mówienia – co to jest i jak się objawia?

Rozwojowa niepłynność mówienia jest to zjawisko, które charakteryzuje się trudnością w swobodnym przechodzeniu od jednego elementu wypowiedzi do drugiego wraz z zakłóceniem jej tempa oraz rytmu. Pojawiająca się rozwojowa niepłynność mówienia, jak sama nazwa wskazuje, jest zjawiskiem rozwojowym, czyli normą. Fizjologiczna niepłynność mówienia występuje w okresie intensywnego rozwoju systemu językowego u dziecka i zmniejsza się ona wraz z wiekiem.  Niepłynność ta powinna ostatecznie wygasnąć wraz z rozpoczęciem nauki w szkole.

Można wyróżnić następujące rodzaje objawów niepłynności mówienia:

–   powtarzanie głosek (np. a-a-a),
–   powtarzanie sylab (np. ta-ta-tata),
–   powtarzanie wyrazów (np. tata tata idzie),
–   przeciąganie głosek (np. kkkkoń, mmmmama),
–   pojawianie się pauz wypełnionych dźwiękami (np. eee, yyy, mmm),
–  pojawianie się pauz wypełnionych polegających na rozpoczęciu wyrazu, przerwaniu i ponownym rozpoczęciu mówienia tego samego wyrazu,
– pojawianie się pauz wypełnionych, podczas których wypełnione są zwroty np. „słuchaj”, „tak”, „wiesz”,
–  pojawianie się pauz nie wypełnionych, czyli momentów ciszy,
– pojawianie się embolofrazji, czyli rozpoczynanie zdania od samogłoski, a także wtrącanie w wypowiedzi różnych wyrazów,
– pojawianie się rewizji, czyli poprawek wypowiedzi w momencie uświadomienia sobie przez dziecko błędu językowego w wypowiedzi.

Powyższe rodzaje objawów niepłynności mogą występować oddzielnie, jak również łącznie. Mogą być spowodowane między innymi trudnościami w doborze słów, zapominaniem słów, daniem sobie przez dziecko czasu na znalezienie odpowiedniego słowa.

Rozwojowa niepłynność mówienia a jąkanie wczesnodziecięce

Obserwując dziecko należy mieć na uwadze i odróżnić czym jest rozwojowa niepłynność mówienia a jąkanie wczesnodziecięce, które jest już zaburzeniem wymagającym odpowiedniej terapii. Nie każde tak zwane „zacinanie się” dziecka przy mówieniu jest rozwojowe.

Jąkanie wczesnodziecięce charakteryzuje się brakiem współdziałania aparatu oddechowego, artykulacyjnego i fonacyjnego. W przypadku jąkania u dziecka występuje świadomość tego zaburzenia, która pociąga za sobą strach, poczucie utraty wartości, frustrację czy agresję. Objawy nasilają się około piątego roku życia i jąkanie rozwija się w wieku wczesnoszkolnym.

Niepłynność mówienia – jakie są przyczyny?

W rozwoju dziecka i kształtowania się jego mowy występują momenty, w których dziecko intensywnie poznaje otaczający go świat. Zauważyć można wówczas, że dziecko chciałoby wypowiedzieć swoje myśli słowami i zdaniami, jednak natłok tych myśli sprawia, że pojawiają się trudności w przekazaniu konkretnej informacji słownej, ponieważ narządy mowne dziecka nie nadążają pod względem funkcji. Oznacza to, że dziecko szybciej myśli niż mówi. Zjawisko to najczęściej jest obserwowane u dwuletniego dziecka.

Wśród przyczyn pojawienia się rozwojowej niepłynności mówienia można również wymienić sytuacje, w których dziecko:

• chce mówić, ale chwilowo nie wie co powiedzieć i jak przekazać informację słowną,
• nie chce mówić, a mimo to nakłaniane jest do wypowiedzi słownych w konkretnej sytuacji,
• ma trudności, by poprzez komunikaty słowne wyrazić swoje myśli,
• doświadcza labilności emocjonalnej, takich jak zmiany nastroju czy gwałtownych emocji.

Te przyczyny mogą sprawić, że dziecko odczuwa stan niepokoju. Towarzyszyć temu mogą też trudności ze snem, brak elastyczności ruchu. Dziecko może być bardziej drażliwe i apatyczne.

Rozwojowa niepłynność mówienia – jak pomóc dziecku?

W przypadku fizjologicznej niepłynności mówienia działaniem terapeutycznym będzie postępowanie profilaktyczne.

Wskazówki, które warto zastosować, u dzieci, u których wystąpiła rozwojowa niepłynność mówienia:

• nie zwracać dziecku uwagi na niepłynność mówienia, słuchać tego o czym chce ono opowiedzieć, a nie w jaki sposób mówi,
• dać dziecku czas na rozpoczęcie lub zakończenie wypowiedzi,
• mówić do dziecka w sposób zrozumiały i w odpowiednim tempie,
• wprowadzić stały rytm dnia, ponieważ daje to dziecku poczucie stabilności,
• pomóc dziecku odczytywać jego uczucia i emocje, gdyż to wspomoże go w upraniu się z gwałtownymi emocjami,
• zmniejszyć dodatkowe bodźce w domu, takie jak korzystanie z telewizji, komputera,
• zaproponować spacery i wspólne zabawy na świeżym powietrzu,
• stwarzać okazje, by dziecko miało możliwość przejmowania inicjatywy podczas wspólnej zabawy,
• zachęcać do zabaw oddechowych, takich jak dmuchanie na piórka, piłeczki, bibułki,
• śpiewać z dzieckiem znane piosenki oraz rymowanki,
• zachęcać dziecko do samodzielności i umożliwić mu odnoszenie sukcesów, np. w trakcie ubierania się.

W przypadku wszelkich wątpliwości warto skonsultować się z logopedą, który udzieli porady oraz instrukcji jakie ćwiczenia warto wykonywać z dzieckiem, u którego pojawiła się rozwojowa niepłynność mówienia.