rośliny zawierające glukozynolany
Joanna Orzeł

Glukozynolany – charakterystyka, właściwości, działania niepożądane

Glukozynolany to grupa związków chemicznych charakterystyczna dla rodziny roślin potocznie nazywanych kapustnymi. W poniższym tekście przybliżymy tę grupę związków chemicznych. Sprawdziliśmy, jaki mają wpływ na nasz organizm oraz odpowiadamy na pytania: jakie mają właściwości? Czy są zdrowe? Czy powinniśmy ich unikać czy może zwiększyć ich ilość w naszej diecie?     

Zgodnie z zaleceniami dietetyków rośliny i przetwory z nich pozyskiwane powinny stanowić podstawę zdrowej i zbilansowanej diety. Cukry, tłuszcze, białko, witaminy, antyoksydanty, minerały to podstawowe składniki, które z roślinami dostarczamy do naszego organizmu. Dzięki nim dieta jest zbilansowana, a potrzeby naszego ciała są zaspokojone. W roślinach znajdują się także inne substancje o których istnieniu niewiele osób słyszało lub wie. Flawonoidy, antocyjany, substancje antyodżywcze czy toksyczne mają słabszy marketing niż te wymienione wcześniej. 

Glukozynolany – co to za związki? Czy są zdrowe?

Glukozynolany to obecne w niektórych roślinach związki chemiczne zaliczane do glikozydów siarkowych. W cząsteczce zwierają β-D-glukozę, siarkę i przyłączony do niej boczny łańcuch węglowy (alifatyczny lub aromatyczny). W zależności od źródła liczba zidentyfikowanych substancji zaliczanych do glukozynolanów waha się od 120 do nawet 200.

Substancje te są charakterystyczne dla roślin krzyżowych z rodziny Brassicacea. W zależności od rośliny, a także sposobu uprawy zawartość glukozynolanów może wahać się od kilku do nawet kilkuset mikromoli substancji na 100 gramów świeżego produktu.  

Wpływ glukozynolanów na organizm ludzi i zwierząt nadal jest obiektem badań. Z jednej strony wykazują działanie przeciwnowotworowe, z drugiej mogą stanowić składniki antyodżywcze, zwłaszcza dla osób borykających się z chorobami tarczycy.

Glukozynolany – ich działanie i właściwości

Glukozynolany są składnikami zawartymi w roślinach. Z przeprowadzonych badań wynika, że substancje te są obecne w każdym fragmencie rośliny (liście, łodygi, kwiaty, korzenie). Pełnią w nich funkcję ochronną przed insektami, patogenami czy trawożernymi zwierzętami. Co więcej, produkty ich katabolizmu są toksyczne dla takich patogenów jak grzyby, wirusy czy bakterie. Są repelentami odstraszającymi szkodniki, a także atraktantami przyciągającymi potrzebne do rozwoju roślin zwierzęta np. owady zapylające. To właśnie glukozynolany odpowiadają za charakterystyczny zapach roślin krzyżowych.

Mimo że właściwości glukozynolanów nie są jeszcze dogłębnie zbadane, już teraz możemy powołać się na wyniki, które wskazują je jako składniki o potencjale przeciwnowotworowym. Hydroliza glukozynolanów prowadzi do utworzenia substancji przeciwutleniających. Badania in vitro na wybranych liniach komórkowych wykazały, że glukozynolany i produkty ich rozkładu hamują wzrost niektórych komórek nowotworowych. Postulowane są różne mechanizmy takich działań prewencyjnych: od kontroli ich przylegania do zdrowych struktur organizmu, przez apaptozę (śmierć komórki), po inhibicję wzrostu. Niektóre produkty hydrolizy glukozynolanów wykazują funkcje przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjnie w stosunku do ludzkich patogenów np. Helicobacter pylori.

Glukozynolany  to składniki odporne na wysokie temperatury (nie ulegają łatwo rozkładowi podczas gotowania). Dobrze rozpuszczają się w wodzie, dlatego by zachować je w przygotowywanych warzywach, warto zdecydować się na gotowanie na parze lub w minimalnej możliwej ilości wody.

Powiązane produkty

W jakich produktach występują glukozynolany?

Jak już zostało wspomniane, glukozynolany występują w roślinach krzyżowych oraz przetworach wyprodukowanych z ich użyciem. Stężenie tych substancji będzie różne w zależności od rodzaju rośliny i metod obróbki zastosowanych do jej przygotowania.

Glukozynolany są obecne w kapustach (biała, włoska, czerwona, pekińska czy brukselka), brokułach, kalafiorze, rzepaku, rzodkiewce, rzodkwi, kalarepie, rukoli, chrzanie czy gorczycy.  

Glukozynolany – działania niepożądane

Wysoka podaż glukozynolanów w diecie może powodować działanie wolotwórcze. Hamowana jest wówczas produkcja tyroksyny, aktywność tarczycy spada. W konsekwencji następuje przerost tarczycy nazywany wolem. Z tego powodu zwłaszcza osoby borykające się z problemami tarczycy powinny zachować czujność związaną z ilością glukozynolanów w diecie. Nadmierna ilość tych substancji może również wywoływać efekt mutagenny – prowadzić do niekontrolowanego wzrostu komórek nowotworowych.

Należy zaznaczyć, że włączenie do zbilansowanej diety warzyw zawierających glukozynolany może być jednym z czynników, które zapobiegną rozwojowi choroby nowotworowej w naszym organizmie. Nie należy stosować samodzielnie tych substancji jako leku na raka, szczególnie w zastępstwie uznanych przez specjalistów klasycznych terapii przeciwnowotworowych. Zwłaszcza że używane w niekontrolowanych ilościach mogą przyczynić się do zwiększenia tempa wzrostu już istniejącej zmiany nowotworowej.

  1. E. Cieślik, I.Cieślik, M. Borowski, Charakterystyka właściwości prozdrowotnych glukozynolanów, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych”, nr 588 2017.
  2. M. Olszak, Glukozynolany, „e-biotechnologia.pl” [online] http://www.e-biotechnologia.pl/artykuly/glukozynolany/, [dostęp:] 01.07.2022.
  3. E. Kwiatkowska, S. Bawa, Glukozynolany w profilaktyce chorób nowotworowych mechanizmy działania, „Roczniki PZH”, nr 58 (1) 2007.
  4. E. Patyra, E. Kowalczyk, K. Kwiatek, Antyżywieniowe i prozdrowotne właściwości glukozynolanów, „Życie Weterynaryjne”, nr 91 (7) 2016.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Erytrol – kalorie, właściwości. Czy jest zdrowy? Czy można go stosować u diabetyków?

    Erytrytol (erytrol) to naturalna substancja słodząca o słodyczy sięgającej 60–80% sacharozy, czyli tradycyjnego białego cukru. Ten zdrowy słodzik ma zerową wartość energetyczną. Jest polecany osobom odchudzającym się i cukrzykom. Sprawdź, jakie jeszcze właściwości ma erytrol i jakie jest jego zastosowanie.

  • Zwichnięcie kostki – objawy, leczenie, rehabilitacja

    Zwichnięciu kostki (stawu skokowego) towarzyszą zwykle: ból, brak możliwości ruchu, widoczna deformacja i opuchlizna. Do tego urazu dochodzi najczęściej w wyniku aktywności fizycznej. Czym dokładnie jest zwichnięcie kostki i czym różni się od skręcenia? W jaki sposób można mu zapobiec?

  • 10 postaci z bajek Disneya, które mają objawy zaburzeń psychicznych

    Wiele osób dopatruje się zaburzeń psychicznych u postaci z filmów, seriali, a nawet bajek. Czy w Stumilowym Lesie Kłapouchy miałby depresję, Tygrys ADHD, a Kubuś Puchatek zaburzenia odżywiania? Na zaburzenia psychiczne u postaci z bajek warto jednak spojrzeć z przymrużeniem oka, bo choć niektóre z nich faktycznie przejawiają objawy natury psychicznej, to nie wiadomo, czy taki był zamysł ich twórców. Jakie problemy o podłożu psychicznym możemy zobaczyć u postaci z bajek Disneya?

  • Grzyby reishi – działanie, zalecenia i przeciwwskazania

    Lakownica żółtawa, znana szerzej jako grzyb reishi, zyskuje coraz większą popularność. Grzyby te cenione są ze względu na swoje potencjalne właściwości prozdrowotne, które obejmują między innymi działanie antyoksydacyjne. Sugeruje się, że grzyby reishi mogą korzystnie wpływać na odporność organizmu oraz wspierać układ nerwowy i układ krążenia. Jakie jest dokładne działanie grzybów reishi? Czy istnieją przeciwwskazania do stosowania lakownicy żółtawej, czyli „grzyba nieśmiertelności”?

  • Jak się przygotować na przybycie kociaka lub szczeniaka do domu? Co kupić?

    Moment, w którym wyczekany i wymarzony zwierzak ma pojawić się w domu, to na pewno radosne wydarzenie. Warto się na nie odpowiednio przygotować, aby uniknąć stresu czy potencjalnie niebezpiecznych sytuacji. Będzie to także pomocne w zminimalizowaniu ewentualnych zniszczeń w domu, które często są nieodłącznym elementem opieki nad młodym zwierzakiem.

  • Żywienie medyczne seniora – co to jest? Na co zwrócić uwagę?

    Wraz z wiekiem oraz w przebiegu różnego rodzaju schorzeń nasz organizm staje się podatny na niedobory minerałów i witamin. Z tego powodu w wieku podeszłym niezwykle istotne jest zadbanie o zbilansowaną i zdrową dietę, która uzupełni te niedobory i dostarczy organizmowi niezbędną ilość energii. Jak powinno wyglądać żywienie seniorów?

  • Żywienie medyczne podczas chemioterapii – co należy wiedzieć?

    Choć chemioterapia ma na celu niszczenie komórek nowotworowych, to niestety oddziałuje również na cały organizm i powoduje szereg skutków ubocznych. Odpowiednie żywienie odgrywa ważną rolę w procesie leczenia i poprawia samopoczucie pacjentów. Jak powinno wyglądać żywienie medyczne podczas chemioterapii?

  • Leczenie promieniami podczerwonymi – czym jest i jak korzystać z infrared (IR)?

    Terapia infrared (IR) opiera się na wykorzystaniu światła podczerwonego, którego zastosowanie jest poparte badaniami naukowymi. Jego właściwości są dobrze znane i wykorzystywane już od pewnego czasu. Jedne z najciekawszych możliwości zastosowania terapii infrared, opisywane w wielu różnych źródłach naukowych, to przede wszystkim leczenie bólu i pobudzanie wzrostu komórek w organizmie.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.