Siatki centylowe – czym są? Jak interpretować wyniki?

Siatki centylowe są normami rozwoju dziecka i służą do oceny ich prawidłowego wzrastania. Regularne pomiary oraz nanoszenie danych na siatki centylowe zgodne z płcią i wiekiem dziecka pozwalają wykryć nieprawidłowości w rozwoju dziecka i odpowiednio wcześnie wdrożyć diagnostykę i leczenie choroby podstawowej np. niedoboru hormonu wzrostu. 

Siatki centylowe – czym są, do czego służą?  

Siatki centylowe są normami rozwoju dziecka, które służą do oceny prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży. Siatki centylowe są osobno opracowane dla dziewcząt i chłopców, wcześniaków, noworodków urodzonych o czasie, a także dla parametrów takich jak wzrost, masa ciała, obwód głowy, obwód klatki piersiowej, BMI.

(Per)centyle – co to za wartość?

Percentyl, nazywany także centylem, jest miarą położenia i określa miejsce, w którym obecnie znajduje się dziecko pod względem danej cechy np. wagi, wzrostu itp. Na podstawie percentyli zostały wyznaczone tzw. kanały centylowe, które są krzywymi pokazującymi, jaki procent dzieci w całej populacji w danym wieku osiąga taką samą, mniejszą lub większą wartość pomiaru masy ciała, wzrostu, obwodu głowy. 

Siatki centylowe – jak wyglądają?

Siatki centylowe mają postać tabeli, na których zawarte są wyniki pomiarów wagi, wzrostu, obwodu głowy dla danej płci dziecka (osobne siatki są dla dziewcząt i chłopców w zależności od wieku).

Na osi pionowej mogą znajdować się: wzrost dziecka, waga, obwód głowy czy BMI, a na poziomej wiek dziecka. Po naniesieniu odpowiednich wartości można określić punkt na wykresie, czyli percentyl, na którym aktualnie znajduje się dziecko.  

Jak i co jaki czas dokonywać pomiarów dziecka?

Warto pamiętać, że pojedynczy pomiar masy ciała lub wzrostu dziecka nie jest miarodajny, dlatego należy regularnie ważyć i mierzyć dzieci, aby móc określić ich rozwój. Należy pamiętać także, że noworodki i niemowlęta przybierają na masie i rosną zdecydowanie szybciej niż starsze dzieci. Niemowlęta powinny być ważone i mierzone co miesiąc, natomiast starsze dzieci co 2–3 miesiące. 

Jak ważyć dziecko?

Pomiar masy ciała dziecka jest uzależniony od wieku dziecka. Noworodki i niemowlęta należy ważyć na leżąco na specjalnej wadze przeznaczonej dla maluszków. Dzieci, które stoją samodzielnie, można ważyć na wadze na stojąco. Należy jednak pamiętać, aby maluchy ważyć bez pieluszki i ubranek, a starsze dzieci w bieliźnie. Waga powinna być wyzerowana i stać na stabilnym podłożu. 

Jak mierzyć dziecko?

Dzieci poniżej drugiego roku życia powinny być mierzone na leżąco, przy użyciu specjalnej taśmy lub listwy pomiarowej. Długość ciała niemowląt mierzy się od szczytu główki do podeszwy stóp (nóżki powinny być wyprostowane). Dzieci powyżej drugiego roku życia mogą być mierzone za pomocą wzrostomierza ściennego, stojąc bez obuwia prosto przy ścianie. 

Siatki centylowe – jak czytać? Jakie są normy? 

Należy pamiętać o wyborze odpowiedniej siatki centylowej ze względu na płeć dziecka oraz jego wiek. Po znalezieniu wieku dziecka na osi poziomej, należy zaznaczyć i odczytać na osi pionowej mierzony parametr np. wagę dziecka. Następnie po oznaczeniu tych wartości widzimy, na którym percentylu obecnie znajduje się dziecko.

Na siatkach centylowych zazwyczaj znajduje się 7 narysowanych krzywych, które pokazują nam, jaki procent dzieci w społeczeństwie ma większą lub mniejszą wartość pomiaru, np. jeśli dziecko znajduje się na 75. centylu, oznacza to, że 25% dzieci osiągnęło większą wartość danej cechy w tym wieku, natomiast 75% dzieci mniejszą wartość.

Normy siatek centylowych to przedziały znajdujące się pomiędzy 3. a 97. centylem. Poniżej 3. percentyla lub powyżej 97. centyla znajdują się wartości wykraczające poza normę dla danego wieku. Obszar pomiędzy 3.–10. oraz 90.–97. centylem są to tak zwane strefy obserwacyjne, w których należy regularnie dokonywać pomiarów i nanosić je na siatkę centylową.   

Należy pamiętać, że pojedynczy pomiar nie jest w pełni diagnostyczny, dlatego należy regularnie nanosić pomiary dziecka na siatkę centylową. Ważne jest także, aby odnieść masę ciała do wzrostu dziecka. 

Interpretacja wyników z siatki centylowej  

Prawidłowe wartości wzrostu, masy ciała, obwodu główki, BMI znajdują się pomiędzy 3.–97. centylem na siatce centylowej adekwatnej do płci i wieku dziecka.  

U dzieci, u których wzrost znajduje się poniżej 3. percentyla dla danego wieku, rozpoznaje się niedobór wzrostu oraz wykonuje się diagnostykę, szczególnie endokrynologiczną w kierunku niedoboru hormonu wzrostu.  

Siatki centylowe a stan zdrowia dziecka – kiedy konsultować z lekarzem?

Pogłębienia diagnostyki wymaga każde dziecko, które:

• znajduje się poniżej 3. lub powyżej 97. percentyla dla danej cechy (wagi, wzrostu, BMI, obwodu główki),
• spada na siatkach centylowych o więcej niż dwa kanały centylowe dla danej cechy lub obserwuje się zahamowanie wagi lub wzrostu,
• istnieje duża dysproporcja pomiędzy krzywą wzrostu i wagi.