Mocznik w kosmetykach – właściwości i zastosowanie

Mocznik – czym jest i jak działa na skórę?

Mocznik (INCI: urea) jest związkiem organicznym pochodzenia naturalnego. W czystej postaci jest białym, bezzapachowym ciałem stałym, które dobrze rozpuszcza się w wodzie i innych rozpuszczalnikach polarnych (np. etanol i gliceryna). Stabilność wykazuje w pH 4–8.

Mocznik to ostatni produkt procesów przemiany białek i innych związków azotowych dla wielu organizmów żywych (zaliczanych do grupy ureotelicznych), w tym człowieka. Głównie jest wydalany z moczem, a częściowo z potem. Mocznik w organizmie jest zatem składnikiem całkowicie naturalnym, a jego poziom w surowicy krwi jest ważnym parametrem diagnostycznym. Inny naturalny metabolit o podobnej i przez to często mylonej z mocznikiem nazwie to kwas moczowy będący ostatnim produktem metabolizmu puryn.  

Jako składnik kosmetyczny ma dwa główne zastosowania. Może być składnikiem nawilżającym lub keratolitycznym (złuszczającym). W niskich stężeniach mocznik działa jak składnik nawilżający. Dzięki swoim higroskopijnym właściwościom – zdolności do wiązania cząsteczek wody – utrzymuje jej pożądany poziom w zewnętrznych warstwach skóry. Efektem czego są nawilżenie i elastyczność w miejscu aplikacji. Wyższe stężenie tego składnika aktywnego powoduje złuszczenie naskórka. Mocznik ułatwia oderwanie martwych komórek naskórka przez rozluźnienie wiązań wodorowych tworzonych przez keratynę. W stężeniu powyżej 10% mocznik wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne.

Co ciekawe, synteza mocznika ze składników nieorganicznych przeprowadzona po raz pierwszy przez Friedricha Wöhlera uznawana jest za początek rozwoju niezwykle rozłożystej i ważnej gałęzi chemii – nowożytnej chemii organicznej. 

Mocznik i jego stężenia w kosmetykach

Na rynku znajdziemy wiele produktów kosmetycznych w składzie zawierających mocznik. Jego stężenie może wahać się od kilku do kilkudziesięciu procent. Wybór preparatu powinien być podyktowany naszymi potrzebami. To, czy zadecydujemy się na krem z mocznikiem lub maść z mocznikiem, balsam bądź szampon, zależy od miejsca aplikacji i problemu, w którym właściwości mocznika mają nam pomóc.

Dobór stężenia powinien być podyktowany efektem, jaki chcemy uzyskać. Jeżeli mocznik ma działać jako składnik nawilżający wybierzmy kosmetyki o stężeniu tego składnika aktywnego do 10%, gdyż w przeprowadzonych badaniach wykazano, że mocznik właśnie do tego poziomu stężenia wykazuje działanie poprawiające gospodarkę wodną skóry. Stężenia wyższe natomiast powodują złuszczanie (eksfoliację) martwego naskórka. I to właśnie kremy z dużą zawartością mocznika o wyższym niż 10 % stężeniu powinniśmy wybierać, jeżeli chcemy pozbyć się nadmiaru martwego naskórka (np. w okolicy pięt czy zmian łuszczycowych).

Kosmetyki z mocznikiem i ich zastosowanie

Kosmetyki z mocznikiem dostępne są na wyciągnięcie naszej ręki. Z pewnością podczas wizyty w drogerii, przeglądając opakowania kremów do stóp czy kremów na pękające pięty, znajdziemy takie, na których w wyraźny sposób zaznaczona jest informacja o zawartości mocznika (lub urea). Także pielęgnacja dłoni sfatygowanych zimnem, sprzątaniem czy ciągłą dezynfekcją często odbywa się z pomocą maści z mocznikiem lub kremu z mocznikiem. Jednak nie tylko kremy i maści do stóp czy dłoni zawierają ten składnik aktywny. Znajdziemy go również w balsamach i szamponach, a także w kremach do twarzy. Wszędzie tam, gdzie nawilżenie lub eksfoliacja jest działaniem pożądanym. W tym drugim celu często łączy się go z innymi składnikami o działaniu złuszczającym np. w kremie z mocznikiem i kwasem salicylowym.

Jak stosować mocznik na skórę? Czy można go stosować na twarz?

Mocznik na skórę stosujemy zgodnie z naszymi potrzebami i zaleceniami producenta, pośród których powinna znaleźć się również informacja, kiedy stosować dany kosmetyk. Z reguły kosmetyki z mocznikiem powinniśmy stosować na oczyszczoną skórę. W razie potrzeby preparat należy zmyć po czasie zalecanym przez producenta (np. popularne skarpetki złuszczające skórę stóp).

Decydując się na używanie kremów czy maści z mocznikiem, zachowajmy czujność co do innych składników aktywnych obecnych w naszej codziennej pielęgnacji. Mocznik może wykazywać działanie złuszczające, dzięki czemu toruje drogę kolejnym komponentom do głębszych warstw skóry. Może być to działanie na plus, jednak w przypadku składników, których działanie ma być wyłącznie powierzchniowe, łączenie ich z mocznikiem jest wysoce niewskazane.  

W ofercie preparatów z mocznikiem znajdziemy również kremy czy balsamy z mocznikiem dla dzieci. Będą to głównie produkty przeznaczone dzieciom z problemami skóry atopowej. Ważne jest, aby sprawdzić, od jakiego wieku zaleca się używanie wybranego kosmetyku. W przypadku najmłodszych dzieci warto zwrócić uwagę czy np. krem z mocznikiem ma rekomendacje Instytutu Matki i Dziecka lub innej rzetelnej organizacji.

Mocznik w kosmetykach – przeciwwskazania

Podstawowym przeciwwskazaniem do stosowania mocznika jest stwierdzona wrażliwość lub alergia związana z jego aplikacją. Może objawiać się podrażnieniem, zaczerwienieniem, wysypką lub cięższymi reakcjami alergicznymi u osób szczególnie wrażliwych. Kolejne z przeciwwskazań to uszkodzona lub głęboko popękana skóra, wszelkiego rodzaju rany i stany zapalne. Nie stosuje się również mocznika na świeżo ogoloną skórę. Nie ma natomiast przeciwwskazań do stosowania mocznika w ciąży oraz podczas laktacji.