Chromogranina – badanie markeru, wskazania, normy

Chromogranina A (CgA) jest białkiem komórek neuroendokrynych i endokrynnych – prawidłowych i nowotworowych. CgA produkowane jest głównie przez komórki chromochłonne w rodzeniu nadnerczy (syntetyzują adrenalinę i noradrenalinę) lub w komórkach trzustki (beta). Naturalnie jego stężenie jest niskie, a właściwości CgA wykorzystuje się jako niespecyficzny (nieprzypisane tylko do jednego rodzaju guza) marker nowotworów neuroendokrynnych (NET). Jak interpretować wyniki badania i czy podwyższony poziom CgA to potwierdzenie rozwoju choroby nowotworowej?

Chromogranina A (CgA) jest kwaśnym, stabilnym białkiem produkowanym i magazynowanym w ziarnistościach komórek rozproszonego układu endokrynnego, które  mają zdolność uwalniania hormonów w odpowiedzi na sygnały płynące z układu nerwowego. Chromogranina A stanowi dobry, choć nieswoisty, marker służący wykrywaniu, diagnozowaniu i monitorowaniu odpowiedzi na leczenie guzów neuroendokrynnych.

Co to jest chromogranina (CgA)?

Chromogranina A (CgA) jest białkiem wydzielanym przez komórki neuroendokrynne, mające zdolność produkowania hormonów po stymulacji ze strony układu nerwowego. Komórki neuroendokrynne rozlokowane są w części współczulnej układu nerwowego oraz w wielu narządach, w tym przede wszystkim w rdzeniu nadnerczy oraz w narządach układu pokarmowego, takich jak jelita czy trzustka. Fizjologicznie chromogranina A wpływa na czynność narządów i komórek oraz wydzielanie przez komórki innych substancji, np. hormonów. Ma zdolność regulacji światła naczyń krwionośnych i mięśni ścian oskrzeli, przez co pośrednio wpływa na ciśnienie krwi czy pojemność płuc, bierze także udział w regulacji perystaltyki jelit i procesu trawienia.

W przypadku, kiedy w narządzie bogatym w komórki neuroendokrynne dojdzie do rozwoju złośliwego lub niezłośliwego guza nowotworowego o charakterze neuroendokrynnym, w ok. 60–80% przypadków dojdzie również do wzrostu poziomu chromograniny A, którą w nadmiarze będą wydzielały komórki guza. Co istotne, w około 70% przypadków nowotwory neuroendokrynne rozwijają się w trzustce i przewodzie pokarmowym, jednak w rzadszych przypadkach mogą lokalizować się w innych miejscach. Jednym z przykładów częściej występujących guzów neuroendokrynnych lokalizujących się w układzie pokarmowym pacjenta jest rakowiak. Komórki rakowiaka mają zdolność do produkcji nie tylko chromograniny A, ale także do stymulowania organizmu do wytwarzania i wydzielania innych hormonów i substancji czynnych biologicznie, np. serotoniny lub histaminy. Substancje te w przebiegu rakowiaka mogą być wydzielane pulsacyjnie, po stymulacji np. niektórymi lekami bądź potrawami, a ich podwyższone stężenia mogą prowadzić do objawów tzw. zespołu rakowiaka.

Chromogranina A stanowi zatem niespecyficzny marker nowotworowy, stosowany przede wszystkim w wykrywaniu, diagnostyce i monitorowaniu terapii guzów neuroendokrynnych. Ponadto, wraz z synaptofizyną, chromogranina A stanowi też marker wykorzystywany w badaniach immunohistochemicznych (ICH), wykonywanych przez patomorfologa w celu postawienia rozpoznania patomorfologicznego nowotworów neuroendokrynnych. Niekiedy badaniem wykonywanym wraz z oznaczeniem poziomu CgA jest oznaczenie poziomu kwasu 5-hydroksyindolooctowego (5-HIAA) w dobowej zbiórce moczu. U pacjentów, u których istnieją specyficzne wskazania, badanie poziomu CgA można uzupełnić także o oznaczenie poziomu serotoniny, insuliny bądź gastryny.

Dużo mniej poznanym i rzadziej stosowanym w rutynowej diagnostyce markerem guzów neuroendokrynnych układu pokarmowego, zwłaszcza guzów odbytu i nowotworów trzustki typu insulinoma oraz nowotworów jajników, jest chromogranina B (CgB).

Dowiedz się więcej o tym, czym są i o czym świadczą podwyższone markery nowotworowe?

Badanie CgA – wskazania

Wskazaniami do badania poziomu chromograniny A przy podejrzeniu rakowiaka u pacjenta mogą być m.in. napadowe zaburzenia rytmu serca i skoki ciśnienia krwi, czerwienienie się twarzy i szyi, nadmierne pocenie się, zawroty głowy, duszności, kaszel, wymioty, biegunki i utrata masy ciała. Co istotne, wymienione objawy nie są zwykle obserwowane przez cały czas, a pojawiają się np. po spożyciu niektórych posiłków lub alkoholu.

Badanie stężenia CgA – przygotowanie i przebieg

Badanie poziomu chromograniny A wykonuje się w surowicy krwi żylnej, pobranej zwykle ze zgięcia łokciowego pacjenta. Przed pobraniem krwi pacjent powinien pozostawać na czczo, to jest bez jedzenia i picia słodkich lub gazowanych napojów przez co najmniej 8 godzin. Niektóre leki mogę wpływać na podwyższenie stężenia chromograniny A – są to np. inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, leki z grupy inhibitorów receptora H2 (np. stosowana na zgagę ranitydyna) bądź leki z grupy inhibitorów pompy protonowej. Jeśli to możliwe oraz po uprzedniej konsultacji z lekarzem prowadzącym, może być wskazane, by pacjent odstawił przyjmowane leki z wymienionych grup nawet na 7 do 14 dni przed pobraniem krwi do badania.

Interpretacja wyników CgA – wyniki, normy, interpretacja

W warunkach fizjologicznych poziom CgA nie powinien przekraczać u pacjenta 4 nmoL/L (lub – w zależności od laboratorium i stosowanej przez nie metody oznaczania CgA – 40AU lub 5,6 ng/mL).

Spadek poziomu chromograniny A w surowicy pacjenta nie ma wartości diagnostycznej, bo jej poziom u zdrowych pacjentów jest i powinien być niski.

Podwyższony poziom CgA występuje u pacjentów z nowotworami neuroendokrynnymi, w tym w przebiegu drobnokomórkowego raka płuc i rakowiaków przewodu pokarmowego, guzów chromochłonnych nadnerczy oraz nowotworów trzustki. Poziom CgA jest zwykle skorelowany z wielkością guza nowotworowego. Wzrost stężenia chromograniny A obserwuje się także u pacjentów z niektórymi chorobami o podłożu nienowotworowym, np. u osób z chorobami nerek i wątroby, u pacjentów z cukrzycą i nadciśnieniem, u osób z zanikowym nieżytem błony śluzowej żołądka, zapaleniem trzustki i zapalnymi chorobami jelit. Należy również pamiętać o tym, że niespecyficzny wzrost poziomu CgA może występować u pacjentów przyjmujących niektóre leki.

Badanie CgA – cena/refundacja i skierowanie

Gdy badanie poziomu CgA zleci lekarz specjalista, np. onkolog lub endokrynolog, koszt badania pokryje Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Jeżeli zdecydujemy się na oznaczenie poziomu CgA za odpłatnością, koszt badania wyniesie około 100 złotych. Na wynik badania trzeba będzie poczekać do kilku dni roboczych.