Insulinomimetyki – gorzki melon – na co pomoże? Właściwości i zastosowanie balsamki (przepękli) ogórkowatej

Gorzki melon (bitter melon) to roślina o wielu właściwościach prozdrowotnych. Za najważniejsze uznaje się działanie hipoglikemiczne, czyli wpływające na obniżenie poziomu glukozy we krwi. Oprócz tego zwraca się uwagę na działanie przeciwnowotworowe, immunostymulujące, hipolipemiczne. Czym charakteryzuje się gorzki melon? Jakie  posiada zalety? Jakie są przeciwwskazania do jego stosowania?  Podpowiadamy. 

Przepękla ogórkowata, która potocznie nazywana jest gorzkim melonem, to roślina należąca do rodziny dyniowatych. W wielu krajach na świecie przepękla ogórkowata używana jest w leczeniu niektórych chorób. Aktualne wyniki badań wskazują na potencjalne właściwości zdrowotne tej rośliny. Jakie? Dowiesz się z poniższego artykułu. 

Gorzki melon – charakterystyka 

Gorzki melon (ang. bitter melon), a dokładniej przepękla ogórkowata (Momordica charantia), to gatunek rośliny należący do rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae).  Powszechnie można spotkać również inne określenia gorzkiego melona, na przykład: balsamka ogórkowata, przepękla ogórkowata, karela, gorzka tykwa.   

Roślina ta pochodzi z obszarów tropikalnych, uprawia się ją głównie w Azji, Indiach, Afryce Wschodniej oraz Ameryce Południowej. Przepękla ogórkowata jest rośliną jednoroczną o pnącej lub płożącej cienkiej łodydze, osiągającej długość do sześciu metrów. Owoc stanowi wydłużona, kolczasta i brodawkowata jagoda o kształcie elipsy lub wrzeciona. Młode owoce są zielone, dojrzałe natomiast w kolorze żółto-pomarańczowym. Posiadają wodnisty i chrupiący miąższ. Owoce gorzkiego melona mogą ważyć do 800 gramów, a ich długość osiąga od 20 cm do 30 cm. Optymalne warunki wzrostu występują na obszarach o gorącym oraz wilgotnym klimacie.  

W przemyśle spożywczym używane są niedojrzałe owoce, a także młode liście. Cechą charakterystyczną gorzkiego melona, jak sama nazwa wskazuje, jest bardzo gorzki smak (zarówno owoców, jak i pozostałych części rośliny). W wielu krajach, między innymi w Chinach, Bangladeszu, Brazylii, Indiach, Meksyku, przepękla ogórkowata stosowana jest jako tradycyjna roślina lecznicza.  

Gorzki melon – wartości odżywcze i właściwości prozdrowotne 

Owoce gorzkiego melona są niskokaloryczne, dostarczają około 17 kilokalorii w 100 gramach produktu. Zawartość wody sięga do około 94%. W owocach znajdziemy witaminę C oraz pewne ilości witaminy A, wapnia i fosforu. Zawartość błonnika w 100 gramach wynosi około 2,8 g, węglowodanów 3,7 g, tłuszcze stanowią 0,17 g, natomiast białko ok. 1 g. Białko to zawiera wiele cennych aminokwasów, m.in. kwas glutaminowy, kwas asparaginowy, leucynę, histydynę, lizynę, tyrozynę, serynę oraz prolinę. 

W gorzkim melonie znajdują się liczne związki bioaktywne (m.in. kwasy fenolowe, triterpenoidy, saponiny, katechininy, polipeptydy), które odpowiadają za jego właściwości prozdrowotne. 

Gorzki melon wykazuje potencjalne działanie przeciwutleniające, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwcukrzycowe, immunoregulacyjne, przeciwnowotworowe.  

Gorzki melon a cukrzyca 

Wyniki badań wskazują na to, że istnieje kilka potencjalnych mechanizmów, dzięki którym związki obecne w gorzkim melonie mogą wpływać na gospodarkę węglowodanową oraz prowadzić do obniżenia stężenia glukozy we krwi.  

Związki te mogą wpływać na zwiększenie wychwytu glukozy, na hamowanie glukoneogenezy wątrobowej oraz na zmniejszenie wchłaniania glukozy. Sugeruje się również, że przepękla ogórkowata może wzmagać działanie receptorów insulinowych zlokalizowanych w wątrobie oraz zwiększać sekrecję (wydzielanie) insuliny z komórek β wysp trzustkowych. 

Gorzki melon a układ sercowo-naczyniowy 

Istnieje wiele dowodów, które potwierdzają korzystny wpływ balsamki ogórkowatej na układ krążenia. W badaniach na modelu zwierzęcym zaobserwowano wpływ ekstraktu z gorzkiego melona na profil lipidowy krwi. Odnotowano obniżenie stężenia trójglicerydów (TG) oraz cholesterolu frakcji LDL, czyli tak zwanego złego cholesterolu. W innym badaniu zaobserwowano również, że u zwierząt otrzymujących ekstrakt z gorzkiego melona, oprócz obniżenia cholesterolu frakcji LDL i trójglicerydów, nastąpił wzrost poziomu cholesterolu frakcji HDL, czyli dobrego cholesterolu. W badaniach z udziałem osób cierpiących na cukrzycę typu II wykazano, że podawanie gorzkiego melona wpływało na obniżenie trójglicerydów we krwi. Nie zaobserwowano natomiast zmian w pozostałych parametrach.  

Gorzki melon a nowotwór 

Liczne badania skupiały się na sprawdzeniu skuteczności chemoprewencyjnej i przeciwnowotworowej gorzkiego melona. Wiele wyników badań sugeruje, że przepękla ogórkowata wykazuje aktywność przeciwnowotworową wobec wielu nowotworowych linii komórkowych (m.in. raka wątroby, raka piersi, raka prostaty, raka jelita grubego, raka trzustki). Istnieje jednak potrzeba dalszych badań na tym polu. 

Gorzki melon – cena, gdzie kupić, w jakiej formie, przeciwwskazania 

Gorzki melon jest trudnodostępny na terenie Polski, znalezienie owocu w nieprzetworzonej formie jest dość problematyczne. Możemy go spotkać najczęściej w formie sproszkowanej, suszonej lub kapsułek do kupienia w aptece. Cena za saszetkę suszonego owocu (50 g) wynosi około 20 złotych.  

Spotkać można również owoce melona w puszcze, a także w składzie różnego rodzaju herbat.  

Należy pamiętać, że przed ewentualnym stosowaniem gorzkiego melona, konieczna jest konsultacja z lekarzem.  

Gorzki melon nie jest wskazany dla dzieci, kobiet ciężarnych i karmiących.  

Oprócz tego, według dostępnej literatury, długotrwałe stosowanie ekstraktów z gorzkiego melona może wpływać na niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (enzymu, który uczestniczy w przemianach w krwinkach czerwonych) oraz przyczyniać się do niedokrwistości hemolitycznej. Zwrócono również uwagę, że częste spożywanie soku z balsamki ogórkowatej może wpływać na powstawanie wrzodów i występowanie krwawień z przewodu pokarmowego.