FAI – czym jest konflikt panewkowo-udowy? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie FAI

FAI – co to jest?

FAI (z ang. femoroacetabular impingement) to konflikt udowo-panewkowy. Jest to dysfunkcja stawu biodrowego, która zgodnie z definicją polega na upośledzonym działaniu panewki w stosunku do okolicy szyjkowo-głowowej kości udowej. Rezultatem jest najczęściej wytworzenie patologicznych zmian, które trwale wpływają na funkcję stawu i zmieniają jego architekturę. 

Pierwszy raz taka dysfunkcja została opisana w 2003 roku. Wyróżniono trzy rodzaje konfliktu panewkowo-udowego: krzywkowy, kleszczowy oraz mieszany. W każdym z nich opisano stopień zaawansowania zmian, lokalizację oraz częstość występowania u kobiet i mężczyzn. 

Przyczyny konfliktu panewkowo-udowego

Zmiany degeneracyjne stawu biodrowego (mogące obejmować panewkę stawową, obrąbek stawu biodrowego, głowę kości udowej) dotyczą najczęściej ludzi młodych.

Wspomniane kontuzje powodują najczęściej uszkodzenie obrąbka stawowego biodra. Wówczas zostaje zainicjowany proces tworzenia zmian wytwórczych, co zazwyczaj dotyczy opisywanego stawu panewkowego po jednej stronie. 

FAI – objawy konfliktu panewkowo–udowego

Objawy konfliktu panewkowo-udowego w postaci uszkodzenia panewki stawu biodrowego (objawy mogą dotyczyć jednej lub dwóch uszkodzonych panewek) są następujące:

• ból biodra, który pojawia się podczas rozpoczynania aktywności fizycznej, a jego topografia obejmuje głównie okolicę pachwiny po tej samej stronie, co uszkodzony staw,
• ograniczenie fizjologicznego zakresu ruchomości w stawie biodrowym – dotyczy to w szczególności rotacji wewnętrznej oraz zgięcia,
• słyszalne i wyczuwalne przez pacjentów trzeszczenia, przeskakiwania w stawie,
• intensyfikacja dolegliwości bólowych podczas długotrwałego siedzenia w pozycji obciążającej biodra (np. siedzenie w fotelu samochodowym, gdzie zazwyczaj kolana zlokalizowane są wyżej niż stawy biodrowe)
• ból biodra podczas schylania, przemieszczania się po schodach czy wysiadania ze środków komunikacji.

Pozostałe objawy uszkodzonej panewki obejmują zmiany strukturalne, a ich potwierdzenie wymaga poszerzenia diagnostyki. 

FAI – diagnostyka

Badanie przez specjalistę (przeważnie jest to lekarz ortopeda) polega na przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu, w którym zazwyczaj pojawia się brak informacji na temat wcześniejszych urazów. Następnie przeprowadza się badanie kliniczne w postaci testów pozwalających ocenić stan opisywanego stawu panewkowego oraz zestawić wyniki z badaniem obrazowym. Testy na staw biodrowy użyteczne podczas procedury diagnostycznej to: test FADIR, test Drehmanna oraz test zderzenia tylnego. 

Rentgenodiagnostyka (RTG biodra) pozwala określić bardzo użyteczne kąty – alfa oraz beta, dzięki którym można ocenić prawidłowość ustawienia poszczególnych elementów kości. Tomografia komputerowa stawów biodrowych oraz rezonans magnetyczny biodra pozwalają wychwycić degenerację chrząstki i uszkodzenie struktury obrąbka stawowego w bardzo początkowym stadium. To z kolei umożliwia wczesne wdrożenie skutecznego procesu postępowania leczniczego. 

FAI – leczenie konfliktu udowo–panewkowego

Leczenie uszkodzenie obrąbka stawu biodrowego oraz pozostałych objawów i zmian związanych z FAI biodra ma dwojaki charakter. Procedury postępowania zachowawczego polegają na unikaniu pozycji obciążających staw, stosowaniu środków przeciwzapalnych, iniekcji z bogatopłytkowego osocza oraz rehabilitacji. W sytuacji, kiedy zmiany mają charakter mocno zaawansowany lub też pacjent nie może z różnych przyczyn zrezygnować z dotychczasowej, intensywnej aktywności fizycznej podejmuje się decyzje o leczeniu operacyjnym. 

FAI – operacja

Procedura chirurgiczna ma na celu odtworzenie prawidłowej anatomii stawu biodrowego, co ma pozwolić na niezakłóconą biomechanikę funkcji oraz ruchu podczas wykonywanych aktywności. Obecnie w tym celu lekarze wykorzystują dwa rodzaje procedur, są to operacja otwarta lub też artroskopia. W przypadku tej pierwszej wykorzystuje się tzw. osteochondroplastykę. 

Niewątpliwą zaletą artroskopii jest niewielka inwazyjność, znacznie skrócony okres hospitalizacji oraz mniejsze dolegliwości bólowe wynikające z niewielkiej ingerencji za pomocą wykorzystywanych narzędzi. Poza operacją w przypadku konfliktu panewkowo-udowego wykorzystuje się leczenie z użyciem komórek macierzystych. Ich podanie może okazać się skuteczne i wpłynąć na odbudowę anatomii kości biodrowej i samego stawu, dotyczy to także regeneracji uszkodzenia obrąbka stawowego biodra. 

FAI – rehabilitacja 

W przypadku tych pierwszych poleca się schładzanie parami ciekłego azotu (krioterapia), laseroterapię czy kąpiele siarkowe. Pozwala to wspomóc procesy odbudowy i regeneracji oraz wpływa na redukcję dolegliwości bólowych. Pomocne są też zabiegi w postaci suchego igłowania, terapii manualnej, terapii powięziowej oraz kinesiotapingu. Poza tym wykorzystuje się ćwiczenia oraz rekomenduje aktywność fizyczną w postaci jazdy na rowerze czy pływania. Bieganie oraz wykonywanie przysiadów może mieć mało sprzyjający wpływ na przebieg dolegliwości związanych z FAI. 

W trosce o zachowanie prawidłowej anatomii stawu biodrowego warto wykonywać ćwiczenia stabilizacji głębokiej, czucia głębokiego oraz mobilizacji mięśni i powięzi, co pozwoli zapobiegać powstawaniu konfliktu udowo-panewkowego. Przykładowy zestaw ćwiczeń prze FAI to:

1. Pozycja: leżenie bokiem, ręka zgięta w łokciu oparta na przedramieniu, nogi zgięte w stawach kolanowych. Ruch polega na uniesieniu bioder i tułowia nad podłogę. Pozycję należy utrzymać 3-5 sekund, pamiętając o liniowości. Ćwiczenie powtarzamy 5 razy w 2 seriach na obie strony. 
2. Pozycja: leżenie tyłem, ręce wzdłuż tułowia, nogi zgięte w biodrach i kolanach, oparte o piłkę, która znajduje się przy ścianie. Ruch polega na wciskaniu nóg w piłkę, co wymusza ruch prostowania stawów kolanowych i biodrowych. Nacisk utrzymujemy 3-5 sekund. Ćwiczenie należy wykonać w 3 seriach po 10 powtórzeń. 
3. Pozycja: leżenie tyłem, ręce wzdłuż tułowia, nogi zgięte w biodrach i kolanach, stopy ustawione na dysku równoważnym. Ruch polega na unoszeniu bioder do linii łączącej kolana i barki. Pozycję utrzymujemy 3-5 sekund. Ćwiczenie wykonujemy w 3 seriach po 15 powtórzeń. 

Domowe sposoby na ból biodra w przebiegu FAI to przede wszystkim odpoczynek, unikanie pozycji obciążających staw, czyli np. siedzenia na krześle ze stawami kolanowymi ustawionymi wyżej w stosunku do bioder. Ważne jest też unikanie częstego siadania i wstawania. Dolegliwości bólowe mogą zostać złagodzone poprzez zastosowanie ibubrofenu, kąpieli w wodzie z solą Epsom, domowych kąpieli siarkowych oraz okładów borowinowych.