Dlaczego szczepionki muszą być przechowywane w niskiej temperaturze?
Justyna Piekara

Dlaczego szczepionki muszą być przechowywane w niskiej temperaturze?

Każdego roku niemal połowa wyprodukowanych szczepionek jest marnowana ze względu na przechowywanie w niewłaściwych warunkach. Szczepionki są produktem biologicznym, a zachowanie ich stabilności jest priorytetem. Jeśli temperatura jest za wysoka lub za niska, niektóre składniki aktywne mogą ulec degradacji i działać mniej skutecznie. 

Łańcuch chłodniczy

Łańcuchem chłodniczym nazywa się całokształt działań, wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i transportu, obejmujący ścisłe przestrzeganie wytycznych, które dotyczą przechowywania szczepionki w określonym środowisku. 

Szczepionki mogą mieć bardzo różne wymagania w kwestii temperatury przechowywania. Typowa temperatura, w której deponuje się szczepionki mieści się w przedziale 2-8°C (z preferencją 5°C).

Niedawno opracowana szczepionka mRNA przeciwko COVID-19 firmy Pfizer wymaga zapewnienia -80 °C, a dla porównania, szczepionka przeciw grypie sezonowej 4 °C. Producent deklaruje, że preparat można przechowywać w temperaturze 2-8ºC, jednak nie dłużej niż 5 dni.

Przechowywanie szczepionek w nieprzerwanym łańcuchu chłodniczym dostarcza wielu wyzwań związanych z organizacją odpowiednich powierzchni magazynowych, przestrzegania ścisłych zasad składowania czy czasu dystrybucji. Jeśli ciągłość zostanie przerwana, istnieje ryzyko, że działanie preparatu będzie ograniczone lub okaże się on zupełnie nieskuteczny. Białka obecne w szczepionce mogą zostać bezpośrednio uszkodzone, gdy zostanie ona wystawiona na wahania temperatury.

Właściwości szczepionek a temperatura

Jak zachowują się szczepionki w określonych temperaturach?

Szczepionki a niska temperatura

Przechowywanie szczepionek w niskich temperaturach zmniejsza zapotrzebowanie na inne środki konserwujące, obniża również ryzyko rozwoju bakterii w szczepionce.

Z tego powodu większość preparatów musi być przechowywana w lodówce, w warunkach ściśle określonych przez producenta, aby zapobiec degradacji leku. Aby zapewnić szczepionkom odpowiednie środowisko, stosuje się specjalnie zaprojektowany sprzęt – lodówki laboratoryjne, które charakteryzują minimalne wahania temperatur. Czasem używa się pojemników z tzw. suchym lodem.

Mrożenie szczepionek

Wiele żywych szczepionek toleruje zamrażanie (zwykle odbywa się to w temperaturze od -15 do -50°C), jednak większość preparatów musi być przechowywana we wspomnianej temperaturze od 2 do 8°C. Szkody spowodowane bardzo niską temperaturą są często bardziej znaczące niż gdy szczepionka będzie pozostawiona w temperaturze pokojowej. Podczas szybkiego zamrażania tworzą się małe kryształki lodu, narażone na kontakt z ich stosunkowo dużą powierzchnią białka, są podatne na uszkodzenia i częściowe rozwinięcie. Z kolei podczas rozmrażania, proces rekrystalizacji powoduje naprężenie struktury białka, rozciąganie, a nawet ścinanie.

Szczepionki a wysoka temperatura

W temperaturach zbliżających się do 45°C i powyżej białka obecne w szczepionce szybko ulegają denaturacji. Struktura antygenu zostaje zaburzona, przez co całkowicie traci swoje właściwości.

W szczepionce mogą być obecne inne substancje chemiczne, takie jak stabilizatory (np. sorbitol) i regulatory kwasowości (np. histydyna), na które wysokie temperatury mogą oddziaływać. 

Polecane dla Ciebie

Czym są adiuwanty?

Adiuwanty, np. sole glinu, mają za zadanie stworzyć wiązanie jonowe z antygenem będącym przedmiotem szczepionki. Poprawiają jej stabilność i siłę działania. Dowiedziono, że adiuwanty podawane wraz ze szczepionką pomagają w promowaniu wzmocnionej odpowiedzi immunologicznej. Prace badawcze potwierdziły, że bez niego inaktywowane antygeny szczepionkowe nie byłyby zdolne do wydłużenia czasu odpowiedzi przeciwciał. Dzięki zastosowaniu adiuwanta skuteczne uodpornienie jest wywoływane przy mniejszej liczbie dawek.

Nowy sposób stabilizacji szczepionek

Inżynierowie chemicy z Michigan Tech i University of Massachusetts Amherst stworzyli nową formę konserwacji szczepionek. Naukowcy opracowali sposób imitowania środowiska organizmu przy użyciu procesu złożonej koacerwacji, czyli w praktyce zjawiska gromadzenia się wirusów bez otoczki białkowej (np. polio, zapalenie wątroby typu A, rinowirus). Wewnątrz ciała wirusy są ściśnięte i trzymają się razem nawet w cieplejszym środowisku.

Użyte przez badaczy syntetyczne polipeptydy, naładowane dodatnio lub ujemnie, kiedy zostaną wprowadzone do roztworu „sklejają się”. Powstaje oddzielna faza płynna, cząsteczki cieczy otulają kapsydy wirusów. W rezultacie powstaje struktura przypominająca „płynną tortillę”, która pomaga utrzymać stabilność szczepionki bez konieczności utrzymywania niskiej temperatury wokół.

  1. M. Greenwood, Why do vaccines need to be refrigerated?, „news-medical.net” [online], https://www.news-medical.net/health/Why-do-Vaccines-need-to-be-Refrigerated.aspx, [dostęp:] 16.12.2020.
  2. W jakim celu w szczepionkach stosowane są adiuwanty glinowe?, „pzh.gov.pl” [online], https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/w-jakim-celu-w-szczepionkach-stosowane-sa-adiuwanty-glinowe/, [dostęp:] 16.12.2020.
  3. Vaccine cold chain Q&A, „path.org” [online], https://www.path.org/articles/vaccine-cold-chain-q/, [dostęp:] 16.12.2020. 
  4. C. Tien, Why do COVID-19 vaccines have to be stored at different temperatures?, „verywellhealth.com” [online], https://www.verywellhealth.com/covid-19-vaccine-temperature-storage-requirement-509184, [dostęp:] 16.12.2020. 
  5. X. Mi, W. C. Blocher McTigue, P. U. Joshi, Thermostabilization of viruses via complex coacervation, „Biomaterials Science” 2020 [online], DOI: 10.1039/D0BM01433H, [dostęp:] 16.12.2020. 
  6. B. D. Zarley, „Virus burritos” could be the key to vaccine preservation, „freethink.com” [online], https://www.freethink.com/articles/vaccine-preservation, [dostęp:] 16.12.2020. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Probiotyki i kiszonki lekiem na halitozę

    Najnowsze badania nad problemem halitozy pokazują, że stosowanie probiotyków w formie bakterii Gram-dodatnich może pomóc w walce z tą przykrą przypadłością. Czy drobnoustroje probiotyczne rozwiązują problem raz na zawsze?

  • Dlaczego wciąż nie ma tabletek antykoncepcyjnych dla mężczyzn?

    Doustne tabletki antykoncepcyjne dla kobiet są używane od lat 60. XX wieku, być może też z tego powodu wciąż pojawia się pytanie – dlaczego nadal nie ma doustnych środków antykoncepcyjnych dla mężczyzn? Pomimo wielu lat obiecujących badań i wyników prób laboratoryjnych wydaje się, że świat nauki nie zbliżył się w sposób znaczący do osiągnięcia tego celu. Dlaczego?

  • Suplementy, które mogą zmniejszyć uczucie lęku – glicynian magnezu, szafran, witamina D (część 1.)

    Suplementy nie zastąpią kompleksowego leczenia zaburzeń lękowych, niemniej istnieją takie, którymi dobrze jest wspierać swój organizm podczas terapii – niezależnie od tego, jaką wybierzemy. Jeśli obserwujemy u siebie poważne objawy lęku, warto skonsultować się z lekarzem, psychologiem lub innym specjalistą, który pomoże opracować indywidualny plan leczenia, w tym ewentualne stosowanie suplementacji. Które suplementy mogą wesprzeć pacjenta w walce z zaburzeniami lękowymi?

  • Karmienie piersią – weganizm nie zmniejsza ilości niektórych składników odżywczych

    Naukowcy twierdzą, że mleko matki będącej na diecie wegańskiej zawiera wystarczającą ilość witaminy B2 i karnityny. Badania przeciwstawiają się wcześniejszym wynikom eksperymentów, które wykazały, że mleko mam weganek nie zawiera niektórych niezbędnych składników odżywczych. Eksperci uważają jednak, że matki na diecie wegańskiej nadal muszą się upewniać, że spożywają odpowiednią ilość kalorii, składników odżywczych oraz witamin i minerałów, które są niezbędne dla zdrowia niemowlęcia i ich samych.

  • Czy nanokryształy celulozy ochronią nas przed komarami?

    Komary są nosicielami wielu groźnych dla człowieka chorób, dlatego też naukowcy nie ustają w poszukiwaniu sposobów na ograniczenie ich rozprzestrzeniania się. Dostępne na rynku repelenty, choć odstraszają owady, nie mają stuprocentowej skuteczności. Być może już niedługo będziemy mogli korzystać z niezawodnych preparatów na komary zawierających nanokryształy celulozy. Dowiedz się, jak one działają.

  • Niedobór witaminy D związany ze zwiększonym ryzykiem rozwoju długiego COVID-19

    Wyniki najnowszego badania jasno wskazują, że osoby z niskim poziomem witaminy D, będące po hospitalizacji z powodu zakażenia koronawirusem, są bardziej narażone na długi COVID-19 w porównaniu do pacjentów bez niedoboru tej witaminy. Eksperyment został zaplanowany w taki sposób, aby usunąć jak najwięcej nieznanych zmiennych, które mogłyby wpłynąć na efekt końcowy. Dzięki temu wyniki analiz są dużo bardziej wiarygodne niż poprzednie badania prowadzone w tym zakresie. Niekontrolowane zmienne w badaniach nad witaminą D i długotrwałym COVID-19 są trudne do wyjaśnienia.

  • Jakie są alternatywy dla picia kawy?

    Kawa jest dla wielu ludzi pierwszym napojem, po który sięgają zaraz po przebudzeniu. Zdarza się, że kofeina zawarta w kawie wywołuje nerwowość i nadmierne pobudzenie, kłopoty z trawieniem lub bóle głowy, a to tylko początek często wymienianych minusów związanych z piciem tego popularnego napoju. Dla tych osób, które chciałyby spróbować zamienić kawę na coś innego, przygotowaliśmy zestawienie zdrowszych alternatyw.

  • Makroelementy – jaką rolę odgrywają w organizmie człowieka?

    Makroelementy to termin odnoszący się do składników odżywczych, których organizm potrzebuje w większych ilościach, aby funkcjonować prawidłowo. Należą do nich na przykład węglowodany, białka i tłuszcze. Są kluczowymi składnikami diety i pełnią istotne role. Inne ważne dla człowieka makroelementy to: magnez, potas czy wapń.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij