Rehabilitacja neurologiczna – na czym polega? Jakie są wskazania i jak przebiega rehabilitacja w chorobach neurologicznych?

Co to jest rehabilitacja neurologiczna? 

Rehabilitację neurologiczną można zdefiniować jako proces, szereg działań, których celem jest optymalizacja udziału i funkcjonowania danej osoby w społeczeństwie. Wiąże się to również z przywróceniem możliwie najwyższej jakości życia. Rehabilitacja w chorobach neurologicznych nie powinna być traktowana jako szczególny rodzaj interwencji, a uwaga podczas doboru działań musi być skupiona na pacjencie jako osobie. Formułowane cele krótko i długofalowe należy opierać o funkcjonowanie społeczne, sprawność funkcjonalną oraz sferę psychologiczną.

Rehabilitacja neurologiczna – wskazania. Obszary rehabilitacji w neurologii 

Wczesna rehabilitacja neurologiczna to niemal gwarancja poprawy sprawności funkcjonalnej. Stanowi to główną składową postępowania leczniczego w przypadku bardzo wielu różnych schorzeń. Do podstawowych wskazań zastosowania rehabilitacji neurologicznej, ćwiczeń należą: 

• stan po operacji guza mózgu, 
• choroba Parkinsona, 
• stwardnienie rozsiane,
• stan po udarze mózgu,
• stan po urazie czaszkowo-mózgowym, 
• zespół Downa, 
• polineuropatie, 
• porażenie nerwu twarzowego typu Bella, 
• mózgowe porażenie dziecięce, 
• niepełnosprawności sprzężone, 
• zespół Brown-Sequarda, 
• rdzeniowy zanik mięśni (SMA).

Metody rehabilitacji neurologicznej to szeroki repertuar koncepcji, które dają możliwości odzyskania sprawności. Ważne jest, aby znać wskazania do ich zastosowania oraz prowadzić postępowanie usprawniające zgodnie z obowiązującymi zasadami i tylko przez wykwalifikowane osoby. 

Rehabilitacja neurologiczna – główne założenia 

Rehabilitacja neurologiczna jest podzielona na wczesną oraz przewlekłą. Dobór właściwej jest uzależniony od prezentowanej jednostki chorobowej, a działania powinny być zaplanowane w sposób mocno zindywidualizowany. Kolejnym założeniem jest maksymalne ograniczenie niekorzystnych rezultatów funkcjonalnych. 

Nie bez znaczenia pozostaje także miejsce i atmosfera, w jakiej odbywają się zabiegi oraz cały proces usprawniania. Na jego skuteczność wpływa również poziom kompetencji ludzi tworzących zespół terapeutyczny oraz sprzęt użyty do rehabilitacji neurologicznej. Udowodniono, że odpowiednio wcześnie rozpoczęta interwencja w przypadku chorób neurologicznych może pomóc w całkowitym odzyskaniu sprawności funkcjonalnej lub przynajmniej mocno ograniczyć negatywne skutki schorzeń.

Obecnie miejscami, które specjalizują się w tego typu działaniach są np. sanatoria neurologiczne czy ośrodki turnusowe oferujące kompleksową pomoc w prowadzeniu działań usprawniających przez wysoko wykwalifikowanych specjalistów. Pozwala to na uzyskanie cennych wskazówek na przyszłość odnośnie właściwego procesu pielęgnowania pacjenta z chorobą Parkinsona, ze stwardnieniem rozsianym, po udarze mózgu, z urazem czaszkowo–mózgowym, dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym czy pacjenta neurochirurgicznego. 

Rehabilitacja neurologiczna – cele 

Na czym polega rehabilitacja neurologiczna? Jak już wcześniej wspomniano działania z tego zakresu mają na celu przede wszystkim umożliwienie pacjentowi bycia w jak największym stopniu samodzielnym w codziennym funkcjonowaniu. Daje to bowiem poczucie niezależności i znacząco przyczynia się do podniesienia jakości życia. W przypadku tego ostatniego należy zwrócić uwagę, że dotyczy to nie tylko samego chorego, ale również osób najbliższych. 

Rehabilitacja neurologiczna – metody stosowane w fizjoterapii neurologicznej 

Podstawą do rozpoczęcia rehabilitacji neurologicznej są parametry opisujące sprawność pacjenta za pomocą wystandaryzowanych skal i narzędzi (np. skala Brunnstrom). Do tego pod uwagę należy wziąć wyniki rezonansu magnetycznego oraz ewentualnych innych pomocnych metod obrazowania. Terapeuta sporządza kartę badania pacjenta zawierającą wszystkie powyższe informacje. Ułatwia to ocenę przebiegu usprawniania oraz pozwala na szybkie przekazywanie informacji. 

Wśród szerokiej gamy metod oraz możliwości rehabilitacji wyróżnia się kilka szczególnie skutecznych, spopularyzowanych o udowodnionej naukowo skuteczności. Mowa tutaj o:

• metodzie Bobath, 
• metodzie Vojty, 
• MAES, 
• terapii wymuszonej koniecznością, 
• Integracji Sensorycznej, 
• FDM Neuro, 
• metodzie PNF,
• elektrostymulacji funkcjonalnej, 
• wykorzystaniu seryjnego gipsowania, 
• pionizatorów oraz sprzętów zaopatrzenia ortopedycznego typu ortezy, gorsety, kamizelki usztywniające, aparaty odwodzące stawy biodrowe, siedziska. 

W zastosowaniu są także rozmaite działania z zakresu rehabilitacji neurologopedycznej i neuropsychologicznej obejmujące chociażby ćwiczenia dla dzieci z afazją czy ćwiczenia logopedyczne po udarze. Wśród pacjentów, dla których wskazana jest rehabilitacja poudarowa bardzo dobrym rozwiązaniem jest korzystanie z turnusowych ośrodków rehabilitacyjnych. Kompleksowy dobór działań oraz duża ich intensywność w krótkim czasie sprzyjają odzyskaniu sprawności funkcjonalnej. Ćwiczenia po udarze mózgu mogą być równie dobrze prowadzone w ramach rehabilitacji neurologicznej NFZ. Wiąże się to jednak najczęściej z bardzo długim okresem oczekiwania. 

Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii to nie tylko zastosowanie ćwiczeń podczas wizyty u terapeuty. Usprawnianie wiąże się z całkowitą zmianą dotychczasowego trybu życia. W grę wchodzi modyfikacja nawyków czy pozbywanie się barier architektonicznych. Równolegle z tymi zmianami pojawia się także zmieniona partycypacja w życiu społecznym. Wymaga to zarówno od pacjenta, jak i jego najbliższych, adaptacji do nowych warunków. Fizjoterapeuta jest osobą, która pomaga uzyskać wskazówki, jak do takich modyfikacji doprowadzić. Jest to bardzo ważne, gdyż może się okazać, że takie zmiany wpływają pozytywnie na osiąganie nowych celów funkcjonalnych oraz utrzymywanie dotychczasowej sprawności bez utraty osiągniętych efektów.