Entezopatia – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie najczęstszych entezopatii

Co to jest entezopatia?

Terminem enetezopatia określa się patologie związane ze zmianami w obrębie struktur więzadłowych oraz ścięgnistych. Najbardziej charakterystyczną odmianą jest zapalenie definiowane jako enthesitis. Jest ono znamiennym symptomem spondyloartropatii obwodowych. 

Wiele lat temu dostrzeżono, że używanie terminologii zapalenie ścięgien nie jest do końca właściwe. W związku z tym podjęto próby wprowadzania do nomenklatury terminu tendinopatia. Opisuje to dysfunkcję całego ścięgna. Nazwa entezopatia odnosi się do zmian zlokalizowanych w miejscu przyczepu ścięgna do kości.

Entezopatia – przyczyny

Do zmian tego typu w układzie mięśniowo–szkieletowym predysponują również choroby autoagresywne. Przykładem może być reumatoidalne zapalenie stawów. Choroby ścięgien mogą być inicjowane częściej u niektórych osób ze względu na pewnego rodzaju predyspozycje genetyczne. Mowa tutaj m.in. o obecności chromosou 9q33. Udowodniono, że taki stan sprzyja entezopatii ścięgna Achillesa. Nie bez znaczenia pozostają wady postawy ciała i zaburzona biomechanika.

Entezopatia – objawy

Nasilenie oraz uciążliwość objawów może różnić się w zależności od stopnia zaawansowania schorzenia. Oznacza to, że stadium początkowe przeciążenia ścięgien najprawdopodobniej nie będzie doprowadzało do upośledzania wykonywania czynności codziennych, w odróżnieniu od stanu, w którym mamy do czynienia z masywnymi zwapnieniami mięśni. Bolące ścięgna są wtedy zazwyczaj powodem znacznego utrudnienia w życiu codziennym. 

Główne objawy entezopatii to:

• trudności w poruszaniu stawem, ograniczenie fizjologicznego zakresu ruchomości,
• sztywność stawowa polegająca na odczuwaniu zwiększonego napięcia oraz ograniczenia w stawie po dłuższym okresie unieruchomienia, czyli np. po przebudzeniu,
• obrzęk stawu, zatarcie jego obrysów,
• uczucie zgrzytania w stawie podczas wykonywania w nim ruchu,
• ból mięśni i ścięgien, ból przyczepów mięśniowych podczas palpacji,
• entezofity (entoezofit jest zmianą w postaci wyrośli kostnej i powstaje w wyniku entezopatii),
• osłabienie, zanik mięśni.

Dodatkowo może pojawiać się „ucieplenie” stawu oraz zaczerwienie jako część symptomów świadczących o stanie zapalnym w danej okolicy. Pomocne w ustaleniu przyczyny patologii bywają testy kliniczne oraz badania obrazowe w postaci np. ultrasonografii (widoczne zwapnienia kolana, zwapnienia ścięgna Achillesa, zwapnienie barku, skostnienie w przyczepie mięśnia).

Entezopatia rzepki (kolano skoczka)

Kolano skoczka najczęściej występuje u osób uprawiających sporty wymagające eksplozywnych, gwałtownych zmian kierunku podczas aktywności. Wiąże się z tym też naprzemienna, niezwykle szybka aktywacja i dezaktywacja mięśni. Nieodpowiednio rozciągnięty mięsień czworogłowy, utrata elastyczności ścięgien w tej okolicy połączona z płaskostopiem czy innymi wadami kończyn doprowadza do entezopatii więzadła rzepki.

Entezopatia łokcia (łokieć tenisisty i łokieć golfisty)

Łokieć tenisisty to przeciążenie prostowników stawu łokciowego i ból w okolicy nadkłykcia bocznego. Natomiast łokieć golfisty odwrotnie – jest związany z przeforsowaniem zginaczy łokcia i objawia się dolegliwościami w miejscu ich przyczepu, czyli nadkłykcia przyśrodkowego (zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego). Obydwa są zaliczany do entezopatii łokcia.

Entezopatia rozcięgna podeszwowego

Entezopatia rozcięgna podeszwowego jest najczęściej rezultatem utraty prawidłowego wysklepienia stopy, co doprowadza do upośledzenia jej warunków biomechanicznych i sprzyja powstawaniu mikrourazów. Jeśli zapalenie rozcięgna podeszwowego trwa długo, to możemy spodziewać się zmian w postaci entezofitów, czyli zmian o charakterze wyrośli kostnych. W tym przypadku są to tzw. ostrogi piętowe.

Entezopatia ścięgna Achillesa

Zapalenie ścięgna Achillesa jest zazwyczaj skutkiem ćwiczeń bez rozgrzewki, przeciążeniami okolicy łydki, występowaniem kostnych wyrośli w tej okolicy czy źle dobranym obuwiem. Pojawiają się wówczas patologiczne zmiany przyczepu Achillesa w okolicy guza piętowego. Taki stan doprowadza do permanentnego bólu i upośledza podstawowe czynności, jak chociażby lokomocję. Zapalenie przyczepu ścięgna Achillesa nieleczone może doprowadzić do bardzo poważnych uszkodzeń w postaci osłabienia i zerwania tej struktury.

Zapalenie pochewki ściegnistej prostowników palców (choroba de Quervaina)

Zespół de Quervaina również jest zaliczany do entezopatii. Polega na zapaleniu ścięgna mięśnia prostownika krótkiego kciuka i odwodziciela długiego kciuka. Bardzo często pojawia się u opiekunów, którzy często podnoszą i przenoszą małe dziecko – stąd jego potoczna nazwa – kciuk matki. Zapalenie w obrębie pochewki ścięgnistej mięśni (choroba de Quervaina) powoduje przykre objawy, z których najbardziej charakterystyczne są: ból kciuka podczas odwiedzenia do łokcia przy przywiedzionym kciuku. Jest to bardzo użyteczne w diagnostyce klinicznej i wykorzystuje się to zjawisko w teście Muckarda.

Entezopatia guza kulszowego i entezopatia krętarza większego kości udowej (ból pośladka i ból biodra)

Entezopatia więzadła biodrowo–lędźwiowego jest związana, podobnie jak w poprzednich przypadkach, z ich przeciążeniami. Dzieje się tak na skutek zbyt dużych obciążeń podczas uprawianego sportu oraz upośledzonych warunków biomechanicznych. Powstałe objawy – ból pośladka czy ból biodra – mogą mieć także związek z urazami i kontuzjami tej okolicy. Wśród objawów dominuje ból w szczególności podczas obciążania guza kulszowego, czyli np. w czasie siedzenia, co może świadczyć o entezopatii biodra.

Entezopatia mięśnia dwugłowego uda

W przypadku zmian entezopatycznych tej okolicy dominuje ból po bocznej stronie kolana oraz duża tkliwość palpacyjna tylnej części głowy kości strzałkowej. Za przyczynę podaje się zbyt intensywny wysiłek fizyczny prowadzący do nadmiernej aktywności zgięciowej stawu kolanowego. Brak rozgrzewki i potężne obciążenia treningowe również są czynnikami predysponującymi.

Entezopatia – leczenie

Leczenie zmian entezopatycznych jest uzależnione od etapu zaawansowania zmian. W pierwszej kolejności jest to jednak odpoczynek i ograniczenie aktywności fizycznej, tak, aby nie prowokować dalszych przeciążeń (np. w przypadku entezopatii barku, entezopatii podpotylicznej, entezopatii mięśni pośladkowych). W postępowaniu zachowawczym stosuje się środki farmakologiczne, takie jak niesteroidowe środki przeciwzapalne w postaci iniekcji, maści oraz tabletek doustnych. Dobrym rezultatem cieszy się ostrzykiwanie z wykorzystaniem osocza bogatopłytkowego. Niekiedy konieczne jest unieruchomienie przy wykorzystaniu ortezy.

Specjaliści zalecają również miejscowe schładzanie danej okolicy za pomocą okładów z woreczków z lodem czy zimnych kompresów. Nieskuteczność zachowawczych form leczenia zmusza do przeprowadzenia operacji. Wówczas doprowadza się do oczyszczania ścięgna, wycięcia zmian entezopatycznych (leczenie zwapnień kości) oraz ewentualnej rekonstrukcji struktur anatomicznych.

Entezopatia – rehabilitacja

Bardzo skuteczną formą rehabilitacji w entezopatii jest fala uderzeniowa. Jej stosowanie w istotny sposób wpływa na poprawę funkcjonowania, umożliwiając skuteczne pozbycie się zmian entezopatycznych (np. guz na łokciu). Regeneracji ścięgien oraz więzadeł sprzyja zimnolecznictwo, jak np. miejscowe schładzanie za pomocą par ciekłego azotu. Głębszą penetrację leków zapewniają ultradźwięki. 

Wśród zabiegów wspomagających leczenie entezopatii wymienia się także ekspozycję na zmienne pole magnetyczne oraz korzystanie z laseroterapii. Nie bez znaczenia pozostają manualne formy pracy terapeuty w postaci suchego igłowania, masażu poprzecznego czy terapii mięśniowo–powięziowej. Pomocne bywają aplikacje odciążające i wspomagające likwidowanie obrzęków z wykorzystaniem taśm – kinesiotaping. 

Domowymi, skutecznymi sposobami na takie przypadłości jest polewanie zimną wodą, okłady z lodu, picie naparów przeciwzapalnych z jeżówki oraz kurkumy. Skutecznymi sposobami może być aplikowanie pasty z konopii siewnej i okłady z plastrów borowinowych. W diecie warto uwzględnić produkty zawierające siarkę oaz witaminę C.