Zatrucie jadem kiełbasianym (botulizm) – czym jest? Jak się leczy botulizm? Jak uchronić dziecko przed botulizmem dziecięcym?
Katarzyna Gmachowska

Zatrucie jadem kiełbasianym (botulizm) – czym jest? Jak się leczy botulizm? Jak uchronić dziecko przed botulizmem dziecięcym?

Zatrucie jadem kiełbasianym (botulizm) to groźne zatrucie toksyną botulinową, produkowaną przez laseczki jadu kiełbasianego. Wśród symptomów zakażenia jadem kiełbasianym pojawią się te typowe dla zatrucia pokarmowego, ale także objawy neurologiczne, np. porażenie nerwów. Na czym polega botulizm? Jak się przed nim ustrzec? Co robić w przypadku wystąpienia botulizmu dziecięcego?

Zatrucie toksyną jadu kiełbasianego jest rzadką, ale groźną chorobą powodowaną przez toksynę bakterii Clostridum botulinum. Wyróżnia się cztery typy botulizmu: pokarmowy, niemowlęcy, przyranny i inhalacyjny. Najczęstszą drogą zatrucia jadem kiełbasianym jest spożycie produktów zawierających toksynę botulinową (konserwy mięsne, rybne, warzywne). Toksyna botulinowa powoduje porażenie nerwów i w konsekwencji mięśni, co może prowadzić do niewydolności oddechowej. Do charakterystycznych objawów botulizmu należą: niedowłady, zaburzenia widzenia, zaparcia, suchość w ustach oraz brak gorączki.  

Zatrucie jadem kiełbasianym (toksyną botulinową) – co to takiego?   

Zatrucie jadem kiełbasianym (botulismus) jest to rzadkie, ale groźne dla życia zatrucie spowodowane przez spożycie żywności zawierającej toksynę botulinową, która jest produkowana przez laseczki jadu kiełbasianego (Clostridum botulinum). Jad kiełbasiany może znajdować się w nieprawidłowo przechowywanych produktach pakowanych próżniowo (konserwy rybne, mięsne, warzywne), a także w wyrobach garmażerynych, kiełbasie lub wędlinach.

Zazwyczaj wygląd, zapach ani smak produktów zatrutych jadem kiełbasianym nie budzi podejrzeń, jednak niekiedy występuje wzdęcie puszki poprzez wytwarzany przez laseczki jadu kiełbasianego gaz oraz charakterystyczny syk przy otwieraniu lub zapach zjełczałego tłuszczu.  

Przetrwalniki bakterii jadu kiełbasianego rozmnażają się w warunkach beztlenowych produkując neurotoksynę, która powoduje zatrucie. Po spożyciu produktów zawierających toksynę botulinową dochodzi do jej wchłonięcia z przewodu pokarmowego i zahamowania przewodzenia w złączach nerwowo-mięśniowych, co powoduje porażenie mięśni i inne objawy wynikające z zatrucia jadem kiełbasianym.  

Dawka śmiertelna toksyny botulinowej wynosi ok. 1 ng/kg masy ciała. Toksyna botulinowa jest unieszkodliwiana poprzez 10-minutowe podgrzewanie w temperaturze 80°C.  

Toksyna botulinowa w bardzo małych dawkach ma swoje zastosowanie w leczeniu nadmiernego napięcia mięśniowego. Wykorzystuje się ją także w kosmetologii. Toksynę botulinową używa się do usuwania zmarszczek mimicznych.   

Rodzaje botulizmu 

Wyróżniamy następujące postacie zatrucia jadem kiełbasianym: 

  • botulizm pokarmowy – najczęstsza postać zatrucia jadem kiełbasianym; dochodzi do niego drogą pokarmową poprzez spożycie produktów zawierających toksynę botulinową.  
  • botulizm przyranny  – występuje w przypadku zabrudzenia głębokich ran np. glebą, w której często znajdują się przetrwalniki jadu kiełbasianego. Zazwyczaj po około 14 dniach od zranienia i zabrudzenia dochodzi do rozwoju objawów typowych dla zatrucia toksyną botulinową, z wyjątkiem zaburzeń pokarmowych.  
  • botulizm niemowlęcy – występuje najczęściej u niemowląt w wieku od 6. tygodnia do 3. miesiąca życia. Źródłem zakażenia jest żywność, najczęściej miód naturalny lub syrop klonowy. Dlatego też niezalecane jest podawanie miodu dzieciom aż do ukończenia 12. miesiąca życia ze względu na niecałkowicie rozwiniętą florę jelitową. Zatrucie toksyną botulinową u niemowląt początkowo objawia się pogorszeniem apetytu, osłabieniem ssania, obfitym ślinieniem i cichym płaczem. U dzieci pojawiają się zaparcia stolca. Następnie dochodzi do porażenia nerwów czaszkowych, oddechowych i unerwiających mięśnie obwodowe, które powodują wiotkość dziecka i objawy niewydolności oddechowej.  
  • botulizm wziewny – zastosowanie toksyny jako broni biologicznej.  

Powiązane produkty

Symptomy botulizmu – jakie są objawy zatrucia jadem kiełbasianym? 

Toksyna botulinowa zaliczana jest do grupy najsilniejszych trucizn produkowanych przez bakterie. Uszkadza ona układ nerwowy poprzez zahamowanie przewodzenia w synapsach nerwowo-mięśniowych.  

Okres wylęgania, w przypadku spożycia produktów zawierających toksynę jadu kiełbasianego, wynosi od kilku godzin do 2 tygodni i zależy od dawki toksyny. Zazwyczaj objawy występują po 18-36 godzinach od momentu zjedzenia zatrutej żywności. Szybkość wystąpienia objawów rośnie wraz ze wzrostem dawki spożytej toksyny. 

W przypadku spożycia produktów zawierających toksynę jadu kiełbasianego początkowo występują objawy typowe dla zatrucia pokarmowego takie jak wymioty, nudności, biegunka, kurczowe bóle brzucha. Następnie dochodzi do rozwoju następujących objawów neurologicznych: 

  • podwójne widzenie, 
  • suchość w ustach, 
  • opadanie powiek, 
  • zaburzenia widzenia, 
  • światłowstręt, 
  • utrudnione połykanie, 
  • senność lub pobudzenie, 
  • zaparcia,  
  • brak gorączki, 
  • zatrzymanie moczu, 
  • trudności  w mówieniu, 
  • osłabienie mięśni, 
  • trudności z oddychaniem. 

Zazwyczaj nie występują zaburzenia świadomości ani czucia.  

Objawy zwykle stopniowo ustępują po kilkunastu dniach, ale mogą trwać nawet kilka miesięcy. U części osób z zatruciem toksyną jadu kiełbasianego osłabienie siły mięśniowej i inne objawy mogą się utrzymywać nawet przez rok.  

Diagnostyka i leczenie botulizmu  

Zatrucie toksyną botulinową należy podejrzewać u osób z objawami obustronnego porażenia mięśni oraz zaburzeniami widzenia, bez gorączki i zaburzeń świadomości. Celem postawienia rozpoznania wykonuje się badania laboratoryjne z krwi oraz bada się obecność toksyny botulinowej w surowicy. Natomiast u niemowląt, w przypadku podejrzenia botulizmu, wykonuje się także badanie kału. Należy również wykluczyć zatrucie grzybami, środkami chemicznymi np. alkoholem metylowym lub atropiną.  

W przypadku podejrzenia zatrucia jadem kiełbasianym ważne jest jak najszybsze podanie antytoksyny botulinowej, która unieszkodliwia toksynę. Zazwyczaj osoba z zatruciem toksyną botulinową wymaga hospitalizacji na oddziale intensywnej opieki medycznej. Jeśli do spożycia zatrutego pokarmu doszło niedawno, wykonuje się płukanie żołądka lub prowokowanie wymiotów, aby ograniczyć wchłanianie się toksyny z przewodu pokarmowego.  

Natomiast w przypadku botulizmu przyrannego zakażoną ranę opracowuje się chirurgicznie, aby usunąć tkanki zawierające bakterie oraz stosuje się antybiotyki.  

Czy zatrucie laseczką jadu kiełbasianego może być groźne?  

Zatrucie jadem kiełbasianym może prowadzić do niewydolności oddechowej na skutek porażenia mięśni oddechowych i przepony, a w konsekwencji do śmieci. Chorzy z zatruciem toksyną botulinową wymagają hospitalizacji, a w przypadkach choroby o ciężkim przebiegu – także wentylacji mechanicznej respiratorem.

Pacjenci z ciężkim zatruciem toksyną laseczki jadu kiełbasianego wymagają kilkumiesięcznej opieki na oddziale intensywnej opieki medycznej. Śmiertelność w przypadku zatrucia toksyną botulinową wynosi ok. 5%.  

Botulizm zazwyczaj nie powoduje trwałych powikłań, ale w przypadku choroby o ciężkim przebiegu może prowadzić do trwałych zaburzeń połykania, uczucia zmęczenia i podwójnego widzenia.  

Jak uniknąć zatrucia jadem kiełbasianym (toksyną botulinową)? 

W większości przypadków do zatrucia toksyną botulinową dochodzi drogą pokarmową. Dlatego podczas spożywania i przygotowywania posiłków należy: 

  1. Przechowywać żywność w zalecanych przez producenta warunkach oraz sprawdzać termin przydatności przed spożyciem.
  2. Otwarte konserwy należy przechowywać w lodówce, nie przekraczając zalecanego na opakowaniu czasu do spożycia po otwarciu. 
  3. Nie podawać miodu dzieciom do ukończenia 12. miesiąca życia.
  4. Jeśli puszka z żywnością ma wypukłe dno, występuje charakterystyczny syk przy otwieraniu lub produkt spożywczy ma zapach zjełczałego tłuszczu – należy go wyrzucić. 
  5. Gotować domowe konserwy przez 10 minut przed spożyciem.  
  6. Dbać o higienę podczas przygotowywania przetworów i pasteryzować żywność. 
  7. Mięso należy przechowywać w lodówce.  

Jak zapobiec botulizmowi dziecięcemu?  

Botulizm dziecięcy jest rzadką chorobą, występującą zazwyczaj u niemowląt, i jest wywołany przez przetrwalniki Clostridum botulinum, które w dogodnych warunkach przybierają czynną formę i produkują toksynę botulinową. W przeciwieństwie do osób dorosłych, flora bakteryjna jelit u dzieci nie jest w pełni wykształcona, przez co nie hamuje rozwoju bakterii jadu kiełbasianego.

Botulizm niemowlęcy może być wywoływany przez zarodniki laseczki jadu kiełbasianego obecne np. w miodzie, dlatego nie wolno podawać miodu dzieciom przed ukończeniem 12. miesiąca życia.   

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • ADHD u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej

    ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) jest jednym z najczęstszych zaburzeń neurorozwojowych u dzieci. Do objawów pozwalających rozpoznać ADHD należą: nadpobudliwość, zaburzenia koncentracji oraz impulsywność. Nieleczone ADHD prowadzi do rozwoju problemów emocjonalnych, trudności w funkcjonowaniu społecznym, do obniżenia osiągnięć w nauce oraz do problemów w kontaktach z rówieśnikami. Jak rozpoznać to zaburzenie i jak pomóc dziecku z ADHD?

  • Standardowe mleko modyfikowane. Co znajduje się w mleku dla niemowląt?

    Kiedy dziecko jest zdrowe, nie ma alergii i większych problemów z trawieniem, można podawać mu tzw. standardowe mleko modyfikowane odpowiednie dla jego wieku. Takie preparaty mają na rynku status tzw. środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Ich skład jest regulowany prawem i ściśle nadzorowany. Dlaczego jednak takie mleko jest nazywane modyfikowanym i na czym te modyfikacje polegają? Jednym z głównych składników mleka modyfikowanego jest mleko krowie. Mleko krowie różni się od ludzkiego pod wieloma względami. Zawartość podstawowych składników odżywczych – tłuszczu, białka i węglowodanów – jest inna w każdym z nich.

  • Aspirator do nosa — jak używać ręcznego, a jak elektrycznego?

    U noworodków i niemowląt katar może stanowić znaczące zagrożenie, ponieważ dzieci do ok. 1 roku życia oddychają wyłącznie przez nos. Występująca u najmłodszych zalegająca wydzielina w nosku powstrzymuje oddychanie, jedzenie i picie. Dodatkowo nieusunięta wydzielina może prowadzić do powikłań w postaci stanów zapalnych w obrębie oka, ucha, oskrzeli lub płuc, co może stanowić zagrożenie dla zdrowia dziecka. Z pomocą przychodzą aspiratory do nosa, które można stosować u dzieci już od chwili narodzin. Są prostą, wygodną i bezpieczną metodą usuwania zalegającej wydzieliny u maluszka.

  • Wymioty u dziecka – przyczyny i skutki. Co robić, gdy dziecko wymiotuje?

    Ostatnio obserwujemy w Polsce gwałtowny wzrost liczby dzieci zgłaszających się do przychodni i szpitali z silnymi wymiotami. U dzieci wywoływane są one zwykle przez zakażenia wirusowe, bakteryjne, a także przez błędy dietetyczne. Co ma zrobić rodzic, gdy dziecko wymiotuje? Podpowiadamy.

  • Katar u dziecka – jak pomóc dziecku z katarem? Domowe sposoby na zatkany nos u dzieci

    Katar to częsta dolegliwość, która dotyka dzieci. Charakteryzuje się występowaniem wydzieliny w nosie oraz uczuciem niedrożności nosa. Do najczęstszych przyczyn nieżytu nosa u dzieci należą infekcje wirusowe oraz alergie. Przewlekły katar u dzieci może być objawem przerostu trzeciego migdałka lub chorób takich jak niedobory odporności czy mukowiscydoza. Podpowiadamy, co warto stosować na katar u dziecka.

  • Witamina D dla dzieci – dawkowanie, objawy i skutki niedoboru

    Witamina D jest hormonem steroidowym, który kontroluje wiele istotnych dla organizmu procesów. Dostarczenie jej (poprzez syntezę skórną oraz wraz z pożywieniem) jest szczególnie ważne w przypadku najmłodszych. Witamina D wpływa na układ kostny dzieci poprzez regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej, działa immunomodulująco, podnosząc odporność i obniżając poziom cytokin prozapalnych, ma również działanie antykancerogenne oraz neuro- i kardioprotekcyjne. Jaką dawkę witaminy D podawać dziecku? Witamina D dla dzieci w kroplach, kapsułkach twist-off, sprayu czy tabletkach?

  • Objawy, które powinny cię zaniepokoić. Nowotwory u dziecka

    Aż 60% rodziców nie wie, na jakie objawy powinni zwrócić uwagę, aby w porę wykryć potencjalne choroby nowotworowe u swoich dzieci. Z kolei aż 80% dzieci, u których zdiagnozowano chorobę nowotworową i w porę wdrożono leczenie, udaje się uratować. Na co zwrócić uwagę i co powinno zaniepokoić?

  • Jak podawać leki dziecku? Czopki, tabletki, inhalacje i syrop

    Podawanie leków dziecku w trakcie choroby to w wielu przypadkach nie lada wyzwanie. Warto jednak wiedzieć, w jaki sposób prowadzić domowe leczenie, aby było jak najskuteczniejsze. Jak podawać dziecku tabletki oraz co zrobić, aby inhalacja była jak najbardziej efektywna?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij