Czym jest kodeina, jak działa i jakie ma skutki uboczne?
Krzysztof Słomiak

Czym jest kodeina, jak działa i jakie ma skutki uboczne?

Kodeina to jeden z alkaloidów wyizolowanych z opium — soku mlecznego niedojrzałych makówek maku lekarskiego. Próby jego stosowania sięgają już starożytności, kiedy to opisywano działanie przeciwbólowe opium. Sok z naciętych makówek wykorzystywano przed zabiegami chirurgicznymi lub wytwarzano z niego nalewkę do popijania.

Czysta kodeina została wyizolowana dopiero przez francuskiego chemika i farmaceutę — Pierre'a Jeana Robiqueta w 1832 r. Pod względem chemicznym kodeina występuje w postaci bezbarwnych kryształów lub jako biały, krystaliczny proszek.

Sposób działania

Kodeina oddziałuje na receptory opioidowe — należy do słabych opioidów o działaniu przeciwkaszlowym — mechanizm jej działania polega na hamowaniu odruchu kaszlu.

Dodatkowo kodeina zmniejsza wydzielanie śluzu w drogach oddechowych i powoduje zagęszczenie wydzieliny. Zalecana jest główne w leczeniu suchego, nawracającego i męczącego kaszlu, który często towarzyszy infekcjom. Nie należy podawać jej pacjentom z mokrym kaszlem, którzy odkrztuszają wydzielinę. Może ona wtedy doprowadzić do zalegania tej wydzieliny w gardle co sprzyja rozwojowi infekcji. Działanie przeciwkaszlowe występuje już przy dawce 15–30mg i utrzymuje się około 4 godzin.

W jakich preparatach można znaleźć kodeinę?

Kodeina może występować samodzielnie jako substancja lecznicza lub w połączeniu z:

  • lekami przeciwbólowymi zawierającymi paracetamol czy ibuprofen,
  • ziołowymi wyciągami z tymianku, kopru i sosny,
  • kofeiną,
  • sulfogwajakolem (lekiem wykrztuśnym)
  • jednocześnie z kofeiną i paracetamolem, co tworzy razem solpadeinę.

Wiele z nich dostępnych jest bez recepty. Regulacje krajowe stanowią, że jednorazowo pacjent może kupić maksymalnie 150 mg kodeiny. Najczęściej przepisywana jest w formie fosforanu kodeiny. Maksymalna dawka dobowa, której nie można przekroczyć to 240 mg.

Powiązane produkty

Inne działania kodeiny

Kodeina jest w organizmie częściowo metabolizowana do morfiny. W związku z tym, oprócz działania przeciwkaszlowego, wykazuje także działanie przeciwbólowe, hamując przewodzenie bodźców bólowych do ośrodkowego układu nerwowego. Wykorzystywana jest przez to do leczenia przewlekłego bólu o silnym nasileniu, na przykład do objawowego leczenia neuralgii. Ze względu na różnice osobnicze siła działania przeciwbólowego może być za słaba lub zbyt silna. Szczególnie narażone są dzieci. Dodatkowo kodeina wykazuje także działanie zapierające i niekiedy może być stosowana w leczeniu biegunki.

Kiedy unikać preparatów z kodeiną

Istnieją sytuacje, w których podawanie kodeiny jest bezwzględnie przeciwwskazane. Nie powinna być stosowana u dzieci poniżej 12 lat ani u kobiet w ciąży. Niewskazana jest także przy chorobach dróg oddechowych takich jak: mukowiscydoza, astma oskrzelowa czy niewydolność oddechowa, ponieważ może spowodować zagęszczenie i zaleganie wydzieliny, a nawet doprowadzić do groźniej dla życia depresji oddechowej. Nie stosuje się kodeiny u osób uzależnionych od opioidów lub alkoholu. Nie zaleca się łączenia jej ze środkami uspokajającymi oraz z alkoholem, gdyż wzmacnia to działanie leku. Kodeina nie powinna być także stosowana u pacjentów z niewydolnością nerek, gdyż za ich pośrednictwem jest ona wydalana z organizmu.

Działania niepożądane kodeiny

Podczas stosowania preparatów z kodeiną może wystąpić nadmierna senność, dlatego niewskazane jest przy jednoczesnym prowadzeniu pojazdów mechanicznych. Często występującymi działaniami niepożądanymi są zaparcia, rzadziej wymioty, nudności, świąd, suchość w jamie ustnej oraz zatrzymanie moczu. Najbardziej niebezpieczne są reakcje anafilaktyczne, drgawki i depresja oddechowa. Wszystkie niepokojące objawy powinny być niezwłocznie zgłaszane lekarzowi.

Czy kodeina uzależnia?

Kodeina wykazuje słabe właściwości uzależniające — udowodniono, że stosowana przewlekle może uzależniać. Należy o tym pamiętać i nie przekraczać zalecanych dawek ani samodzielnie nie przedłużać okresu leczenia. Objawy przedawkowania kodeiny przypominają przedawkowanie narkotyków. Mogą wystąpić halucynacje, dreszcze, uczucie splątania, pobudzenia i agresji. Po gwałtownym odstawieniu dużych dawek, pojawiają się także objawy odstawienia takie jak: dreszcze, nadmierne pocenie, bezsenność, drażliwość, biegunka.

Kodeina jest bezpieczna, jeśli przyjmowana jest krótkotrwale, zgodnie z zaleceniami, a najlepiej po uprzedniej konsultacji z lekarzem. Jeśli mamy trudności z kontaktem z lekarzem, alternatywą jest również poproszenie o poradę farmaceutę.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Nowa lista leków, których nie wolno wywozić z Polski

    Od 16 maja 2025 roku zacznie obowiązywać nowa lista antywywozowa, obejmująca 267 preparatów, których nie będzie można wywieźć poza granice kraju. Celem publikacji tej listy jest zapobieżenie niedoborom kluczowych produktów medycznych na krajowym rynku poprzez ograniczenie ich wywozu.

  • Dekalog Pacjenta, czyli „DOZkonała lekcja zdrowia”

    Kampania „DOZkonała lekcja zdrowia” została stworzona w celu zwiększenia świadomości pacjentów na temat prawidłowego stosowania leków. Jej głównym celem jest edukacja w zakresie zdrowia oraz promowanie właściwych praktyk. Na co warto zwrócić uwagę przyjmując leki?

  • Karagen – czy E407 jest szkodliwy?

    Karagen to polisacharyd pochodzenia naturalnego, szeroko stosowany w różnych gałęziach przemysłu, takich jak produkcja żywności, farmaceutyków i kosmetyków. Poniższy tekst odpowiada na kluczowe pytania: Czym jest karagen? W jaki sposób się go pozyskuje? Gdzie można go znaleźć? Dlaczego dodaje się go do śmietany? Czy jego spożycie jest bezpieczne?

  • Chelaty – czym są chelatowane formy minerałów?

    Minerały to składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Uczestniczą w wielu procesach fizjologicznych, m.in. w przewodnictwie nerwowym, skurczach mięśni czy w utrzymywaniu równowagi elektrolitowej. Ich wchłanianie może być utrudnione przez różne czynniki, w tym np. przez postać chemiczną pierwiastka. Z tego względu rośnie zainteresowanie minerałami w formie chelatów – są to związki, w których jon metalu (np. cynku, żelaza, magnezu) jest połączony z aminokwasem lub kwasem organicznym. Takie połączenia mogą poprawiać biodostępność, ponieważ są stabilniejsze w środowisku żołądkowym i mogą wykorzystywać alternatywne mechanizmy transportu w jelitach. Czy minerały w formie chelatów rzeczywiście są lepiej przyswajalne? Jakie znaczenie w suplementacji mają formy chelatowane?

  • Formy magnezu – które są najlepiej przyswajalne? Jaki rodzaj magnezu wybrać?

    Magnez to jeden z pierwiastków odgrywających kluczową rolę w naszym organizmie – bierze udział w wielu procesach metabolicznych, wpływa na układ nerwowy, mięśnie, serce i poziom energii. Dostępne są różne formy magnezu, z których każda ma inne właściwości i stopień przyswajalności. Które z nich warto wybrać? Jaki magnez jest najlepiej przyswajalny?

  • Jak czytać ulotki leków – na co zwrócić uwagę?

    Jakie informacje można znaleźć w ulotce leku? Czym różni się zwykła ulotka znajdująca się w opakowaniu od Charakterystyki Produktu Leczniczego? I czy należy obawiać się wszystkich wypisanych działań niepożądanych? Sprawdź, na co zwrócić szczególną uwagę, zanim zażyjesz zalecony lub przepisany preparat.

  • Witaminy metylowane – kiedy i dlaczego wybrać taką formę?

    Coraz częściej na etykietach suplementów diety można znaleźć informację, że dany preparat zawiera „witaminy w formie metylowanej”. Choć brzmi to skomplikowanie, metylowane witaminy to po prostu biologicznie aktywne formy niektórych składników odżywczych, które mogą być lepiej przyswajalne i skuteczniejsze w działaniu – szczególnie u osób z określonymi zaburzeniami metabolicznymi. Kiedy warto sięgnąć po takie preparaty? Czy są bezpieczne dla każdego?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl