Czym jest kodeina, jak działa i jakie ma skutki uboczne?

Czysta kodeina została wyizolowana dopiero przez francuskiego chemika i farmaceutę — Pierre'a Jeana Robiqueta w 1832 r. Pod względem chemicznym kodeina występuje w postaci bezbarwnych kryształów lub jako biały, krystaliczny proszek.

Sposób działania

Dodatkowo kodeina zmniejsza wydzielanie śluzu w drogach oddechowych i powoduje zagęszczenie wydzieliny. Zalecana jest główne w leczeniu suchego, nawracającego i męczącego kaszlu, który często towarzyszy infekcjom. Nie należy podawać jej pacjentom z mokrym kaszlem, którzy odkrztuszają wydzielinę. Może ona wtedy doprowadzić do zalegania tej wydzieliny w gardle co sprzyja rozwojowi infekcji. Działanie przeciwkaszlowe występuje już przy dawce 15–30mg i utrzymuje się około 4 godzin.

W jakich preparatach można znaleźć kodeinę?

Kodeina może występować samodzielnie jako substancja lecznicza lub w połączeniu z:

• lekami przeciwbólowymi zawierającymi paracetamol czy ibuprofen,
• ziołowymi wyciągami z tymianku, kopru i sosny,
• kofeiną,
• sulfogwajakolem (lekiem wykrztuśnym).

Wiele z nich dostępnych jest bez recepty. Regulacje krajowe stanowią, że jednorazowo pacjent może kupić maksymalnie 150 mg kodeiny. Najczęściej przepisywana jest w formie fosforanu kodeiny. Maksymalna dawka dobowa, której nie można przekroczyć to 240 mg.

Inne działania kodeiny

Kodeina jest w organizmie częściowo metabolizowana do morfiny. W związku z tym, oprócz działania przeciwkaszlowego, wykazuje także słabe działanie przeciwbólowe, hamując przewodzenie bodźców bólowych do ośrodkowego układu nerwowego. Wykorzystywana jest przez to do leczenia bólu o umiarkowanym nasileniu. Ze względu na różnice osobnicze siła działania przeciwbólowego może być za słaba lub zbyt silna. Szczególnie narażone są dzieci. Dodatkowo kodeina wykazuje także działanie zapierające i niekiedy może być stosowana w leczeniu biegunki.

Kiedy unikać preparatów z kodeiną

Istnieją sytuacje, w których podawanie kodeiny jest bezwzględnie przeciwwskazane. Nie powinna być stosowana u dzieci poniżej 12 lat ani u kobiet w ciąży. Niewskazana jest także przy chorobach dróg oddechowych takich jak: mukowiscydoza, astma oskrzelowa czy niewydolność oddechowa, ponieważ może spowodować zagęszczenie i zaleganie wydzieliny, a nawet doprowadzić do groźniej dla życia depresji oddechowej. Nie stosuje się kodeiny u osób uzależnionych od opioidów lub alkoholu. Nie zaleca się łączenia jej ze środkami uspokajającymi oraz z alkoholem, gdyż wzmacnia to działanie leku. Kodeina nie powinna być także stosowana u pacjentów z niewydolnością nerek, gdyż za ich pośrednictwem jest ona wydalana z organizmu.

Działania niepożądane kodeiny

Podczas stosowania preparatów z kodeiną może wystąpić nadmierna senność, dlatego niewskazane jest przy jednoczesnym prowadzeniu pojazdów mechanicznych. Często występującymi działaniami niepożądanymi są zaparcia, rzadziej wymioty, nudności, świąd, suchość w jamie ustnej oraz zatrzymanie moczu. Najbardziej niebezpieczne są reakcje anafilaktyczne, drgawki i depresja oddechowa. Wszystkie niepokojące objawy powinny być niezwłocznie zgłaszane lekarzowi.

Czy kodeina uzależnia?

Kodeina wykazuje słabe właściwości uzależniające — udowodniono, że stosowana przewlekle może uzależniać. Należy o tym pamiętać i nie przekraczać zalecanych dawek ani samodzielnie nie przedłużać okresu leczenia. Objawy przedawkowania kodeiny przypominają przedawkowanie narkotyków. Mogą wystąpić halucynacje, dreszcze, uczucie splątania, pobudzenia i agresji. Po gwałtownym odstawieniu dużych dawek, pojawiają się także objawy odstawienia takie jak: dreszcze, nadmierne pocenie, bezsenność, drażliwość, biegunka.