Kontrolne badania profilaktyczne – jak często powinniśmy je wykonywać?

Jak często powinniśmy wykonywać badania profilaktyczne? To zależy od płci i wieku, choć niektóre z badań skierowane są do wszystkich, niezależnie od metryki. Oto kalendarz badań profilaktycznych.

Badania profilaktyczne, w tym badania przesiewowe (skriningowe), robimy po to, aby wcześnie wykryć chorobę, czyli w momencie, gdy nie daje jeszcze objawów – co ułatwia jej leczenie i zwiększa szanse na wyzdrowienie. Dzięki badaniom zdiagnozujemy nadciśnienie, nowotwory, cukrzycę czy osteoporozę i wyprzedzimy poważne szkody w organizmie (często nieodwracalne).

Jak wiadomo, nadciśnienie może prowadzić do wylewu i niepełnosprawności, osteoporoza do trudno gojących się złamań, a cukrzyca do utraty wzroku i uszkodzenia serca. To tylko przykłady. Dzięki badaniom profilaktycznym mamy szansę zauważyć mniej lub bardziej poważne stany – anemię czy powikłania infekcyjne – i na nie odpowiadać.

Badania zalecane co roku lub częściej

Niektóre badania powinniśmy wykonywać każdego roku lub częściej, niezależnie od wieku. Są to:

• Podstawowe badania profilaktyczne: morfologia, OB, pomiar glukozy we krwi, badanie ogólne moczu – co roku.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi – co roku. Osoby chore na cukrzycę, schorzenia serca i nerek muszą badać ciśnienie częściej. Najlepiej będzie jeśli podczas każdej wizyty w gabinecie, lekarz sprawdzi dokładne ciśnienie krwi. Możemy mierzyć je także samodzielnie w domu, do czego rekomendowane są ciśnieniomierze zapinane na ramieniu.

Według definicji Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego ciśnienie optymalne skurczowe wynosi <120 mm Hg, rozkurczowe <80 mm Hg; ciśnienie prawidłowe skurczowe: 120-129 mm Hg, rozkurczowe 80-84 mm Hg; wysokie prawidłowe skurczowe: 130-139 mm Hg, rozkurczowe: 85-89 mm Hg. Nadciśnienie tętnicze występuje w formie łagodnej, kiedy ciśnienie skurczowe wynosi: 140-159 mm Hg, a rozkurczowe: 90-99 mm Hg. Nadciśnienie umiarkowane pojawia się przy ciśnieniu skurczowym 160-179 mm Hg, rozkurczowym 100-109. Zaś o ciężkim nadciśnieniu mówimy, gdy ciśnienie skurczowe przekracza lub jest równe 180 mm Hg, a rozkurczowe równe bądź wyższe niż 110 mm Hg. Nadciśnienie stwierdza się ze średniej z kilku pomiarów z odpowiednim odstępem czasowym.

• Kontrola znamion i pieprzyków – co roku. Swoje znamiona i pieprzyki powinniśmy dokładnie oglądać, zwłaszcza po lecie. Niepokojące zmiany charakteryzują się nieregularnym kształtem, różnorodnym ubarwieniem i wielkością powyżej 6 mm. Jeśli jesteśmy w grupie ryzyka i w naszej rodzinie występował nowotwór skóry, wówczas stan znamion u dermatologa musimy kontrolować częściej.
• Stomatolog – 2 razy w roku, w celu kontroli i usuwania osadu lub, jeśli zachodzi taka potrzeba, częściej. Do wizyt u dentysty powinny nas skłonić nie tylko kwestie estetyczne czy ból zęba, ale i troska o zdrowie całego organizmu. Nieleczone infekcje zębów prowadzą do rozprzestrzeniania się bakterii na inne obszary organizmu, nierzadko są przyczyną problemów z sercem.
• Gdy odczuwamy ciągłe zmęczenie lub drżenia mięśni, warto zrobić pomiar elektrolitów (potas, sód, magnez, wapń).

Kobiety:

• Badanie ginekologiczne – co roku.
• Samobadanie piersi – co miesiąc (między 6 a 9 dniem cyklu).

Mężczyźni:

• Samobadanie jąder – co miesiąc.

Badania profilaktyczne zalecane, gdy masz 20-30 lat

Oprócz wspomnianych wyżej badań, których wykonanie zalecane jest raz w roku lub częściej, każdy – niezależnie od płci – powinien wykonać:

• Lipidogram (cholesterol całkowity, HDL, LDL, trójglicerydy). Przekroczenie lat 20 to dobry moment, by wykonać wspomniane badanie. Jeżeli wyniki są w normie, można powtarzać je co 5 lat. Jeśli mamy problemy ze zdrowiem, potrzebujemy częstszego kontrolowania cholesterolu – o szczegóły należy zapytać lekarza.
• RTG klatki piersiowej – co 5 lat.
• USG jamy brzusznej – co 3 do 5 lat.
• Wizyta kontrolna u okulisty i badanie dna oka – co 5 lat.

Kobieta:

• Po ukończeniu 21 roku życia specjaliści zalecają badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy.
• Cytologia – co 3 lata. Polega na pobraniu do badania wymazu z szyjki macicy, dzięki czemu można wykryć wcześnie raka szyjki macicy lub określić jego ryzyko.
• Badanie USG dna miednicy – po ukończeniu 21 lat kobieta powinna wykonywać badanie co 3 lata.

Badania kontrolne rekomendowane, gdy masz 30-40 lat

Każdy, niezależnie od płci:

• Lipidogram (cholesterol całkowity, HDL, LDL, trójglicerydy) – co 5 lat. Jeśli w rodzinie występują choroby serca – co roku.
• RTG klatki piersiowej – co 5 lat.
• USG jamy brzusznej – co 3 do 5 lat.
• Wizyta kontrolna u okulisty i badanie dna oka – co 5 lat.

Kobiety:

• Cytologia – co 3 lata.
• Przezpochwowe USG narządów rodnych – przynajmniej jeden raz.

Mężczyźni:

• Badanie per rectum, jeśli w bliskiej rodzinie (ojciec, brat) występował rak prostaty, badać należy się od 40 roku życia, w innych przypadkach rekomenduje się po 45 roku życia.

Badania profilaktyczne polecane dla osób z przedziału 40-50 lat

Każdy, niezależnie od płci:

• Lipidogram – co 2 lata. Jeżeli w rodzinie są choroby układu krążenia, badanie należy wykonywać co roku.
• EKG – co 3 lata.
• RTG klatki piersiowej – co 5 lat.
• USG jamy brzusznej – co 3 do 5 lat.
• Test na krew utajoną w kale – co roku.
• Wizyta kontrolna u okulisty i badanie dna oka – co 2 lata.
• Gastroskopia – co 5 lat.

Kobiety:

• Cytologia – co 3 lata.
• Przezpochwowe USG narządów rodnych – co 2 lata.
• USG piersi i mammografia – co 2 lata.
• Oznaczenie hormonów tarczycy – jeden raz.

Mężczyźni:

• Badanie per rectum oceniające stan gruczołu krokowego – raz do roku.
• RTG klatki piersiowej – co 2 lata.

Badania kontrolne po 50 roku życia

Każdy, niezależnie od płci:

• Lipidogram – co roku.
• EKG – co roku.
• RTG klatki piersiowej – co 5 lat.

• USG jamy brzusznej – co roku.
• Wizyta kontrolna u okulisty, badanie dna oka i ciśnienia śródgałkowego – co roku.
• Badanie densytometryczne (gęstości kości) – raz na 10 lat.
• Kolonoskopia – co 5 lat.

Wszyscy po przekroczeniu pięćdziesiątki powinni poważnie pomyśleć o profilaktyce raka jelita grubego. Mamy kilka opcji badań profilaktycznych, m.in. test na krew utajoną w kale – zalecany raz w roku; sigmoidoskopię, czyli badanie endoskopowe końcowego odcinka jelita grubego – co 5 lat, kolonoskopię – co 5 lat.

Innym badaniem profilaktyki raka jelita grubego jest tak zwana wirtualna kolonoskopia (wykonywana za pomocą tomografii komputerowej) – zalecana co 5 lat. Niektórzy powinni kolonoskopię wykonać nawet częściej i zacząć wcześniej – dotyczy to osób z historią raka jelita grubego w rodzinie, osób, u których dochodziło do powstania polipów gruczolakowatych jelita grubego oraz wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.

• Badanie słuchu – przynajmniej raz, zwłaszcza, gdy pojawia się osłabienie tego zmysłu.

Kobiety:

• Cytologia – co 3 lata.
• USG narządów rodnych – co roku.
• USG piersi i mammografia – co 2 lata.
• Oznaczenie hormonów tarczycy – co roku.
• Oznaczenie hormonów płciowych – co kilka lat.

Mężczyźni:

• Badanie per rectum oceniające stan gruczołu krokowego – co 5 lat.
• Oznaczenie antygenu PSA – badanie krwi ułatwiające wczesne wykrycie raka prostaty – co roku.