8 zasad bezpiecznego opalania

Opalanie to nieodłączna część lata — kojarzy nam się z relaksem, błogim lenistwem i beztrosko spędzanym czasem z bliskim w jakimś pięknym miejscu. Jak umiejętnie korzystać z dobrodziejstwa promieni słonecznych?

Słońce stymuluje syntezę skórną witaminy D3 (koniecznej do prawidłowego funkcjonowania gospodarki wapniowo-fosforanowej), poprawia nastrój (pobudza produkcję serotoniny — hormonu szczęścia, co również ma związek z poziomem witaminy D w organizmie) i często łagodzi bóle mięśniowe. Ale… nieumiejętne korzystanie z kąpieli słonecznych może doprowadzić do podrażnienia skóry, poparzeń, szybszego starzenia się skóry, a nawet jej nowotworów. Jak więc się opalać bez szkody dla zdrowia? Oto osiem podstawowych zasad. 

1.    Przygotuj skórę do opalania

Przed sezonem letnim stosuj dietę bogatą w antyoksydanty (najlepiej już kilka tygodni przed wyjściem na słońce), które chronią skórę przed wpływem wolnych rodników. Znajdziesz je w sporych ilościach w warzywach i owocach. Jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy jest beta-karoten, który znajduje się m.in. w marchwi, pomidorach, dyni, czerwonej papryce, morelach, brzoskwiniach czy pomarańczach. 

Zabiegi kosmetyczne, po których trzeba unikać słońca, zakończ wczesną wiosną. Należą do nich np. mikrodermabrazja, peelingi chemiczne czy laser. Latem nie usuwaj znamion ani pieprzyków — chyba że lekarz stwierdzi, że jest to konieczne. 

W czasie pierwszych słonecznych dni nie przebywaj na słońcu dłużej niż kilka minut — skóra musi przyzwyczaić się stopniowo do oddziałujących na nią promieni słonecznych. Po jakimś czasie uruchomi swoje mechanizmy obronne, co znacznie obniży ryzyko poparzeń. 

2.    Unikaj słońca pomiędzy godziną 10. a 15.

Dlaczego? To właśnie w tych godzinach promieniowanie ultrafioletowe (UV) jest najsilniejsze. Jego działanie na organizm człowieka obejmuje reakcje ostre, pojawiające się do 24 godzin po opalaniu, i przewlekłe, występujące znacznie później, nawet po kilku latach. Na promieniowanie UV składają się fale:  

▪ UVA — stanowią 95 proc. całego promieniowania, powodują natychmiastowe zaczerwienienie skóry (rumień) i trwałe zmiany barwnikowe (piegi, plamy barwnikowe, odbarwienia, ściemnienie skóry), przyczyniają się do reakcji fotouczulających, są główną przyczyną przedwczesnego fotostarzenia się skóry; 
▪ UVB — stanowią 5 proc. promieni słonecznych docierających do ziemi, nie wnikają głęboko w skórę, docierają jedynie do warstwy podstawnej naskórka, powodują powstawanie rumienia fotochemicznego na skutek rozszerzania się naczyń krwionośnych oraz poparzeń słonecznych, odpowiadają również za pigmentację skóry. 

3.    Używaj kremów z filtrem dopasowanym do fototypu skóry

Podczas nadmiernej ekspozycji na promienie UV konieczna jest zewnętrzna ochrona skóry, więc krem z filtrem to konieczność. Wartość filtra określają dwa współczynniki:  

• SPF (Sun Protection  Factor) — ochrona przed promieniowaniem UVB — określa, ile razy dłużej po zastosowaniu filtra można przebywać na słońcu bez ryzyka poparzenia w porównaniu do skóry niezabezpieczonej; 
• PPD (Persistent Pigment Darkening) — ochrona przed promieniami UVA, im wyższa liczba, tym lepsza ochrona, zaleca się, by jego wartość stanowiła 1/3 wartości SPF, faktor PPD mówi, o ile zmniejsza się dawka promieni UVA, w porównaniu do skóry niezabezpieczonej, przykładowo wartość UVA wynoszący 5 pozwala na 5-krotnie dłuższą ekspozycję skóry na promienie słoneczne UVA w odniesieniu do skóry niezabezpieczonej żadnym filtrem. 

Zanim wybierzesz preparat, określ swój fototyp skóry (określa on reakcję skóry na promienie słoneczne). Podział na 6 fototypów skóry wprowadził w 1975 roku dr Thomas Fitzpatrick, dermatolog z Harvard Medical School. Rasy białej dotyczą 4 fototypy: 

Fototyp I celtycki — skóra jest jasna, o różowym odcieniu, często z prześwitującymi żyłkami, płytko unaczyniona, skłonna do podrażnień i zaczerwienień, miewa czasem błękitnawy, bardzo chłodny odcień — minimalny zalecany SPF to 30+ jesienią, pozostała część roku SPF 50+; 

Fototyp II północnoeuropejski — jasna cera, ale raczej mleczna, często z piegami, skóra opala się w niewielkim stopniu, nietrudno o podrażnienia i oparzenia słoneczne, obowiązkowe używanie filtrów SPF przez cały rok — zalecane są preparaty z faktorami SPF 35+ w słonecznych porach roku oraz SPF 25+ w okresach mniejszego nasłonecznienia;  

Fototyp III środkowoeuropejski — cera jasna, ale w odcieniu złotawym lub lekko śniadym, opalenizna pojawia się dość szybko — w początkowej fazie możliwe zaczerwienienie, lecz prawie nigdy nie przechodzi w oparzenie - wystarczającą ochronę da im filtr SPF 25 stosowany na twarz oraz SPF 15 używany na ciało;  

Fototyp IV południowoeuropejski — śniady, oliwkowy odcień skóry, opalenizna pojawia się łatwo i szybko, rzadko pojawiają się oparzenia słoneczne, skóra przez cały rok ma lekko brązowe zabarwienie — zalecany filtr na twarz to SPF 15, a podczas opalania SPF 10. 

4.    Chroń znamiona i pieprzyki

Znamiona i pieprzyki to uwarunkowane genetycznie zmiany barwnikowe skóry. Generalnie nie są groźne, jednak nadmiernie narażone na promienie słoneczne mogą przekształcić się w nowotwór skóry. Przed każdym opalaniem znamię lub pieprzyk należy zabezpieczyć, smarując kremem z wysokim filtrem, lub przykryć ubraniem. Duże zmiany, które powinny być pod kontrolą lekarza, warto podczas opalania zakleić plastrem.

5.    Sprawdź, czy twoja dieta lub przyjmowane leki nie spowodują reakcji fotouczulającej

Wystąpienie nadwrażliwości na światło słoneczne, czyli pojawienie się odczynów fototoksycznych lub fotoalergicznych, związane jest ze współdziałaniem promieniowania UV z czynnikiem zewnętrznym (może to być składnik leku, kosmetyków, a także niektóre rośliny czy zioła). 

Oba odczyny znacznie różnią się do siebie: 

• reakcja fotoalergiczna — występuje rzadziej, związana jest z układem immunologicznym, zmiany skórne pojawiają się po 24-48 godzinach i mają postać wyprysków, grudek czy świądu – również w miejscach osłoniętych od słońca; 
• reakcja fototoksyczna — występuje częściej, zmiany skórne mają charakter toksyczny i pojawiają się po kilku/kilkunastu minutach po wyjściu na słońce — wyglądem przypominają oparzenia słoneczne o różnym nasileniu: rumień, obrzęk, pęcherze. 

Reakcje fotouczulające mogą wywoływać niektóre leki, m.in. na cukrzycę (np. glipizyd, metformina, chlorpropamid), leki przeciwdepresyjne, antybiotyki (np. tetracykliny), chemioterapeutyki (chinolony), niektóre leki moczopędne, leki przeciwpadaczkowe, niektóre leki stosowane przy nadciśnieniu, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), leki sercowo-naczyniowe, przeciwnowotworowe czy antykoncepcyjne. Najbezpieczniej dokładnie przeczytać ulotkę lub zapytać lekarza bądź farmaceutę, czy przy stosowaniu określonego leku można się opalać. 

6.    Nie zapominaj o ochronie oczu i głowy

Promieniowanie UV, jeśli odpowiednio nie zadbasz o ochronę głowy czy oczu, może być bardzo niebezpieczne i powodować porażenie słoneczne, zapalenie spojówek, zwyrodnienie plamki żółtej czy zaćmę.

Używaj również okularów przeciwsłonecznych, nie tylko na plaży, ale również w codziennych sytuacjach, podczas spaceru po parku czy ulicy. Zwracaj uwagę, aby były dobrej jakości z filtrami anty-UV (najlepiej kupowane u optyka) — w przeciwnym razie mogą bardziej zaszkodzić, niż pomóc — gdy tylko przyciemniają widzenie, nie mrużysz oczu, a źrenica szeroko się rozszerza, w związku z tym więcej promieniowania dociera w głąb gałki ocznej. Okulary posiadające filtr podstawowy (do użytku codziennego) chronią przed promieniami UV w 99-100%, natomiast te, które całkowicie blokują promieniowanie UVA i UVB posiadają oznaczenie UV 400.  

7.    Nawadniaj organizm

Podczas upałów i opalania organizm mocno się odwadnia, więc nie zapominaj o piciu odpowiedniej ilości wody. Wysokie temperatury sprawiają większe wydzielanie potu, co zaburza gospodarkę wodną organizmu. W czasie upałów powinnyśmy zwiększyć podaż płynów o 1-1,5 litra dziennie. Odwodnienie organizmu może powodować ogólne osłabienie organizmu, omdlenia, a także takie dolegliwości jak wymioty i biegunka, a nawet uszkodzenie organów wewnętrznych. 

8.    Nie zapomnij o pielęgnacji skóry po opalaniu

Zabiegi pielęgnacyjne po opalaniu są niezwykle ważne, ponieważ ekspozycja na słońce wysusza i podrażnia skórę. Po powrocie z plaży należy wziąć chłodny prysznic, który odświeży skórę, zmyje z niej piasek, sól morską czy pozostałości kosmetyków ochronnych. Ukojenie przyniesie balsam po opalaniu, w którego składzie powinny się znaleźć: witamina E oraz B5 odpowiedzialne za regenerację naskórka, składniki łagodzące, takie jak alantoina, ekstrakt z aloesu czy d-panthenol, witaminy A i C hamujące proces starzenia się skóry i neutralizujące wolne rodniki oraz wyciąg z oliwy z oliwek, orzecha włoskiego lub masło kakaowe, które są odpowiedzialne za utrwalanie opalenizny.