Alergia na gluten – fakty i mity. Czym się różni alergia pokarmowa od nietolerancji glutenu?
Agnieszka Szałańska

Alergia na gluten – fakty i mity. Czym się różni alergia pokarmowa od nietolerancji glutenu?

Coraz więcej osób przechodzi na dietę bezglutenową. Bez wskazań lekarza, bez potwierdzonej alergii na gluten, profilaktycznie, „dla zdrowia”. Czy gluten faktycznie jest tak niebezpieczny dla zdrowia, jak mogłoby się wydawać? Czy warto z niego rezygnować, jeśli nie stwierdzono u nas żadnej alergii na gluten? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

W 2011 roku Peter Gibson z Monash University w Australii opublikował wyniki podwójnie ślepych, randomizowanych badań sugerujące, że gluten może wywoływać niekorzystne objawy również u osób, u których nie stwierdzono celiakii, a nadwrażliwość na gluten jest całkiem powszechnym zjawiskiem. Gdy informacje te dotarły do opinii publicznej, świat dosłownie zwariował na punkcie diety bezglutenowej i produktów bezglutenowych. Dwa lata później, po krytyce ze strony środowiska naukowego, Gibson powtórzył swoje badania, gdyż miał wątpliwości co do metod zastosowanych we wcześniejszym eksperymencie. Ostatecznie odwołał swoje poprzednie wyniki, jednak ta informacja nie odbiła się już tak szerokim echem. 

Alergia na gluten – czym właściwie jest gluten?

Gluten jest mieszaniną białek pochodzenia roślinnego – gluteliny i gliadyny z pszenicy, sekaliny z żyta, hordeiny z jęczmienia lub aweniny z owsa. Wbrew powszechnej opinii nie występuje on w „czystej postaci” w mące, ale jest tworem sztucznym, który powstaje podczas mieszania mąki z wodą.

Przykładem takiego skoncentrowanego glutenu może być seitan, zwany też mięsem Buddy – to białkowy substytut mięsa w diecie wegańskiej, uzyskiwany w wyniku wymycia skrobi z surowego ciasta. Dzięki swoim właściwościom gluten znalazł szerokie zastosowanie w piekarnictwie i cukiernictwie – tworzy usieciowione struktury, które wpływają np. na elastyczność i zwięzłość, co znacznie podnosi jakość i atrakcyjność wypieków.

Alergia na gluten – garść informacji

Jak to właściwie możliwe, że gluten, od zawsze obecny w diecie człowieka, nagle stał się „wrogiem publicznym” numer jeden? Wszystkiemu winny jest postęp technologiczny, który wkradł się również do rolnictwa. Modyfikacje genetyczne zbóż, a zwłaszcza pszenicy, doprowadziły do wzrostu zawartości tego białka w zbożach. Poza tym gluten, dzięki swoim właściwościom, jest nie tylko składnikiem zbóż i ich przetworów, ale producenci dodają go także do całej masy produktów, o których nawet nie pomyślelibyśmy, że mogą zawierać gluten. To na przykład różnego rodzaju produkty mleczne, proszki do pieczenia, słodycze, wysoko przetworzona żywność, gotowe sosy, chipsy, piwo, a nawet parówki czy wędliny. W związku z tym spożycie glutenu jest dzisiaj znacznie wyższe niż za czasów naszych dziadków.

Powiązane produkty

Alergia na gluten – pszenica na celowniku

Żeby w ogóle zacząć rozmawiać o alergii na gluten, warto wyjaśnić podstawowe pojęcia, które zazwyczaj są mylone lub niewłaściwie używane, co wprowadza dodatkowy zamęt. Czy w ogóle istnieje alergia na gluten? Co to jest alergia na pszenicę? Czy alergia na gluten to to samo co nietolerancja glutenu? Czym różni się celiakia od nadwrażliwości na gluten? To bardzo ważne, żeby umieć odróżnić te stany chorobowe – wbrew pozorom mają odmienne przyczyny, a co za tym idzie, wymagają specyficznych, odmiennych sposobów leczenia. Nadwrażliwość pokarmowa może być spowodowana udziałem mechanizmów immunologicznych lub też nie. Jeśli w reakcje zaangażowany jest układ immunologiczny, mamy do czynienia z alergią pokarmową, jeśli nie – możemy mówić o nietolerancji. Podsumowując – jeśli mówimy o „alergii na gluten”, to tak naprawdę mamy na myśli albo alergię na pszenicę, albo celiakię, albo nieceliakalną nietolerancję glutenu (NNG).

Schorzeniem ściśle związanym z glutenem jest celiakia – to trwająca całe życie choroba o podłożu autoimmunologicznym. Charakteryzuje się nietolerancją glutenu, który działa toksycznie na kosmki jelitowe – prowadzi do ich zaniku, co w konsekwencji powoduje upośledzenie wchłaniania składników odżywczych z jedzenia. Jedynym sposobem leczenia celiakii jest ścisła dieta bezglutenowa.

Niedawno sklasyfikowano też nową, okołoglutenową jednostkę chorobową – nieceliakalną nietolerancję glutenu (NNG). Cierpi na nią niewielka część społeczeństwa (ok. 6 proc.). Mamy z nią do czynienia, jeśli celiakia zostanie wykluczona, a testy na alergię IgG zależną dadzą wynik pozytywny. Ta metoda diagnostyczna jest wyjątkowo skuteczna, ponieważ od razu stwierdza, czy zachodzi reakcja na gluten (NNG, celiakia), czy może np. na pszenicę (alergia na pszenicę). Warto wiedzieć, że podczas tego typu diagnostyki w żadnym wypadku nie powinno się wyłączać glutenu z codziennych posiłków, bo może to upośledzać wyniki badań.

Alergia na gluten – jak ją rozpoznać?

Jak rozpoznać, czy masz problemy z tolerancją glutenu? Wbrew pozorom, nie jest to łatwe zadanie. Zarówno alergia na pszenicę, nieceliakalna nietolerancja glutenu, jak i sama celiakia dają wiele objawów związanych nie tylko z układem pokarmowym. Poza bólami brzucha, biegunkami, nudnościami czy spadkiem apetytu mogą towarzyszyć ci bóle głowy, zmęczenie, senność, poczucie rozbicia, rozdrażnienie. Jeśli odżywiasz się prawidłowo, a mimo to występują u ciebie duże niedobory, również warto zbadać się pod kątem celiakii lub NNG – nietolerancje glutenu upośledzają wchłanianie składników odżywczych z jedzenia.

Alergia na gluten – czy warto zapobiegawczo zrezygnować z glutenu?

A co, jeśli zrezygnujesz z glutenu, kiedy nie masz problemów z jego tolerancją? Tyle osób przeszło na dietę bezglutenową i czuje się na niej świetnie, dlaczego by nie spróbować? Warto pamiętać, że ludzie często ulegają modom, które przemijają, a raz utracone zdrowie czasem trudno odzyskać. Gluten występuje w zbożach, które powinny być głównym źródłem pożywienia – węglowodany w diecie to ponad połowa zrównoważonego jadłospisu. Są źródłem wielu składników mineralnych i witamin, ale przede wszystkim błonnika, który ma nie tylko zbawienny wpływ na częstotliwość i jakość odwiedzin w toalecie, ale zapobiega też wielu chorobom układu pokarmowego, wpływa na obniżanie wagi i jest pożywką dla zdrowych bakterii. Niektóre badania, na przykład te opublikowane w lutym 2015 roku w piśmie “Alimentary Pharmacology & Therapeutics” przez zespół naukowców z Uniwersytetu Fryderyka II w Neapolu, potwierdzają, że rezygnacja z glutenu może niekiedy prowadzić do wystąpienia zespołu metabolicznego, a także wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na cukrzycę i choroby sercowo-naczyniowe. Poza tym produkty bezglutenowe są zazwyczaj wysokoprzetworzone, o niemal niekończącym się terminie przydatności do spożycia.

Jeśli nie masz problemów z tolerancją glutenu ani nie masz żadnej innej alergii, nie rezygnuj z jedzenia produktów zawierających gluten, bo nie ma takiej potrzeby. Zdrowa dieta to dieta różnorodna, w której znajdziemy produkty z różnych grup, również te zawierające gluten, laktozę, soję, skorupiaki, jaja, cukier i inne alergeny.

1. Itzlinger A. i in., Gluten-Free Diet in Celiac Disease—Foreverand for All?, „Nutreints", (10) 1796, 2018

2. Bascunan K. A., Celiac disease: understanding the gluten-free diet, „European Journal of Nutritient", 56, 2017, s. 449–459

3. Rej A. i in., Gluten-Free Diet in Celiac Disease—Forever and for All? „Nutrients", 10 (11) 2018.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Karagen – czy E407 jest szkodliwy?

    Karagen to polisacharyd pochodzenia naturalnego, szeroko stosowany w różnych gałęziach przemysłu, takich jak produkcja żywności, farmaceutyków i kosmetyków. Poniższy tekst odpowiada na kluczowe pytania: Czym jest karagen? W jaki sposób się go pozyskuje? Gdzie można go znaleźć? Dlaczego dodaje się go do śmietany? Czy jego spożycie jest bezpieczne?

  • Chelaty – czym są chelatowane formy minerałów?

    Minerały to składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Uczestniczą w wielu procesach fizjologicznych, m.in. w przewodnictwie nerwowym, skurczach mięśni czy w utrzymywaniu równowagi elektrolitowej. Ich wchłanianie może być utrudnione przez różne czynniki, w tym np. przez postać chemiczną pierwiastka. Z tego względu rośnie zainteresowanie minerałami w formie chelatów – są to związki, w których jon metalu (np. cynku, żelaza, magnezu) jest połączony z aminokwasem lub kwasem organicznym. Takie połączenia mogą poprawiać biodostępność, ponieważ są stabilniejsze w środowisku żołądkowym i mogą wykorzystywać alternatywne mechanizmy transportu w jelitach. Czy minerały w formie chelatów rzeczywiście są lepiej przyswajalne? Jakie znaczenie w suplementacji mają formy chelatowane?

  • Formy magnezu – które są najlepiej przyswajalne? Jaki rodzaj magnezu wybrać?

    Magnez to jeden z pierwiastków odgrywających kluczową rolę w naszym organizmie – bierze udział w wielu procesach metabolicznych, wpływa na układ nerwowy, mięśnie, serce i poziom energii. Dostępne są różne formy magnezu, z których każda ma inne właściwości i stopień przyswajalności. Które z nich warto wybrać? Jaki magnez jest najlepiej przyswajalny?

  • Jak czytać ulotki leków – na co zwrócić uwagę?

    Jakie informacje można znaleźć w ulotce leku? Czym różni się zwykła ulotka znajdująca się w opakowaniu od Charakterystyki Produktu Leczniczego? I czy należy obawiać się wszystkich wypisanych działań niepożądanych? Sprawdź, na co zwrócić szczególną uwagę, zanim zażyjesz zalecony lub przepisany preparat.

  • Witaminy metylowane – kiedy i dlaczego wybrać taką formę?

    Coraz częściej na etykietach suplementów diety można znaleźć informację, że dany preparat zawiera „witaminy w formie metylowanej”. Choć brzmi to skomplikowanie, metylowane witaminy to po prostu biologicznie aktywne formy niektórych składników odżywczych, które mogą być lepiej przyswajalne i skuteczniejsze w działaniu – szczególnie u osób z określonymi zaburzeniami metabolicznymi. Kiedy warto sięgnąć po takie preparaty? Czy są bezpieczne dla każdego?

  • Nowa lista leków refundowanych od 1 lipca – co się zmienia?

    Od 1 lipca 2025 roku wchodzi w życie nowa i trzecia w tym roku lista leków refundowanych, która przynosi istotne zmiany dla wielu pacjentów w Polsce. Ministerstwo Zdrowia ogłosiło objęcie refundacją 41 nowych terapii, w tym 18 onkologicznych, z czego siedem dotyczy chorób rzadkich. Pozostałe 23 terapie objęte nową refundacją dotyczą chorób nieonkologicznych, w tym pięciu chorób rzadkich. Wprowadzono również zmiany cenowe oraz rozszerzono wskazania refundacyjne dla niektórych leków.

  • Kosmetyki z filtrem UV wycofane ze sprzedaży. Ograniczenia w stosowaniu homosalatu

    Unia Europejska regularnie aktualizuje przepisy dotyczące bezpieczeństwa stosowanych przez ludzi kosmetyków. Jednym z ostatnich przykładów jest Rozporządzenie Komisji (UE) 2022/2195, które wprowadziło istotne zmiany w zasadach stosowania m.in. filtrów UV, w tym homosalatu. Nowy limit stężenia substancji obowiązuje od początku lipca 2025 roku.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl