Wstydliwy problem: wszawica

Wszawicę wywołują  niewielkich rozmiarów stawonogi – wszy ludzkie (w obrębie jednego gatunku wyróżnia się dwie odmiany: wesz głowową i wesz odzieżową) oraz wszy łonowe.

Jak rozpoznać wszawicę?

W  przypadku wszawicy głowowej zmiany chorobowe obejmują najczęściej włosy skóry głowy i  karku, a także owłosienie za uszami. Widoczne są przyczepione do łodygi włosa gnidy, czyli jaja pasożytów w postaci małych, białoszarych kuleczek lub wszy. Wesz głowowa żywi się krwią swojego gospodarza, a w miejscu ukłucia przez pasożyta sączy się płyn surowiczy, który może zlepiać włosy. Dominującym objawem jest silny świąd skóry głowy i związane z nim liczne wydrapania. Zdarza się, że w przebiegu choroby dochodzi do powikłań – wtórnego zakażenia bakteryjnego, a także do powiększania się węzłów chłonnych.

Wszawica odzieżowa charakteryzuje się bytowaniem pasożyta w szwach ubrania. Podobnie jak w przypadku wszawicy głowowej – wesz odzieżowa również żywi się krwią swojego gospodarza.  Choć jej kontakt ze skórą jest krótki, ogranicza się wyłącznie do odżywiania, może przenosić groźne choroby np. dur epidemiologiczny. Do zakażenia dochodzi najczęściej w miejscach dużych skupisk ludzkich (np. noclegownie), a zmiany chorobowe w postaci grudek, pokrzywki i wydrapań (nierzadko nadkażonych) są najbardziej widoczne są w miejscach przylegania ubrania.

Najczęstszą lokalizacją występowania pasożytów w przypadku wszawicy łonowej jest owłosiona okolica wzgórka łonowego, ale także dołu pachowego, rzęs czy brwi.  Na włosach można zaobserwować gnidy lub wszy, które są nieco mniejsze w porównaniu do wesz głowowych i odzieżowych. Dojrzały osobnik jest koloru jasnoszarego, ale niekiedy można go dostrzec dopiero po mechanicznym usunięciu włosa. Pasożyty te, choć również żywią się krwią swojego gospodarza, nie są nosicielami poważnych chorób zakaźnych wirusowych i bakteryjnych. Wesz łonowa drażni skórę, a w miejscu ukłucia widoczne są charakterystyczne niebieskie plamki. Do zakażenia dochodzi zwykle na drodze bezpośredniego kontaktu – w czasie stosunku płciowego – dlatego ten rodzaj wszawicy diagnozowany jest najczęściej u osób dorosłych, choć może zdarzyć się także zakażenie poprzez wspólne korzystanie z przedmiotów użytku osobistego, takich jak pościel czy bielizna. Wszawica łonowa może współwystępować z innymi schorzeniami przenoszonymi drogą płciową.

Wykrywanie i zwalczanie wszawicy

Wszawica głowowa i odzieżowa

Wesz głowowa i gnidy najczęściej lokalizują się w obrębie owłosionej skóry głowy i za uszami, natomiast wesz odzieżowa bytuje najczęściej w szwach i fałdach ubrania oraz bielizny.

Obecnie na rynku aptecznym dostępnych jest wiele środków przeciwwszawiczych w postaci lotionów, szamponów, pianek czy aerozoli. W leczeniu wszawicy głowowej stosuje się preparaty na bazie permetryny, dimetikonu, cyklometikonu lub mieszaniny związków roślinnych i  kwasu octowego. W przypadku wszawicy odzieżowej bardzo ważna jest dezynfekcja i zmiana ubrania. W leczeniu stosuje się preparaty z kortykosteroidami, leki przeciwhistaminowe lub – w razie konieczności – antybiotyki. Przy wyborze odpowiedniego preparatu, należy kierować się przede wszystkim wiekiem pacjenta – niektórych składników nie należy bowiem stosować u małych dzieci, a także u kobiet ciężarnych i karmiących piersią.

Wszawica łonowa

W celu zlokalizowania wszy łonowej należy przeszukać owłosione okolice wzgórka łonowego, genitaliów i innych części ciała. Przy silnym zakażeniu – także okolice brwi, rzęs i brody.

Skutecznym lekiem w przypadku wszawicy łonowej jest permetryna dostępna w postaci szamponu lub kremu oraz preparaty z dimetikonem i cyklometikonem, które charakteryzują się szybkością działania (10-15 minut). W trakcie kuracji należy pamiętać o częstej zmianie bielizny i pościeli, a także praniu w wysokiej temperaturze. Ułatwieniem może okazać się także depilacja okolic intymnych.

Do podstawowych zasad profilaktyki wszawicy należą:

– unikanie kontaktu z osobami zakażonymi
– przestrzeganie podstawowych zasad higieny
– regularny przegląd włosów – zwłaszcza u dzieci w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym
– korzystanie wyłącznie z własnych przedmiotów osobistego użytku i utrzymanie ich w czystości

Piśmiennictwo:

1. Kadłubowski R., Kurnatowska A., Zarys parazytologii lekarskiej, Wydanie VII, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, s. 309-312.
2. Górkiewicz-Petkow A., Choroby pasożytnicze skóry [w:] Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H., Dermatologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, s. 27-30.
3. http://wsse.waw.pl/aktualnosci-i-komunikaty/aktualnosci/wszawica, dostęp. 30.09.2016