Inhalator – jak wybrać najlepszy? Czym różni się inhalator od nebulizatora?

Nebulizator to najważniejsza część inhalatora, w której roztwór ze substancją leczniczą jest rozpraszany do mniejszych cząstek, a następnie w postaci aerozolu wdychany do płuc. Wyróżnia się kilka rodzajów inhalatorów: pneumatyczno-tłokowe, mambranowo-siateczkowe, ultradźwiękowe oraz klasyczne. Na co zwracać uwagę przy wyborze najlepszego inhalatora? Jak prawidłowo przeprowadzać nebulizację?

Inhalator – co to jest inhalacja i po co się ją wykonuje? Inhalator a nebulizator

Inhalacja jest procesem podawania do układu oddechowego cząsteczek związków poprzez wdychanie powietrza zawierającego je w postaci aerozolu, czyli zawiesiny stałych lub płynnych cząstek w fazie gazowej. Urządzeniem, które wytwarza aerozol i dzięki któremu możemy przeprowadzić dane leczenie wziewne jest inhalator. 

W jakich celach wykonujemy inhalacje? Inhalację przeprowadzamy w przypadku leczenia chorób układu oddechowego, takich jak:

• przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa,
• przewlekłe zapalenie błony śluzowej gardła,
• przewlekłe zapalenie błony śluzowej krtani,
• zapalenie zatok przynosowych,
• zapalenie oskrzeli,
• zapalenie płuc,
• astma oskrzelowa,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc,
• mukowiscydoza,
• grzybica płuc.

Inhalacje wykorzystuje się także celem zwiększenia komfortu oddychania poprzez nawilżenie wdychanego powietrza, w szczególności w przypadkach przesuszenia błony śluzowej górnych dróg oddechowych.

Zalety inhalacji:

• zmniejszenie działania ubocznego leków,
• szybkie uzyskanie działania leku w drogach oddechowych,
• możliwość zmniejszenia efektywnej dawki leku w porównaniu z innymi drogami podania.

Nebulizator jest częścią inhalatora. W nebulizatorze roztwór ze substancją leczniczą jest rozpraszany przez sprężone powietrze (lub tlen) bądź poprzez ultradźwięki. Tak generowany aerozol jest wdychany przez pacjenta przez ustnik lub maskę twarzową. Nebulizacja jest często wykorzystywana przez lekarzy w praktyce szpitalnej, jak i ambulatoryjnej. Tą metodą mogą być także podawane leki o działaniu pozapłucnym oraz preparaty podawane celem diagnostyki chorób układu oddechowego.

Rodzaje inhalatorów

Nebulizacja umożliwia podanie leków bezpośrednio do płuc. Najczęściej są to sterydy, preparaty wykrztuśne (mukolityczne) oraz rozszerzające oskrzela.

Inhalator (nebulizator) pneumatyczny (pneumatyczno–tłokowy)

Nebulizatory pneumatyczne celem wytworzenia aerozolu wykorzystują sprężone powietrze. W tego typu urządzeniach może być także wykorzystany tlen. W skład inhalatora pneumatycznego wchodzi sprężarka pneumatyczna, która połączona jest z nebulizatorem przewodem, nebulizator jest pojemnikiem na lek oraz miejscem, gdzie powstaje aerozol. Za pomocą tego typu nebulizatora możliwe jest podanie dokładnej ilości leku oraz kilku leków jednocześnie. Bardzo ważną zaletą tego typu nebulizatora jest brak konieczności synchronizacji wdechowo-wydechowej podczas pracy urządzania. Wśród nebulizatorów pneumatycznych wyróżniamy:

• nebulizatory pneumatyczne o pracy ciągłej,
• nebulizatory pneumatyczne pulsacyjne,
• nebulizatory pneumatyczne aktywowane wdechem,
• nebulizatory pneumatyczne dozymetryczne.

Tego typu nebulizatorem możemy podawać glikokortykosteroidy, leki rozszerzające oskrzela oraz niektóre antybiotyki.

Inhalator (nebulizator) membranowo–siateczkowy (MESH)

Nebulizator MESH to urządzenie, które wytwarza aerozol poprzez swoiste wyciskanie roztworu leku przez otwory siatki (odpowiednio kalibrowane) na skutek drgań o niskiej częstotliwości. Zaletą inhalatorów siateczkowych jest ograniczenie zużycia leku oraz wygenerowanie większej efektywności, co może przekładać się na skrócenie okresu leczenia.

Inhalator (nebulizator) ultradźwiękowy

Nebulizator ultradźwiękowy wykorzystuje w swojej pracy energię ultradźwięków, a dokładnie falę akustyczną generowaną poprzez głowicę ultradźwiękową (częstotliwość 1–2 MHz). Wadą tego typu nebulizatorów są przeciwwskazania do podawania nimi glikokortykosteroidów oraz antybiotyków ze względu na możliwość uszkodzenia cząstek leku poprzez ultradźwięki. Nie zaleca się także wykorzystywania tego typu urządzenia do aplikowania leku dzieciom poniżej 1. roku życia. Nebulizator ultradźwiękowy daje możliwość modyfikacji dawki leku oraz nie wymaga koordynacji wdechowo-wydechowej przez pacjenta.

Inhalator ciśnieniowy i inhalator suchego proszku (tzw. inhalatory klasyczne)

Do tej grupy inhalatorów zaliczamy:

• Inhalatory ciśnieniowe z dozownikiem (MDI – metered dose inhaler) – zawierają substancję leczniczą w formie skompresowanej. Urządzenie pozwala uwolnić dokładną ilość leku poprzez naciśnięcie przystawki ciśnieniowej. Lek uwalniany jest w postaci aerozolu. Bardzo ważną kwestia wpływającą na skuteczność leczenia jest skoordynowanie wdechu z uwolnioną dawką leku. Dla osób starszych oraz dzieci, które mogą mieć problem ze wspomnianą koordynacją wdechu można zastosować przystawki objętościowe.
• Inhalatory suchego proszku (DPI – dry powder inhaler), w których istotną kwestią jest siła wdechu pacjenta, dzięki której lek jest uwalniany z dozownika. Wcześniej musi dojść do przekłucia i rozgniecenia postaci leku (kapsułki ze substancją).

Zaletą klasycznych inhalatorów są małe, kieszonkowe rozmiary oraz krótki czas inhalacji.

Parametry istotne przy wyborze inhalatora

Kupując inhalator (nebulizator) należy zwrócić uwagę na następujące parametry urządzenia:

• MMAD – parametr mówiący o wielkości cząstek, wartość optymalna: od 1 do 3 μm (mikrometrów), nie powinna ona jednak przekraczać 5 μm.
• Frakcja respirabilna (%) – wartość mówiąca o tym, jaki procent cząstek generowanych przez nebulizator ma odpowiednią wielkość, wartość charakteryzująca dobre urządzenia to 80%–90%.
• Objętość martwa (rezydualna) – jest to objętość roztworu leku, która pozostaje w urządzeniu po skończonej nebulizacji. Oczywiście powinna być ona jak najmniejsza, zazwyczaj wynosi ona około 1–3 ml.
• Przepływ gazu – wartość optymalna to 8–16 l/min.

Wiek pacjenta, a wybór inhalatora

Dzieciom poniżej 3. roku życia zaleca się korzystanie z klasycznych inhalatorów pneumatycznych i używanie podczas nebulizacji maseczki. Dzieciom starszym także zaleca się korzystanie z tego rodzaju nebulizatorów, lecz polecane jest używanie ustnika. U dzieci powyżej 5. roku życia preferowane jest korzystanie z nebulizatorów pneumatycznych sterowanych wdechem. 

Nebulizatory siateczkowe nie maja ograniczeń wiekowych, natomiast nebulizatory ultradźwiękowe nie są zalecane dla dzieci poniżej 1. roku życia. Dla starszych dzieci oraz osób dorosłych zaleca się korzystanie z ustnika, ze względu na zmniejszenie strat leku. Najmłodsi powinni mieć przeprowadzaną inhalację pod nadzorem osoby dorosłej. Warto zwrócić uwagę na istotny podczas leczenia fakt, iż płacz może zmniejszać skuteczność inhalacji.