Ćwiczymy pamięć
Urszula Borawska-Kowalczyk

Ćwiczymy pamięć

Zazwyczaj nie zastanawiamy się nad pamięcią, po prostu ją mamy. Aby jednak nasz pamięć była jak najlepsza, powinniśmy ją ćwiczyć.

Czasami np. przed egzaminem próbujemy różnych sposobów aby uczyć się bardziej efektywnie i jak najwięcej zapamiętać. To, jak bardzo potrafią być uciążliwe problemy z pamięcią, mogą powiedzieć niektóre osoby starsze. Aby docenić jak ważną funkcję pełni pamięć w codziennym funkcjonowaniu wyobraźmy sobie człowieka „zawieszonego” w rzeczywistości.

Tak żyje pewien mężczyzna, który ma zaburzenia pamięci spowodowane zapaleniem mózgu wywołanym przez wirus. Jest to drastyczny przykład osoby, która cały czas ma wrażenie, że właśnie odzyskała przytomność. Nie jest w stanie przypomnieć sobie, co się działo przed kilkoma minutami. Wystarczy np. że jego żona wyjdzie na chwilę do innego pokoju, to po powrocie wita ją tak, jakby nie widzieli się kilka miesięcy. Pewien zasób wiedzy, który mu pozostał, dotyczy jego samego z odległej przeszłości, wie kim jest, pamięta niektóre fakty. Ale cała wiedza wyuczona w szkole została zaburzona, nie potrafi odpowiedzieć na proste pytania, np. kto napisał „Romea i Julię”. Nie może czytać książek bo nie jest w stanie podążać za fabułą, nie ogląda wiadomości bo wydarzenia nie mają dla niego żadnego kontekstu. Nie może sam wyjść z domu bo za chwilę się gubi. Swoją sytuację skomentował kiedyś jako piekło na ziemi. Po takim przykładzie trudno jest nie docenić takiego przywileju jakim jest dobra pamięć.

Proste ćwiczenie

Aby sprawdzić jak ona działa proponuję ćwiczenie. Spróbujmy przypomnieć sobie, jak wyglądał stół podczas dzisiejszego śniadania. Takie proste zadanie może niektórym sprawić problem. Jedni wymienią wszystkie szczegóły, łącznie z tym, co dokładnie leżało na stole, a inni nie są w stanie przypomnieć sobie nie tylko jak wyglądał ich stół dzisiejszego ranka, ale jak wygląda zazwyczaj. Psychologowie zauważyli, że ludzie różnią się między sobą pod tym względem. Niektórzy łatwiej zapamiętują obrazy, a inni przekazy werbalne. Udowodniono też, że trudniej zapamiętujemy jakiś obraz, jeżeli w tym samym czasie mówimy jakieś zupełnie bez znaczenia wyrazy, lub mówiąc ogólnie myślimy o czymś innym. Najlepiej jeżeli coś widzimy i dodatkowo to sobie powtórzymy. Jeżeli patrzymy na napisany adres i powiemy go sobie w myślach lub na głos, to zapamiętamy go lepiej. Podsumowując najlepiej zapamiętywany jest przekaz werbalny współistniejący z obrazem.

Rodzaje pamięci

Pamięć ludzka jest tak złożona, że powstało wiele schematów opisujących jej funkcjonowanie. Najbardziej powszechny jest podział na pamięć sensoryczną, krótkotrwałą i długotrwałą. Bodźce, które docierają do człowieka przechodzą przez magazyny pamięci sensorycznej i docierają do pamięci krótkotrwałej. Pełni ona funkcje pośrednika między pamięcią sensoryczną a długotrwałą, m. in. wyszukuje związki z danymi przechowywanymi w pamięci długotrwałej.

Powiązane produkty

Pamięć sensoryczna

Kiedy oglądamy film lub kreskówkę nie zdajemy sobie sprawy, że tak naprawdę są to ogromne ilości następujących po sobie obrazów. Dzięki temu, że pojawiają się szybko, rejestrujemy je jako jeden płynny ruch. Jest to zasługą pamięci sensorycznej, która jest pewnego rodzaju magazynem gdzie przez ok. 0,1 sekundy utrzymywany jest obraz. Dzięki temu widzimy ruch, który w rzeczywistości jest sekwencją pojawiających się jeden po drugim obrazów przedzielonych momentami ciemnymi. Podobny efekt można zauważyć poruszając w ciemności zapalonym papierosem lub żarzącym się węgielkiem. Szybkie wykonywanie ruchów powoduje, że zauważamy je jako ciągłe linie i w ten sposób można żarem „narysować” np. koła. Istnieje również pamięć sensoryczna słuchowa, która np. pozwala nam skoncentrować się na jakimś bodźcu słuchowym wyróżniającym się spośród innych (wyłapanie w pracy silnika niepokojących dźwięków). Prawdopodobnie jej pojemność jest większa niż pamięci wzrokowej i wynosi ok. 3 sekund.

Pamięć krótkotrwała

Kiedy znajdziemy w spisie numer telefonu to przez chwilę go pamiętamy, możemy go powtórzyć, wystukać na klawiaturze telefonu. Ale zaraz go zapominamy. Właśnie tyle czasu materiał jest przechowywany w pamięci krótkotrwałej. Jeżeli chcemy coś dłużej pamiętać, musimy to sobie powtarzać. Pamięć krótkotrwała jest niezbędna przy czytaniu, aby pamiętać początek zdania zanim przeczytamy je do końca. Również przy wykonywaniu różnych obliczeń, kiedy mamy np. pomnożyć dwie dwucyfrowe liczby, musimy wykonać i zapamiętać kilka operacji. Pojemność pamięci krótkotrwałej klasycznie badano sprawdzając jak długie rzędy cyfr można zapamiętać.

Dla sprawdzenia podam kilkanaście rzędów cyfr. Proszę powoli przeczytać jeden rząd a następnie zamknąć oczy i spróbować go powtórzyć. Następnie sprawdzić i jeżeli odpowiedź jest poprawna, to można przejść do kolejnego rzędu.

498
527
9754
3825
94318
68259
913845
596382
5316842
7918546
86951372
51739826
719834261
385917624
9273165481
5396142875

Ludzie różnią się między sobą w zakresie zapamiętywania rzędów cyfr, jedni są w stanie zapamiętać 4, inni 10-11. Przeciętnie zapamiętywane jest 7 cyfr. Jeżeli wypowiadamy je na głos, a nie tylko czytamy, to łatwiej jest zapamiętać więcej, ponieważ pomaga tu dodatkowo pamięć słuchowa. Lepszemu zapamiętaniu sprzyja również łączenie w pary lub trójki (dlatego zazwyczaj w ten sposób zapisywane są numery telefonów). Podobnie sytuacja wygląda z literami. Jesteśmy w stanie zapamiętać 7 nie związanych ze sobą liter. Natomiast zapamiętamy ich znacznie więcej kiedy układają się w znane słowa, a nawet w zdania. Zauważono również, że więcej liter zapamiętuje się, jeżeli tworzą one możliwą do przeczytania całość nawet jeżeli pozbawione jest to sensu. Dla przykładu proszę spróbować zapamiętać litery: I A R F T S K B G N I. Jeżeli udało się powtórzyć je dokładnie, to świadczy to o wyjątkowo dobrej pamięci krótkotrwałej. A teraz proszę spróbować zapamiętać ciąg tych samych liter ale w innej sekwencji: F R I K B A S T I N G. Jest to znacznie łatwiej powtórzyć mimo tego, że to słowo nic nie znaczy ani w języku polskim ani w angielskim. Innym przykładem może być próba zapamiętania kilku krótkich szeregów: PIE-SPO-GON-IŁK-OTA. Litery są tak połączone, że nie mają dla nas sensu, natomiast jeżeli podzielimy je inaczej: PIES POGONIŁ KOTA, nie będziemy mieli żadnych problemów z zapamiętaniem tych liter.

Zauważono także, że podczas przypominania sobie i odtwarzania bezpopśrednio zapamiętanego materiału istnieją dwa efekty:

  • efekt świeżości – polega na tym, że najlepiej pamiętamy ostatnie cyfry, litery, słowa w zdaniu. Najszybciej przypominamy to, co usłyszeliśmy jako ostatnie. Być może stąd jest tendencja do rozpoczynania odpowiedzi od ostatniego słowa w pytaniu, np. Co Pani usłyszała? Usłyszałam dziwny hałas…., Co zrobisz jutro? Jutro kupię…
  • efekt pierwszeństwa – pamiętamy również bardzo dobrze początkowe cyfry, litery, itd. Zazwyczaj powtórzymy to co usłyszeliśmy jako pierwsze.

Pamięć długotrwała

To właśnie ten rodzaj pamięci zazwyczaj jest kojarzony, kiedy mówimy o pamięci w ogóle. Charakteryzuje się tym, że materiał jest możliwy do powtórzenia dłużej niż po kilku sekundach (tak jak jest w pamięci krótkotrwałej). Przyjmuje się, że informacje pochodzące z magazynu pamięci długoterminowej są takie same, niezależnie od tego czy minął dzień czy miesiąc. Część badaczy uważa, że to co raz zostało zapisane w pamięci długotrwałej zostaje tam na zawsze. Jednak powoli tracimy do tego dostęp, jeśli dostatecznie często nie przywołujemy tych informacji. Przykładami materiału przechowywanego w tym magazynie są: nazwisko, adres, data urodzenia. Tych danych używamy codziennie i są dla nas bardzo dobrze dostępne. Gdybyśmy wynajęli mieszkanie na kilka miesięcy to przez pewien okres doskonale znalibyśmy adres. Jednak po kilku latach pod wpływem nie przypominania sobie, moglibyśmy mieć duży problem z podaniem tego adresu.

Pamięć długoterminową można podzielić na dwa rodzaje:

- epizodyczną – dotyczącą wydarzeń z własnego życia, np. to jak pamiętamy wakacje w zeszłym roku lub wizytę u babci w ostatnią niedzielę. Inne osoby biorące udział w tych wydarzeniach mogą je pamiętać inaczej. Jedna osoba najbardziej zapamięta szum fal, smak tortu, a druga: kłótnię z recepcjonistką i rozmowę o nowym samochodzie wujka.


- semantyczną – dotyczącą wiedzy na temat świata, np. geografię Polski, wzory chemiczne itp. Wiedza ta pochodzi z różnych źródeł, jest wyuczona w szkole (poprzez czytanie książek), wyniesiona z własnych doświadczeń (wiem jak smakuje pomidor), może wynikać również z obserwacji innych.

Oba te rodzaje wiążą się ze sobą i ciągle trwają badania, czy są to dwa oddzielne systemy pamięciowe, czy jeden przechowujący różnego rodzaju informacje.

Zapominanie

Nie ulega wątpliwości, że ogromną część tego czego się nauczyliśmy, już zapomnieliśmy. Na pamięć można patrzeć jako na proces: uczenie się -> przechowywanie -> zapominanie.

Jeżeli zadamy sobie pytanie o to co się działo 10 lat temu, to nie będzie łatwo na nie odpowiedzieć. Dodatkowym problemem jest mała możliwość weryfikacji naszej pamięci, chyba, że istnieje jakaś obiektywna forma, np. jeżeli przypominam sobie studniówkę sprzed 10 lat, to mogę sprawdzić, na ile moje wspomnienia są szczegółowe, oglądając kasetę video z tego wydarzenia. Ale rzadko jest taka możliwość - albo coś pamiętamy albo nie.  Zapominanie dotyczy głównie pamięci zdarzeń, wyuczonego materiału. Kiedy natomiast mówimy o umiejętnościach, wygląda to trochę inaczej. Nauczenie się jazdy na rowerze czy pływania zazwyczaj zajmuje dużo czasu. Kiedy nam się to uda, zwykle przez jakiś czas praktykujemy nową umiejętność. Zdarza się jednak, że w życiu dorosłym nawet przez kilka lat nie mamy okazji żeby jeździć na rowerze. Czy zapominamy jak to się robi? Oczywiście nie, może na początku idzie nam to trochę gorzej, ale po kilku minutach jeździmy bardzo dobrze. Podobnie sytuacja wygląda z pływaniem, są to umiejętności, których uczymy się raz na całe życie. Powstaje pytanie, czy dzieje się tak z wszystkimi umiejętnościami? Weźmy na przykład pod uwagę masaż serca podczas udzielania pierwszej pomocy. Kiedy wyćwiczymy sobie taką umiejętność, czy bez problemu udzielimy pierwszej pomocy po kilku latach? Nie zawsze odpowiedź jest twierdząca. Dzieje się tak dlatego, że przy tej umiejętności uczymy się nie tylko działań, ale również potrzebna jest pewna wiedza (ile wdechów i ile ucisków). Jeśli ta wiedza nie jest dostatecznie często odświeżana, umiejętność wykonywania masażu serca zanika.

Doskonalenie pamięci

Od lat naukowcy starają się wymyślić skuteczną metodę na polepszenie pamięci. Poznano kilka technik sprzyjających uczeniu się:

  • przeuczenie – wydaje się, że jeżeli raz nauczymy się jakiegoś materiału to dalsze uczenie się, ćwiczenie nie ma sensu, że będziemy to dobrze pamiętać. Natomiast okazuje się, że po jakimś czasie gdzieś ta wiedza „umknęła”, że nie pamiętamy tego tak dokładnie jak na początku. Prawda jest taka, że im częściej będziemy powtarzać wyuczony materiał, tym większa jest szansa, że w przyszłości powtórzymy go bezbłędnie.
  • przeglądanie - warto okresowo przeglądać to czego się już nauczyliśmy, szczególnie jeżeli jest to dość obszerne np. notatki z wykładów, książki. Dodatkowym plusem takiego przeglądania jest możliwość zwrócenia uwagi na fragmenty, które wcześniej pominęliśmy lub nauczyliśmy się niedokładnie. Przy każdym kolejnym przeglądaniu będziemy potrzebować mniej czasu, aby zachować ten materiał w pamięci.
  • aktywne powtarzanie w pamięci – kiedy uczymy się jakiegoś materiału zazwyczaj po prostu czytamy. W taki sposób zapamiętujemy go w stopniu umożliwiającym rozpoznanie, np. w teście. Kiedy jednak chcemy opanować pewne wiadomości w taki sposób, aby można go było odtworzyć, nie wystarczy jedynie przeczytać książki. Przydają się wtedy techniki aktywnego powtarzania. Jest to na przykład powtarzanie na głos tego co się przeczytało lub zapisywanie notatek. Zmusza to do przetwarzania wiedzy, przekładania na własny język, zwiększa rozumienie (a nie jedynie wyuczenie na pamięć). Użyteczne jest również egzaminowanie siebie, czyli zadawanie sobie pytań i odpowiadanie lub powtarzanie na głos materiału bez zaglądania do niego. W ten sposób ćwiczymy odszukiwanie w pamięci potrzebnych informacji.  „Zapominamy” o tym jak ogromną rolę w naszym życiu odgrywa pamięć. Warto od czasu do czasu o tym sobie przypomnieć i poćwiczyć trochę: powspominać wydarzenia sprzed lat, odświeżyć wakacyjne wydarzenia. Przydać się może taka gimnastyka mózgu jak liczenie w pamięci, a nie na kalkulatorze.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl