Czy warto mierzyć inteligencję?
Urszula Borawska-Kowalczyk

Czy warto mierzyć inteligencję?

Większość z nas chciałaby znać swój iloraz inteligencji (IQ), a powszechnie dostępne psychotesty cieszą się dużym zainteresowaniem. Choć czasem nie chcemy się do tego przyznać, to powodowani ciekawością, chętnie je rozwiązujemy. Czy wiemy jednak co to jest inteligencja, czym powinno się ją mierzyć i o czym mówi uzyskany wynik?

Codzienna obserwacja wskazuje na to, ze ludzie różnią się między sobą pod względem szybkości i jakości wykonywanych przez nich zadań, rozwiązywania problemów. Terminu „inteligencja„ używamy właśnie wtedy, gdy chcemy określić te różnice. Osobami inteligentnymi nazywamy tych, którzy szybciej i lepiej niż inni radzą sobie z rozwiązywaniem problemów. Natomiast tych, którzy nie potrafią wykonać zadań, które dla innych są proste, uważamy za mniej inteligentnych.

Wiele definicji

Definicji inteligencji jest bardzo wiele i psychologowie od lat nie mogą dojść do porozumienia w tej kwestii. Jednym z najbardziej popularnych jest podejście mówiące o inteligencji jako ogólnej zdolności adaptacji do nowych warunków i do wykonywania nowych zadań. Inna koncepcja mówi o inteligencji jako o zdolności do uczenia się. Prowadzone były zażarte dyskusje na temat podłoża inteligencji, czy jest cechą dziedziczoną, uwarunkowaną genetycznie, czy raczej nabytą podczas wychowania? Każda strona miała swoje argumenty. Obecnie mówi się raczej o współwystępowaniu, interakcji obu tych czynników. Czyli rodzimy się z pewnymi zasobami oraz nabywamy nowe umiejętności w trakcie życia.
Warto tu przedstawić teorię, która w latach 70-tych zdobyła dużą popularność również w naszym kraju. Inteligencja ogólna, według tej koncepcji składa się z inteligencji płynnej i skrystalizowanej. Inteligencja płynna zależy w dużej mierze od czynnika genetycznego (nie jest wyuczona). Ujawnia się w rozwiązywaniu testów niewerbalnych, gdzie zadania wymagają zdolności rozumowania. Testy te określa się jako niezależne od kultury. To znaczy, że w większości krajów na świecie, wyniki w takich zadaniach powinny być podobne. Inteligencja skrystalizowana to zdolności liczbowe, werbalne, rozumowanie w dużej mierze oparte na zasadach logiki. Powstaje jako wynik doświadczenia i uczenia się. Zmienia się ona wraz z wiekiem i duży wpływ ma na nią kultura, w której człowiek się wychowuje. Można powiedzieć, że inteligencja skrystalizowana nakłada się na inteligencję płynną.

Istnieją również całkowicie odmienne podejścia do tematu inteligencji. Jednym z nich, jest założenie mówiące o występowaniu kilku specyficznych, niezależnych od siebie, rodzajów inteligencji. Wyróżniono sześć rodzajów inteligencji, między innymi: matematyczną, muzyczną, interpersonalną. Każda z nich decyduje o występowaniu określonych zdolności. Osoba może mieć wysoką inteligencję jednego rodzaju, ale niską innego. Tłumaczyłoby to występowanie osób wybitnie zdolnych w jednej dziedzinie, np. znani muzycy, fizycy, sportowcy.

Testy mierzące inteligencję

Na początku XX wieku we Francji podjęto próbę opracowania programu edukacyjnego dla dzieci. Zwrócono uwagę na to, że część dzieci rozwijała się gorzej niż inne i nie była w stanie poradzić sobie z materiałem w szkole. Postanowiono oddzielić osoby opóźnione umysłowo i umieścić je w klasach specjalnych. W tym celu psycholog, we współpracy z lekarzem, przygotowali test. Zawierał różnego rodzaju sytuacje problemowe, których rozwiązanie można było obiektywnie ocenić. Tak powstał pierwszy test inteligencji. Porównano wynik dziecka ze średnią wyników osiąganych przez osoby w tym samym wieku i w ten sposób otrzymano wiek umysłowy dziecka. Po upływie pewnego czasu zauważono, że dzieci upośledzone umysłowo zwykle pozostają coraz bardziej w tyle za ogółem, w miarę jak dorastają. Dlatego też zaczęto obliczać i stosować Iloraz Inteligencji. Jest to proporcja wieku umysłowego i realnego wieku życia.

Obecnie najczęściej stosowanym w Polsce testem jest Skala Inteligencji D. Wechslera. Występuje ona w wersji dla dzieci (w wieku 6 - 16 lat), jak również w wersji dla dorosłych (od 17 roku życia). Test składa się z dwóch części: werbalnej (słownej) i wykonaniowej (bezsłownej).

Testy przeznaczone do badania małych dzieci znacznie różnią się od opisanej wyżej metody sprawdzającej zdolności szkolne. Kładzie się nacisk na rozwój ruchowy, jak również psychiczny. Znanym w Polsce testem do badania dzieci od 2 miesiąca życia do 5 lat jest Skala rozwoju psychomotorycznego Brunet - Lezine. W zależności od wieku dziecka opisane są próby, jakie dziecko powinno wykonywać na tym etapie rozwoju. Bada cztery sfery funkcjonowania dziecka: postawę i lokomocję, koordynację wzrokowo - ruchową, mowę i umiejętności społeczne. Nie zawsze rozwój dziecka przebiega harmonijnie we wszystkich tych sferach. Może na przykład bardzo dobrze radzić sobie z zadaniami wymagającymi koordynacji wzrokowo - ruchowej, być sprawne ruchowo, ale zacząć później mówić. Należy pamiętać, że każde dziecko ma własne tempo i rytm rozwoju i nie zawsze musi się to pokrywać z wytycznymi podręcznikowymi.

Powiązane produkty

Iloraz Inteligencji

Wyniki na skali inteligencji rozkładają się według krzywej normalnej. Oznacza to, że 95% całej populacji mieści się w granicach między bardzo wysoką inteligencją, a upośledzeniem umysłowym.

Z rozkładu wynika, że 2% osób posiada iloraz inteligencji na poziomie bardzo wysokim. Jednostki takie są uważane za wybitnie zdolne. Dzieci te wcześniej niż rówieśnicy rozwijały się pod względem poznawczym, szybciej osiągały gotowość szkolną, przodowały w osiągnięciach naukowych. Przeprowadzono wiele badań mających na celu sprawdzenie funkcjonowania osób o bardzo wysokim wskaźniku inteligencji w życiu dorosłym. Okazało się, że osiągali oni znaczne sukcesy, jeżeli pracowały w dziedzinie nauki. Wydawały wiele publikacji, ogłaszały patenty i wynalazki, zdobywały tytuły naukowe. Jednak nie wszyscy, charakteryzujący się wysokim Ilorazem Inteligencji w dzieciństwie, odnieśli życiowy sukces. Zdarzało się, że przełożonymi takich osób byli ludzie ze znacznie niższym wskaźnikiem inteligencji. Wykazano, że w dziedzinach niezwiązanych ściśle z nauką, dużą rolę odgrywają inne czynniki. Są to cechy osobowości (na przykład potrzeba osiągnięć), przystosowanie społeczne, umiejętność współpracy i inne.

W górnym przedziale normy mieszczą się osoby z inteligencją wysoką i powyżej przeciętnej. W dzieciństwie łatwo uczą się w szkole, nie mają problemów z opanowaniem materiału z różnych przedmiotów. Jak również wykazują chęć do nauki i pozaszkolne zainteresowania. Właśnie z tej grupy najczęściej wywodzą się studenci, a później pracownicy o wysokich kwalifikacjach.

Około 50% populacji to ludzie z inteligencją przeciętną. Jest to zróżnicowana pod wieloma względami grupa. Jeśli chodzi o możliwości intelektualne, to mają potencjał do osiągnięcia dobrych wyników w nauce, pracy w zawodach niewymagających specjalnych zdolności.
Na szczególną uwagę zasługują osoby charakteryzujące się inteligencją poniżej przeciętnej lub na granicy normy. Wymagają one specjalnego traktowania przede wszystkim w zakresie nauki. Dzieci te chodzą do normalnej szkoły podstawowej i zazwyczaj sprawiają swoim nauczycielom duży problem. Uczniowie mają bowiem słabo rozwinięte myślenie abstrakcyjne, zdolność do chwytania istoty rzeczy i wnioskowanie logiczne, a co za tym idzie sprawiają im problemy takie przedmioty jak matematyka czy język polski. Takie dzieci są w stanie nadążyć za wymogami programu szkolnego tylko pod warunkiem systematycznej i długotrwałej pracy. Wymaga to dużej troski rodziców i nauczycieli. Ważna jest również umiejętność zachęty, wzbudzenia w dziecku odpowiedniej motywacji do nauki. Indywidualne traktowanie przez nauczycieli (wyrozumiałość na częstsze niż u innych dzieci niepowodzenia, nie krytykowanie przy innych dzieciach, nie ośmieszanie) może przyczynić się do osiągnięcia zadowalających efektów. Ważne jest, aby nie stawiać dziecku zbyt wysokich wymagań, którym nie jest w stanie sprostać, nawet dzięki ciężkiej pracy.

Upośledzenie umysłowe

Iloraz inteligencji poniżej 70 (ok. 2% populacji) jest jednym z głównych kryteriów diagnozowania upośledzenia umysłowego. Wyróżniamy cztery stopnie niedorozwoju umysłowego: lekki, umiarkowany, znaczny i głęboki. Choć wszystkie 4 stopnie mieszczą się w ogólnej kategorii "upośledzenie umysłowe", różnią się znacznie między sobą. Szczególną uwagę należy poświęcić upośledzeniu w stopniu lekkim.

W bardzo wielu przypadkach trudno jest stwierdzić, czy mamy już do czynienia z lekkim niedorozwojem czy też z poziomem intelektualnym mieszczącym się na granicy normy i upośledzenia. Ma to ogromne znaczenie w momencie podjęcia decyzji o wybraniu szkoły dla dziecka. Diagnoza upośledzenia w stopniu lekkim kwalifikuje dziecko do szkoły specjalnej. Zła diagnoza, czyli wysłanie dziecka na granicy normy do szkoły specjalnej, a lekko upośledzonego do szkoły normalnej, niesie za sobą duże konsekwencje. Powodują dalsze obniżanie się poziomu intelektualnego ze względu na nauczanie nieadekwatne do możliwości dziecka.

Osoby z lekkim upośledzeniem umysłowym zazwyczaj dobrze radzą sobie w codziennym funkcjonowaniu, w wielu sytuacjach życiowych nie różnią się od osób z wyższym II. Trudności sprawiają im zadania wymagające logicznego myślenia, operowania symbolami. W tym zakresie osoby te nie przekraczają z reguły poziomu IV-V klasy szkoły podstawowej. Widoczna jest również pewna sztywność myślenia, co przekłada się na nie radzenie sobie w rozwiązywaniu problemów, kłopotów w nowych sytuacjach.

Osoby z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym potrafią do pewnego stopnia się uczyć. Zazwyczaj przebywają w szkołach życia lub w klasach życia mieszczących się przy szkołach specjalnych. Ich wiedza raczej nie przekracza pierwszej klasy szkoły specjalnej, słownictwo jest ubogie. Potrafią wykonywać podstawowe czynności życia codziennego. Często zależy im na kontaktach społecznych i same je inicjują. Przeważnie są bezkrytyczne w związku z własnymi ograniczeniami, to znaczy nie zdają sobie sprawy z własnego upośledzenia.

Niedorozwój umysłowy w stopniu znacznym również umożliwia uczenie się, lecz jest to bardzo wybiórcze. Osoby takie przebywają w specjalnych zakładach wychowawczych. Potrafią wykonać proste polecenia, opanowują takie czynności jak samodzielne jedzenie czy ubieranie się.
Osoby z upośledzeniem w stopniu głębokim również przebywają w zakładach specjalnych, gdyż potrzebują stałej i fachowej opieki. Nie są w stanie nauczyć się prostych czynności potrzebnych w codziennym życiu, słabo radzą sobie z posługiwaniem się przedmiotami takimi jak łyżka czy kubek. Ich mowa ogranicza się do kilku słów. Przeważnie nie rozpoznają swojego otoczenia, dotyczy to również osób bliskich.

Inne aspekty mierzenia inteligencji

Badanie testem inteligencji daje psychologowi możliwość zaobserwowania również innych cech, takich jak ambicja czy reakcja na stres. Czasem takie informacje są bardzo istotne przy ogólnej ocenie osoby badanej. Nie warto przykładać wagi ściśle do liczby, jaką się uzyskało w badaniu, a bardziej do przedziału, w jakim dany wynik się mieści np. inteligencja przeciętna czy lekkie upośledzenie umysłowe. Badanie inteligencji jest niezastąpione przy diagnozowaniu opóźnienia umysłowego, gotowości szkolnej czy diagnostyce neurologicznej. W innych przypadkach jest badaniem pomocniczym, poszerzającym obraz osoby badanej.

Badanie inteligencji może być wykonywane jedynie przez psychologów. Na rynku istnieje wiele różnych testów, mających na celu mierzenie "inteligencji", jednak ich jakość i rzetelność często nasuwa wątpliwości. Nie są to profesjonalne narzędzia, które dają wiarygodne wyniki. Dlatego też uzyskany w takich testach iloraz inteligencji należy traktować jedynie orientacyjnie i z przymrużeniem oka. Powodzenie w życiu i osiąganie sukcesów nie zależy wyłącznie od wysokiego ilorazu inteligencji, ale również od cech osobowości, umiejętności społecznych i innych.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Przyczyny i objawy nerwicy – jakie są rodzaje i jak objawiają się zaburzenia nerwicowe?

    Nerwica to niepsychotyczne zaburzenie psychiczne, którego przyczyn upatruje się najczęściej w czynnikach środowiskowych oraz genetycznych. Objawy nerwicy nie obejmują wyłącznie sfery psychicznej (lęk, natrętne myśli), mogą także pochodzić ze strony układu oddechowego (np. trudności z oddychaniem), układu krążenia (np. przyspieszone tempo pracy serca), układu nerwowego (np. dezorientacja) czy układu pokarmowego (np. nudności i wymioty). W jaki jeszcze sposób mogą objawiać się zaburzenia nerwicowe?

  • Typy osobowości – jakie są? Charakterystyka

    Ludzie różnią się między sobą wyglądem, ale również – a może przede wszystkim – osobowością i charakterem. Warto poznać, w jaki sposób nauka odnosi się do tych kwestii i jakie typy osobowości wyodrębniali poszczególni badacze i myśliciele. W ten sposób możemy się również dowiedzieć, który typ osobowości sami posiadamy.

  • Dyskryminacja w pracy ze względu na zdrowie, w tym zdrowie psychiczne

    Dyskryminacja w miejscu pracy jest problemem, który dotyka wiele osób w całej Polsce. Jedną z indywidualnych cech każdego człowieka, na podstawie której można spotkać się z dyskryminacją, jest zdrowie, w tym zdrowie psychiczne.

  • Jak rozpoznać "męską" depresję? Kto ma wiedzieć?

    Depresja to choroba, która może dotyczyć każdej płci, jednak niektóre cechy męskiej kultury i społeczeństwa mogą wpływać na to, w jaki sposób mężczyźni doświadczają i wyrażają objawy depresji.    

  • Wyzwania dla zdrowia psychicznego po pandemii COVID-19

    Jeszcze nigdy wcześniej nie żyliśmy w tak kosmopolitycznych warunkach. Świat trzymamy w telefonie, a na telekonferencjach łączymy się transnarodowo, międzykulturowo, interkontynentalnie. Podobnie szukamy konsultacji wirtualnych i teleporad ze specjalistami zdrowia i jedyne, co może stanowić barierę, to strefa czasowa i koszty.

  • Choroby psychiczne i związki. Jak żyć z osobą chorą psychicznie?

    Według badań przeprowadzonych przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie nawet 25% Polaków może doświadczać w swoim życiu trudności z zakresu zdrowia psychicznego. Oznacza to, że ok. 9 milionów osób boryka się z problemami wymagającym terapii lub przynajmniej konsultacji ze specjalistą z zakresu zdrowia psychicznego. Oczywiście liczby te nie dają pełnego obrazu sytuacji i nie uwzględniają osób w przejściowych kryzysach psychicznych na skutek trudnych lub traumatycznych wydarzeń z życia. Problem ten może dotyczyć nawet połowy wszystkich dorosłych – oczywistym jest więc, że duża część z tych osób może tworzyć w tym czasie związki.

  • Zdrowie psychiczne: gdzie zwrócić się o pomoc?

    Coraz więcej słyszymy o konieczności dbania o swoje zdrowie psychiczne. Informacje o tym, jak to zrobić, obiegają internet, powstają kolejne poradniki, w których zawarte są sposoby, na czym owa dbałość ma się opierać.

  • Anhedonia – czym jest? Jak odzyskać radość z życia?

    Czujesz, że nic nie sprawia Ci przyjemności? Rzeczy, które kiedyś Cię cieszyły, teraz nie mają żadnego znaczenia? Być może doświadczasz anhedonii, która niesie za sobą wiele negatywnych konsekwencji. Anhedonia jest nie tylko jednym z objawów depresji, ale również współwystępuje z innymi trudnościami o podłożu psychicznym.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij