Czym są saponiny? Jakie mają właściwości?

Czym są saponiny?

Saponiny to związki chemiczne, które można znaleźć w ponad 500 gatunkach roślin. Znajdują się między innymi w nasionach roślin strączkowych, takich jak fasola i soczewica. Inne źródła saponin to chociażby: korzeń żeń-szenia, pokrzywa, koniczyna czerwona, lukrecja, bluszcz pospolity, nagietek lekarski, naparstnica, ostrokrzew paragwajski. Pod względem chemicznym saponiny to grupa glikozydów triterpenowych lub steroidowych, które zawierają dwie główne części: aglikon (zwaną sapogeniną) i resztę cukrową. To połączenie sprawia, że saponiny wykazują unikalne właściwości i szereg aktywności biologicznych.

Charakteryzują się zdolnością do tworzenia piany w kontakcie z wodą i są powszechnie stosowane w przemyśle kosmetycznym i spożywczym. Mają także zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym oraz w medycynie, wykazują bowiem właściwości lecznicze (m.in. przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe, wykrztuśne).

Zastosowanie saponin w kosmetyce

Saponiny dobrze rozpuszczają się w wodzie i w kontakcie z nią tworzą obfitą pianę. Są więc często wykorzystywane jako naturalne środki pieniące w mydłach, żelach pod prysznic czy płynach do kąpieli. Mogą być również stosowane w szamponach i odżywkach do włosów, a także w produktach do demakijażu, ponieważ pomagają w usunięciu nadmiaru sebum oraz produktów stylizacyjnych.

Saponiny znajdziemy także w produktach pielęgnacyjnych, takich jak kremy, balsamy czy mleczka do ciała. Związki te zwiększają przepuszczalność skóry, co ułatwia przenikanie składników odżywczych znajdujących się w kosmetykach. Ponadto saponiny mogą się znajdować w produktach do higieny jamy ustnej, takich jak pasty do zębów czy płyny do płukania ust. Pomagają usunąć płytkę nazębną i pozostawiają świeży oddech.

Kosmetyki zawierające rośliny, w których znajduje się duża ilość saponin, sprawdzą się szczególnie w pielęgnacji cery trądzikowej, a także u osób zmagających się z atopowym zapaleniem skóry (AZS) czy łuszczycą.

Saponiny w medycynie

Saponiny mają szereg właściwości korzystnych dla zdrowia. Na przykład saponiny ginsenozydowe, obecne m.in. w korzeniu żeń-szenia, wykazują działanie przeciwnowotworowe i immunomodulujące. Z kolei saponiny triterpenoidowe znajdujące się w lukrecji posiadają działanie przeciwwirusowe i przeciwzapalne. Dodatkowo część z nich ma też zdolność hamowania rozwoju grzybów i drożdżaków, badania potwierdzają także działanie przeciwbakteryjne saponozydów.

Właściwości prozdrowotne saponin to m.in.:

1. Pozytywny wpływ na układ odpornościowy – saponiny (np. saponiny sojowe czy ginsenozydy) mogą zwiększać aktywność komórek NK, a także podwyższać produkcję interferonu i interleukiny.
2. Obniżenie poziomu cholesterolu – saponiny znajdujące się w produktach spożywczych zostały powiązane z różnymi skutkami prozdrowotnymi, w tym z obniżeniem poziomu cholesterolu we krwi, co przyczynia się do redukcji ryzyka chorób układu krążenia.
3. Wspomaganie pracy układu pokarmowego – niektóre badania wskazują, że saponiny mogą wspomagać trawienie, m.in. poprzez pobudzanie wydzielania soku żołądkowego i żółci oraz zapobieganie nadmiernemu wchłanianiu tłuszczów w jelitach.
4. Działanie antyoksydacyjne – saponiny wykazują zdolność do neutralizacji wolnych rodników w organizmie, co chroni komórki przed stresem oksydacyjnym i potencjalnie opóźnia procesy starzenia się.
5. Działanie wykrztuśne – niektóre rośliny bogate w saponiny rozrzedzają wydzielinę znajdującą się w drogach oddechowych i działają wykrztuśnie. Mowa m.in. o bluszczu pospolitym czy pierwiosnku lekarskim.
6. Wzrost libido – owoce buzdyganka naziemnego, który jest bogaty w saponiny, mogą wzmagać popęd seksualny i potęgować doznania zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.