Biegunka tłuszczowa – jak wygląda stolec tłuszczowy?

Biegunka to stan, w którym osoba chora oddaje często (>3 na dzień) stolec o nadmiernie luźnej konsystencji (najczęściej 6 lub 7 stopień w Bristolskiej Skali Uformowania Stolca). Ze względu na czas trwania możemy ją podzielić na biegunkę ostrą (do 14 dni), biegunkę przetrwałą (14–30 dni) oraz biegunkę przewlekłą (>30 dni). Przeważnie ostra biegunka związana jest z infekcją wirusową i ma charakter samoograniczający, natomiast biegunka przewlekła może mieć podłoże zapalne lub świadczyć o alergii i nietolerancji pokarmowej. W przypadku gdy stolec wydalony w przebiegu biegunki ma połyskliwy wygląd, pływa na powierzchni wody i towarzyszy mu gnilny zapach, charakteryzujemy go jako biegunkę tłuszczową.

Biegunka tłuszczowa – co to jest? Czy jest groźna?

Biegunka tłuszczowa to biegunka, której towarzyszą połyskujące i oleiste stolce tłuszczowe. W prawidłowych warunkach tłuszcz zaczyna być trawiony na poziomie dwunastnicy, gdzie żółć wymieszana z enzymami trzustkowymi wydzielana jest przez brodawkę Vatera i miesza się z pożywieniem. Następnie, w trakcie pasażu jelitowego, trawienie tłuszczu dokańczane jest przez soki jelitowe po to, by tłuszcz – już w postaci chylomikronów – został wchłonięty przez śluzówkę jelita cienkiego.

Problem pojawia się, gdy zabraknie jednego z tych trzech elementów – wydzielania żółci, wydzielania enzymów trzustkowych lub wchłaniania przez ścianę jelit. Skutkuje to wydaleniem niestrawionego oraz niewchłoniętego tłuszczu razem z kałem, co powoduje zmianę jego wyglądu, konsystencji oraz zapachu, a także wywołuje niedobory pokarmowe w związku z utratą substancji w stolcu.

Biegunce tłuszczowej mogą też towarzyszyć inne niepokojące objawy, które powinny nas skłonić do konsultacji lekarskiej, jak np.:

• ból brzucha,
• utrata masy ciała,
• nudności,
• wymioty,
• żółtaczka,
• świąd skóry,
• białe stolce i ciemny mocz.

Jak wygląda stolec tłuszczowy?

Stolec tłuszczowy zawiera duże ilości tłuszczu. Dlatego też ma połyskliwy wygląd, jasny kolor (żółtawy lub pomarańczowy), jest mazisty, oleisty i może przyklejać się do muszli klozetowej, trudno go spłukać (gdyż tłuszcz pływa na powierzchni wody) oraz może zostawiać na wodzie krople tłuszczu.

Duża ilość tłuszczu zmienia też proces fermentacji, co powoduje nieprzyjemny i gnilny zapach stolca.

Przyczyny biegunki tłuszczowej

W związku z tym jak przebiega trawienie i wchłanianie tłuszczu, możemy wyróżnić przyczyny stolca tłuszczowego związane z zaburzeniami wchłaniania poprawnie strawionego tłuszczu, czyli zespoły złego wchłaniania:

• choroby błony śluzowej (np. enteropatie z utratą białek),
• poważne infekcje jelitowe (choroba Whipple'a, Sprue tropikalna),
• zespoły krótkiego jelita – mogą wynikać z wady wrodzonej, gdy po prostu nie wykształciła się całość układu pokarmowego, lub może być to wada nabyta, gdy na skutek wycięcia, zniszczenia (popromiennego) lub martwicy (w wyniku zatoru krezkowego) dochodzi do braku niezbędnej długości jelita,
• biegunka poresekcyjna – związana z usunięciem części jelita (np. w wyniku nowotworu), gdy pozostała część nie jest w stanie efektywnie wchłaniać tłuszczu z pokarmu,
• niedokrwienie krezki jelita – gdy wchłanianie nie może się odbyć w związku ze zbyt słabym ukrwieniem tego narządu (np. w anginie brzusznej, czyli miażdżycy tętnic krezkowych, które zaopatrują ściany jelit),
• zespół Zollingera-Ellisona – choroba wywołana prze guz nowotworowy produkujący gastrynę, co prowadzi do nadmiernego wydzielania kwasu solnego, a przez to zablokowanie enzymów trzustkowych,
• abetalipoproteinemia (zespół Bassena-Kornzweiga).

Inne zaburzenia, które związane są z zaburzeniami trawienia tłuszczów, przez co nie mogą być one poprawnie wchłaniane, to:

• niewydolność trzustki – stan, gdy trzustka nie wydziela odpowiedniej ilości enzymów odpowiedzialnych za trawienie tłuszczów (np. w raku trzustki, przewlekłym zapaleniu trzustki, mukowiscydozie),
• zmniejszenie ilości kwasów tłuszczowych – cholestatyczne choroby wątroby, w których dochodzi do zaburzeń odpływu żółci z wątroby (np. w marskości) lub w przypadku kamieni w pęcherzyku żółciowym albo zwężeń przewodów żółciowych (zapaleniach lub nowotworach),
• zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego.

Stolec tłuszczowy – jakie badania?

W przypadku gdy biegunka tłuszczowa nie była jednorazowym incydentem (może się tak zdarzyć przy zbyt ciężkostrawnym posiłku lub nadużyciu alkoholu) i problem się powtarza lub nasila, należy jak najszybciej rozpocząć diagnostykę lekarską. Nie jest łatwo stwierdzić, że stolec jest tłuszczowy (szczególnie na początku) ani znaleźć jego bezpośrednią przyczynę, co jest ważne szczególnie w przypadku osób starszych lub obciążonych chorobami przewlekłymi.

Początkowo celem oceny ogólnego stanu zdrowia warto przejść takie badania jak – USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej czy badania z krwi (morfologia, CRP, OB, jonogram, mocznik, kreatynina, amylaza, parametry wątrobowe). W przypadku gdy leczenie objawowe lub empiryczne (na podstawie objawów) nie daje efektów, lekarz POZ może poszerzyć diagnostykę i zlecić badanie ogólne kału z badaniem na obecność pasożytów, a nawet skierować na kolonoskopię. W trakcie kolonoskopii można pobrać wycinek i ocenić tkanki jelita pod kątem zmian zapalnych, zanikowych lub chorób nowotworowych.

Jeśli zastosowana terapia nie działa, a wyniki nie dają odpowiedzi na pytanie o przyczynę schorzenia, lekarz może skierować osobę chorą do poradni specjalistycznej, w której można zlecić dodatkowe i niedostępne w POZ badania, jak np. tomografię komputerową brzucha.

Biegunka tłuszczowa – leczenie

Wyleczenie biegunki tłuszczowej powinno opierać się przede wszystkim na usunięciu przyczyny tego objawu. Jeśli jednak przyczyną zaburzeń trawienia tłuszczu jest przewlekła choroba (np. przewlekłe zapalenie trzustki), lekarz może zalecić przyjmowanie doustne enzymów (lipazy, amylazy i proteazy) przy każdym posiłku, co powinno pomóc w odpowiednim strawieniu lub wchłanianiu tłuszczu.

Biegunka tłuszczowa – domowe sposoby

Biegunki tłuszczowej nie powinno się zaleczać domowymi sposobami, gdyż najważniejsze jest ustalenie jej przyczyny. Przeciwbiegunkowe leki bez recepty nie zmniejszają problemu utraty tłuszczu oraz witamin, a tylko maskują problem.

Stolec tłuszczowy – powikłania

Stolec tłuszczowy nie jest chorobą samą w sobie, a jej objawem. Nieleczona przyczyna tłuszczowej biegunki może mieć katastrofalne skutki dla naszego zdrowia. Ponadto tłuszcz tracony z kałem może prowadzić do niedożywienia, niedokrwistości, poważnych niedoborów pokarmowych, a u dzieci nawet doprowadzić do zaburzeń wzrostu i rozwoju. Dzieje się tak, gdyż razem z tłuszczem tracone są kalorie z pokarmu (co sprzyja niedożywieniu), a rozpuszczalne w tłuszczach witaminy – A, D, E, K – są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Dlatego tez nie należy zwlekać z wykryciem przyczyny tłuszczowej biegunki.