Wodonercze – czym jest, kiedy się rozwija, jakie daje objawy?

Wodonercze jest powikłaniem, które świadczy o przeszkodzie w odpływie moczu zlokalizowanej w drogach moczowych. Może ono doprowadzić do trwałych zmian w funkcjonowaniu nerki, dlatego konieczne jest jak najszybsze wdrożenie odpowiedniego postępowania.

Czym jest wodonercze?

Wodonercze to stan, w którym ze względu na zaburzony odpływ moczu z nerki dochodzi do różnego stopnia poszerzenia miedniczek i kielichów nerkowych stanowiących jeden z początkowych odcinków dróg moczowych. Ze względu na ich patologiczne powiększenie, dochodzi do zaniku miąższu nerki, co powoduje, że ilość nefronów odpowiedzialnych za powstawanie moczu oraz filtrowanie krwi ze szkodliwych produktów przemiany materii ulega znacznej redukcji. Jeżeli stan ten utrzymuje się lub postępuje, może dojść do niewydolności nerek.

Wodonerecze – przyczyny

Wodonercze rozwinąć się może w stanach, w których przebiegu dochodzi do zastoju moczu w nerce spowodowanego przeszkodą w jego odpływie. Przyczyna wodonercza jest często związana z wiekiem pacjenta. W znaczniej większości przypadków powodem jest przeszkoda mechaniczna, która może zlokalizowana być we wnętrzu dróg moczowych, bądź na zewnątrz od nich. Przyczyny wewnętrzne dotyczyć mogą nieprawidłowej budowy moczowodu – jego mięśniówki. Powoduje to znaczące zwężenie jego światła i w konsekwencji zastój moczu. Inną przyczyną wewnętrzną może być także obecność tzw. zastawki tylnej w pęcherzu moczowym, która powoduje zatrzymanie moczu w tym narządzie i powstanie obustronnego wodonercza. Obie wymienione przyczyny są wadami wrodzonymi i niekiedy mogą zostać wykryte już w trakcie trwania ciąży.

Bardzo częstą przyczyną wodonercza są kamienie nerkowe powodujące lewostronne bądź prawostronne zaburzenia odpływu moczu z nerki. Chociaż częściej przyczyna ta dotyczy osób dorosłych, tak pojawia się ona również w przypadku dzieci. Wodonercze towarzyszyć może także nowotworom układu moczowego. W tym przypadku choroba rozwijać może się zarówno wewnątrz dróg moczowych, jak na przykład ma to miejsce w przypadku nowotworu pęcherza moczowego zlokalizowanego w pobliżu ujścia moczowodu, czy też na zewnątrz układu moczowego, a także przy zaburzeniach odpływu moczu w przeroście gruczołu krokowego lub nowotworach układu rozrodczego kobiet.

Jakie są objawy wodonercza?

Objawy związane z wodonerczem mogą prezentować się w bardzo różny sposób. Niekiedy potrafią pozostawać nieme klinicznie, dlatego ich diagnostyka może sprawiać w niektórych przypadkach trudność lekarzom. Objawy zależą przede wszystkim od przyczyny jego wystąpienia. W przypadku kamicy nerkowej głównym objawem będą dolegliwości bólowe zlokalizowane w okolicach nerki lewej lub nerki prawej oraz zmiany w badaniu ogólnym moczu. Natomiast, jeśli wodonercze narastać będzie stopniowo, może nie dawać żadnych objawów. Ze względu na towarzyszący niekiedy zastój moczu, objawem są także zaburzenia w oddawaniu moczu, mogące przedstawiać się do oddawania zmniejszonych jego ilości, czyli oligurii, do nawet całkowitego bezmoczu w przypadku zamknięcia światła cewki moczowej, np. przy przeroście gruczołu krokowego. Właśnie ze względu na tak znaczące zaburzenia oddawania moczu, wodonercze może być groźne dla zdrowia, a w niektórych przypadkach również i życia.

Przy badaniu lekarskim, pacjent może niekiedy zgłaszać nasiloną bolesność podczas wstrząsania okolicy lędźwiowej po tej stronie, po której występuje wodonercze. Niekiedy konieczne może być także wykonanie badania ogólnego moczu, aby stwierdzić odchylenia mogące wskazywać np. na kamicę nerkową. W przypadku badań obrazowych, złotym standardem jest USG jamy brzusznej, które pozwala na uwidocznienie poszerzonych kielichów nerkowych. Wodonercze u noworodka, które zostało stwierdzone w okresie prenatalnym, a więc wodonercze wrodzone, musi zostać skontrolowane w pierwszych 7.–10. dniach po jego narodzinach w celu oceny jego nasilenia i podjęcia kolejnych kroków terapeutycznych.

Jak wygląda leczenie wodonercza?

Leczenie wodonercza zależy przede wszystkim od przyczyny jego wystąpienia oraz lokalizacji przeszkody. Pilnej interwencji wymaga wodonercze, w którym powodująca go przeszkoda uniemożliwia oddawanie moczu. Szczególnie szybkie postępowanie (do 12 godzin od zatrzymania) dotyczy przypadków, w których następuje braku odpływu moczu z obu nerek, nerki przeszczepionej lub też jedynej nerki.

Jakie mogą być potencjalne powikłania wodonercza?

Wodonercze przebiegające z całkowitym bezmoczem wymaga pilnej interwencji, gdyż może prowadzić do ostrej niewydolności nerek skutkującej koniecznością wdrożenia leczenia nerkozastępczego. Szybkie usuniecie przeszkody prowadzi najczęściej do nasilonego wielomoczu w kolejnych godzinach, a wodonercze może samo ustąpić.

Zaburzenia odpływu moczu stanowią również czynnik ryzyka bakteryjnej infekcji dróg moczowych, co w przypadku braku odpowiedniego leczenia może skutkować urosepsą, a więc zakażenia uogólnionego ze źródłem w drogach moczowych. Warto podkreślić również, że wodonercze może być wynikiem obecności nowotworu zlokalizowanego przykładowo w pęcherzu moczowym, co samo w sobie wymaga pilnej interwencji onkologicznej i specjalistycznego leczenia, w tym najczęściej przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego.