Wtórne utonięcie – przyczyny, objawy, pierwsza pomoc

W przypadku podtopień, wbrew wszelkim pozorom, zagrożenie nie mija wraz z wydostaniem poszkodowanego z wody i stwierdzeniem, że oddycha on prawidłowo, ani nie ma innych obrażeń. Zdarza się bowiem, że nawet w 24 godziny od momentu podtopienia pojawia się tak zwane utonięcie wtórne. Warto wiedzieć, na czym ono polega i jakie są jego objawy. 

Utonięcie wtórne to rzadkie powikłanie po podtopieniu, które zazwyczaj pojawia się w ciągu kilku godzin od zachłyśnięcia się wodą. Dochodzi wówczas do przedostania się niewielkiej ilości płynu do dróg oddechowych i obrzęku płuc. Pojawiają się trudności z oddychaniem, kaszel, może dojść nawet do niedotlenienia i zatrzymania krążenia. W większości przypadków wtórne utonięcie dotyczy dzieci.

Czym jest wtórne utonięcie?

Utonięcie wtórne jest jednym z powikłań obserwowanych po podtopieniu. Definiuje się je jako przedostanie się wody do płuc, uniemożliwiające wymianę gazową i prowadzące do wystąpienia trudności z oddychaniem. Dzieje się to kilka do kilkunastu godzin po zachłyśnięciu wodą. Zdecydowany wzrost liczby tego typu zdarzeń następuje w okresie letnim, wtórne utonięcie najczęściej dotyczy dzieci (szacuje się, że zespół ten występuje u 5% najmłodszych, którzy doznali podtopienia).

W przebiegu wtórnego utonięcia może dojść do powstania obrzęku płuc, zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, a nawet do zatrzymania akcji serca w wyniku hipoksemii (niedotlenienia). Rokowanie jest gorsze u pacjentów, którzy mieli kontakt ze słoną wodą – jeśli woda, która pozostała w płucach jest czystą wodą słodką, zostanie wchłonięta przez pęcherzyki płucne do krwioobiegu.

Objawy utonięcia wtórnego

Wtórne utonięcie bywa często nazywane utonięciem cichym, część osób sądzi bowiem, że, gdy do niego dochodzi, nie występują żadne alarmujące objawy. Nie jest to jednak prawda. Jego symptomy to:

• uporczywy kaszel,
• trudności z oddychaniem, duszności,
• ucisk, ból w klatce piersiowej,
• nudności, wymioty,
• zawroty głowy,
• zmęczenie, senność, osłabienie,
• rozdrażnienie,
• gorączka.

W przypadku każdego zachłyśnięcia należy bacznie obserwować osobę, która tego doświadczyła. Najistotniejsze są pierwsze 24 godziny od podtopienia – w razie wystąpienia w tym czasie wyżej wymienionych objawów utonięcia wtórnego, należy niezwłocznie udać się do lekarza. Jeśli pojawią się duszności, trudności z nabraniem powietrza do płuc, utrata przytomności, trzeba natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe.

Wtórne utonięcie – pierwsza pomoc

Jeżeli w trakcie zachłyśnięcia się wodą, osoba poszkodowana kaszle, nie należy hamować tego odruchu, dzięki niemu dochodzi bowiem do oczyszczenia (odblokowania) dróg oddechowych. Jeśli pomimo kaszlu, nie odczuwa ona ulgi lub wręcz przeciwnie – dochodzi do nasilenia tego objawu, pojawiają się trudności z oddychaniem bądź utrata przytomności, należy wezwać karetkę.

W przypadku zachłyśnięcia się dziecka, podczas oczekiwania na pomoc medyczną należy ułożyć je na swoich kolanach, na brzuchu, z głową skierowaną ku dołowi (głowa musi znajdować się niżej niż klatka piersiowa). Jeśli jest przytomne, trzeba wykonać pięć energicznych uderzeń w okolicę międzyłopatkową. Wszystkie te czynności ułatwią wypłynięcie płynu z dróg oddechowych.

U osoby dorosłej, która się zachłysnęła reakcja powinna wyglądać podobnie. Należy pochylić ją do przodu i pięciokrotnie, energicznie uderzyć w plecy (pomiędzy łopatkami). Jeśli nie przynosi to efektu, trzeba przejść do tzw. rękoczynu Heimlicha (chwytu Heimlicha). W tym celu stajemy za poszkodowanym i obejmujemy ramionami jego tułów na wysokości nadbrzusza, a dłonie zaciskamy w pięści. Następnie silnie naciskamy przeponę w kierunku do siebie i lekko do góry. Chwyt można powtarzać kilkukrotnie, nie należy go jednak przeprowadzać u dzieci poniżej 1. roku życia oraz kobiet w ciąży.

Utonięcie wtórne a utonięcie suche

Suche utonięcie również jest powikłaniem podtopienia, jednak w jego przebiegu nie dochodzi do przedostania się wody do pęcherzyków płucnych. Zachłyśnięcie prowadzi w tym przypadku  do odruchowego pobudzenia nerwu krtaniowego i tym samym do pojawienia się kaszlu, trudności z oddychaniem, a nawet uduszenia. Do takiej reakcji dochodzi najczęściej w ciągu godziny od kontaktu z wodą.

Aby zapobiec utonięciu wtórnemu oraz suchemu, podczas wakacyjnych kąpieli należy zachować szczególną ostrożność, zwłaszcza w przypadku dzieci. Warto mieć świadomość, że do podtopienia może dojść zarówno w dużym akwenie wodnym, jak morze czy jezioro, ale także na basenie, a nawet podczas wodnych zabaw w przydomowym ogrodzie.