meduza na plaży
Marta Pietroń

Oparzenie meduzy – co robić?

Wakacyjna kąpiel dla niektórych może skończyć się przykrym i dość bolesnym doświadczeniem za sprawą parzących, galaretowatych parasolek, swobodnie pływających w toni wodnej, czyli meduz. Do obrony oraz chwytania pokarmu używają parzydełek, zawierających jad, którego siła działania jest zróżnicowana w zależności od rodzaju meduzy. Po czym można rozpoznać, że oparzyła nas meduza? Dowiedz się, co zrobić po oparzeniu meduzą, zwłaszcza jeśli planujesz zagraniczne wakacje nad wodą.    

Meduzy – czym są, gdzie najczęściej występują?

Meduzy, zaliczane do parzydełkowców, należą do licznej grupy zwierząt morskich – jamochłonów. Ich galaretowate ciało swobodnie unosi się w toni wodnej i przybiera kształt parasola lub dzwonu. Wyposażone są w aparat zaczepno-obronny zwany parzydełkiem (knida, knidocysta), służący do obrony oraz zdobywania pokarmu. Wewnątrz parzydełka znajduje się długa, ostro zakończona wić, która na skutek mechanicznego lub chemicznego podrażnienia zostaje wystrzelona i z dość dużą siłą, wbita w ciało innego osobnika (np. skórę człowieka). Następnie dochodzi do wstrzyknięcia parzącego płynu. Każde parzydełko meduza może wystrzelić tylko raz – po spełnieniu swojej funkcji, komórka parzydełkowa ulega zniszczeniu. Rozmieszczenie parzydełek nie jest równomierne, najliczniej występują wokół otworu gębowego meduzy oraz na czułkach.  

Wybierając się na wakacje nad polskie morze, można być spokojnym o bezpieczeństwo kąpiel, jeśli chodzi o napotkanie meduzy. Występująca w Morzu Bałtyckim chełbia modra jest niegroźna dla człowieka. Osiąga maksymalnie 15 cm średnicy, nie parzy i najczęściej pojawia się na plaży lub w wodzie pod koniec lata. Zimą zaś można natknąć się na bełtwę festonową, której oparzenie jest już niestety dość bolesne i wymaga udzielenia pomocy.

Decydując się na zagraniczny wypoczynek nad wodą, zwłaszcza na południu Europy (Hiszpania, Chorwacja czy Włochy), należy zachować szczególną ostrożność podczas kąpieli. Oparzenie przez tamtejsze, o wiele bardziej jadowite rodzaje meduz może być bardzo bolesne i niebezpieczne.

Oparzenie meduzy – objawy

Objawy oraz stopień ich nasilenia zależy przede wszystkim od rodzaju meduzy, z którą miała styczność nasza skóra. Do najczęściej występujących oznak poparzenia przez meduzę zalicza się:

  • silny, piekący ból (może utrzymywać się nawet do tygodnia),
  • zaczerwienienie,
  • obrzęk,
  • wysypkę lub pęcherze na skórze.

Znacznie rzadziej oparzeniu przez meduzę towarzyszą nudności, wymioty czy też kurcze mięśni. W skrajnych przypadkach, jeśli poparzeniu ulegnie bardzo duża powierzchnia ciała lub gdy nastąpi bardzo silna reakcja alergiczna na jad, może dojść do wystąpienia duszności, utraty świadomości, a nawet do wstrząsu anafilaktycznego.

Warto wiedzieć, że na świecie, zwłaszcza w rejonach Australii i Filipin, co roku odnotowuje się kilkadziesiąt przypadków zgonów spowodowanych poparzeniem przez meduzę. Co więcej, u wybrzeży północnej Australii można napotkać jedną z najgroźniejszych meduz na świecie – osę morską (ang. box jellyfish), której jad może zabić w ciągu kilku minut!

Powiązane produkty

Co zrobić po oparzeniu meduzy?

Po oparzeniu przez meduzę należy jak najszybciej opuścić wodę i poszukać pomocy ratownika. Nie należy wykonywać gwałtownych ruchów, pocierać ani rozdrapywać poparzonego miejsca, aby nie rozprzestrzeniać jadu po całym ciele.

Pierwsza pomoc przy poparzeniu meduzą

Zgodnie z najnowszymi, międzynarodowymi wytycznymi należy jak najszybciej przemyć poparzone miejsce octem kuchennym, który będzie dostępny w apteczce ratownika. Ocet nie tylko zahamuje dalsze rozprzestrzenianie jadu, ale również zneutralizuje ten, który już znajduje się na skórze i ułatwi jego usunięcie.

Po przemyciu należy dokładnie obejrzeć ciało i usunąć widoczne na skórze parzydełka – fioletowe lub różowe nitki. Wykorzystuje się do tego pęsetę, grubo zawinięte ubranie lub cokolwiek, co zapewni ochronę dłoni przed poparzeniem. Nigdy nie należy usuwać ich bezpośrednio gołą ręką!

Warto pamiętać, aby usuniętą część meduzy nie pozostawiać w przypadkowych miejscach, żeby nie narazić na oparzenie innych osób.

Poparzone miejsce należy namoczyć w wodzie o temperaturze około 43–45℃ przez 20–45 minut, dzięki czemu zminimalizujemy uszkodzenie komórek skóry.

Preparaty na oparzenie meduzy

Jeśli doszło do poparzenia meduzą, oprócz wspomnianego octu kuchennego (5% kwas octowy), w dalszym postępowaniu stosuje się:

  • leki antyhistaminowe w postaci maści lub żeli, łagodzące opuchliznę oraz redukujące świąd,
  • leki przeciwbólowe (doustnie),
  • hydrokortyzon w maści lub kremie działający przeciwzapalnie.

Zaleca się również regularne dezynfekowanie rany preparatami na bazie oktenidyny, aby zapewnić prawidłowy proces gojenia i zapobiec wystąpieniu nadkażeń, które nie dość, że wydłużają proces odbudowy zniszczonych tkanek, to niosą ze sobą ryzyko pozostawienia nieestetycznych blizn.

Zmiany skórne mogą goić się nawet do dwóch tygodni (czasami trwa to nawet miesiąc lub dwa) i dość często towarzyszy temu silny świąd.

Czego nie robić w przypadku oparzenia meduzy?

Na temat postępowania w przypadku oparzenia meduzy krąży wiele mitów. Jednym z nich, najbardziej rozpowszechnionym za sprawą popularnego amerykańskiego serialu o grupie przyjaciół jest płukanie oparzonego miejsca moczem. Zdecydowanie mówimy temu NIE. Takie postępowanie może nie tylko nasilić ból i pieczenie, ale również przyczynić się do zwiększenia wyrzutu jadu z parzydełek.  

Również nie należy płukać oparzonego miejsca słodką lub słoną wodą oraz robić okładów z piasku lub lodu (chłodne okłady można zastosować w późniejszym etapie leczenia jeśli wystąpi obrzęk). Takie działanie może tylko rozprzestrzenić oparzenie i tym samym zwiększyć ryzyko zakażenia skóry.

Na oparzenie meduzy nie pomoże także przykładanie połówek pomidora czy przemywanie sokiem z cytryny, etanolem lub też innym rodzajem alkoholu.

Oparzenie meduzy – kiedy zgłosić do lekarza?

Do lekarza należy zgłosić się niezwłocznie, jeśli:

  • doszło do bardzo rozległego poparzenia skóry (więcej niż pół kończyny górnej lub dolnej),
  • oparzeniu uległa okolica oczu,
  • u osoby poparzonej wystąpiły trudności z oddychaniem, drgawki, zaburzenia świadomości, przyśpieszone tętno, nudności, wymioty lub skurcze i ból mięśni.

Powikłania po oparzeniu meduzy

Najczęstszym powikłaniem po oparzeniu meduzy jest bakteryjne zakażenie rany i związane z tym długie, czasami bardzo utrudnione gojenie. Jak przy każdej ranie istnieje także ryzyko wystąpienia tężca – choroby układu nerwowego, wywołanej toksyną wytwarzaną przez zarodnikujące bakterie Clostridium tetani, które dostają się do organizmu przez uszkodzoną skórę.

Jak uniknąć oparzenia przez meduzy?

Żeby uniknąć poparzenia przez meduzy, warto stosować się do kilku prostych zasad:

  • nie należy łamać zakazów kąpieli, zwłaszcza jeśli pojawia się informacja o możliwości wystąpienia meduz na danym obszarze,
  • nie należy dotykać meduz dryfujących w wodzie ani tych wyrzuconych na ląd,
  • podczas kąpieli, nurkowania lub brodzenia w wodzie (zwłaszcza mętnej), warto korzystać ze specjalnego obuwia oraz pianek neoprenowych nakładanych na strój, które ochronią większą część ciała przed poparzeniem. 
  1. D. Okruciński, Oparzenia meduzy, Lekarz Podróżnik, 2019.
  2. A. Wroczyńska i in., Medycyna podróży. Obrażenia wywołane przez jadowite zwierzęta morskie, „mp.pl” [online] https://www.mp.pl/ratownictwo/urazy/61205,medycyna-podrozy-obrazenia-wywolane-przez-jadowite-zwierzeta-morskie, [dostęp:] 07.06.2022.
  3. Jellyfish stings, „mayoclinic.org” [online] https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/jellyfish-stings/diagnosis-treatment/drc-20353290, [dostęp:] 07.06.2022.
  4. K. Korzeniowski i in., Nurkowanie rekreacyjne w krajach tropikalnych – wybrane zagrożenia zdrowotne ze strony fauny morskiej i lądowej, „Alergoprofil”, nr 2 2009.
  5. M. Muszkiet, Postępowanie w wybranych wypadkach i zagrożeniach zdrowotnych w żeglarstwie, https://repozytorium.ka.edu.pl, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Tabletki antykoncepcyjne jedno- i dwuskładnikowe – które wybrać? Jaka jest różnica?

    Tabletki antykoncepcyjne to jedna z najpopularniejszych metod zapobiegania ciąży. Występują głównie w dwóch rodzajach: tabletki jednoskładnikowe, które zawierają wyłącznie progestagen, oraz tabletki dwuskładnikowe – mają w składzie estrogen i progesteron. Które są skuteczniejsze? Jakie mają zalety i wady?

  • Witamina B6 (pirydoksyna) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

    Witamina B6 jest związkiem, który wzmaga przyswajalność magnezu w organizmie. Bierze udział w wielu procesach metabolicznych, reguluje pracę układu nerwowego, a jej optymalny poziom wpływa na pozytywny nastrój. Pirydoksyna przyczynia się także do powstawania przeciwciał chroniących organizm przed infekcjami. Witamina B6 jest składnikiem zarówno produktów zwierzęcych, jak i roślinnych. Który suplement z wit. B6 wybrać, jaka jest jej optymalna dawka dobowa i jakie są skutki zaburzeń jej ilości w organizmie? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Omega-3 – właściwości, źródła, zapotrzebowanie na kwasy tłuszczowe omega-3

    Kwasy tłuszczowe omega-3 zaliczane są do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Nie są wytwarzane w organizmie, dlatego muszą być dostarczane wraz z dietą. Do najważniejszych kwasów omega-3 zalicza się: EPA, DHA i ALA. Kwasy omega-3 zwykle są stosowane w celu prewencji chorób sercowo-naczyniowych.

  • Szczepionka na grypę 2024/2025 – kto i kiedy powinien się zaszczepić? Którą szczepionkę wybrać?

    Grypa to bardzo zakaźna choroba wirusowa. Przyjmuje się, że jedna chora osoba zaraża cztery kolejne. W zależności od grupy osób szczepionych i sezonu grypowego szczepionki na grypę chronią przed infekcją grypową ok. 40–70% zaszczepionych osób oraz zabezpieczają w znacznym stopniu przed powikłaniami pogrypowymi. WHO szacuje, że każdego roku na grypę choruje 10% dorosłej populacji i nawet 30% dzieci. Czym się szczepić na grypę w sezonie 2024/2025?

  • Przeciwdziałanie samobójstwom – gdzie szukać pomocy?

    Samobójstwa stanowią poważny problem zdrowia publicznego na całym świecie, w tym także w Polsce. Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), co roku życie odbiera sobie około 700 tysięcy osób, co oznacza, że co 40 sekund ktoś umiera w wyniku samobójstwa.

  • Jaka jest rola żywienia medycznego w chorobie nowotworowej?

    Optymalnie zbilansowana dieta u osób z chorobą nowotworową zmniejsza ryzyko rozwoju niedożywienia, co z kolei może ograniczać dolegliwości związane z chemio- i radioterapią czy występowanie powikłań pooperacyjnych. Wsparciem dla organizmu może być specjalne żywienie medyczne. Czym jest ten rodzaj żywności? Jakie ma zalety? Kiedy zacząć je stosować?

  • Nowe wytyczne w sprawie przyjmowania witaminy B6. Jak teraz ją dawkować?

    Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności wydał opinię naukową dotyczącą nowego schematu dawkowania witaminy B6. Badania EFSA wpłynęły na decyzję Zespołu ds. Suplementów Diety, o czym poinformował Główny Inspektorat Sanitarny. Jaka jest obecnie dopuszczalna maksymalna dawka witaminy B6, która może znaleźć się w suplementach diety?

  • Probiotyki i prebiotyki – kiedy je stosować? Czy trzeba to robić cały czas?

    Zgodnie z definicją Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa oraz Światowej Organizacji Zdrowia probiotyki są żywymi mikroorganizmami, które przyjmowane w zalecanej i właściwej dawce przynoszą pozytywne rezultaty dla zdrowia gospodarza. Stosowanie probiotyków jest uznawane za bezpieczne i dobrze tolerowane.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.