Terapia Tomatisa – na czym polega? Wskazania, przebieg, efekty

Czym jest terapia Tomatisa?

Sześćdziesiąt lat temu francuski otolaryngolog, neurolog i foniatra – Alfred Tomatis opracował program stymulacji mózgu. Metoda Tomatisa to terapia edukacyjna wykorzystująca stymulację układu nerwowego poprzez bodźce docierające do układu słuchowego w celu kształcenia uwagi słuchowej. Muzyka i głos są tutaj traktowane w bardzo szczególny sposób, gdyż wspierają aktywne słuchanie, czego efektem jest poprawa funkcjonowania w różnych sferach. Terapia Tomatisa może być wykorzystywana zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. 

Terapia Tomatisa – wskazania

Kiedy wyraźnie zaburzona jest komunikacja pomiędzy uchem a mózgiem, nasza zdolność do interakcji ze światem zewnętrznym ulega pogorszeniu – zostaje poważnie zaburzona relacja między słuchaniem a komunikowaniem się. W rezultacie mamy do czynienia z utratą pewności siebie, wiary we własne możliwości, co z kolei tylko potęguje problemy z komunikacją i procesem uczenia się.

Terapia Tomatisa wskazana jest w szczególności w przypadku problemów i dysfunkcji, takich jak:

• zaburzenia ze spektrum autyzmu,
• nadpobudliwość psychoruchowa,
• dysleksja,
• opóźniony rozwój mowy,
• zaburzenia przetwarzania sensorycznego,
• problemy w nauce szkolnej,
• problem ze skupieniem uwagi,
• jąkanie,
• słaba przyswajalność języków obcych,
• drażliwość,
• stres,
• depresja.

Bardzo często terapię Tomatisa wykorzystuje się także w celu poprawy samopoczucia, relaksu i odprężenia. 

Terapia Tomatisa a słuch i mowa

Tomatis zakładał, że słyszenie jest procesem biernym, twierdził, że „słuchać” to nie to samo, co „słyszeć”. Niejednokrotnie w przypadku różnego rodzaju dysfunkcji mamy do czynienia z uszkodzeniem na którymś poziomie pomiędzy strukturami ucha a mózgiem, który te informacje odbiera i interpretuje.

Terapia Tomatisa a motoryka i koordynacja ruchowa

Ucho pełni bardzo ważną rolę transmitera informacji dźwiękowych, poza tym jego struktury zlokalizowane wewnętrznie spełniają istotną rolę w kontroli naszej równowagi. Jego niezachwiane funkcjonowanie to również gwarancja utrzymywania właściwego napięcia mięśniowego czy też koordynacji na odpowiednim poziomie. Ten związek przyczynowo–skutkowy jest oczywisty dla większości terapeutów pracujących z dziećmi posiadającymi zaburzenia przetwarzania sensorycznego – to właściwie działający układ przedsionkowy decyduje o tym, czy dziecko posiada właściwą orientację przestrzenną. Dlatego obok terapii Integracji Sensorycznej, która kładzie bardzo duży nacisk na właściwą stymulację tego obszaru, terapia Tomatisa wydaje się doskonałym uzupełnieniem. 

Terapia Tomatisa a autyzm

Jak dotąd przeprowadzono tylko jedne wiarygodne badania na temat wpływu metody Tomatisa na poprawę umiejętności komunikacyjnych u osób z autyzmem. Jego wyniki nie potwierdzają skuteczności tej terapii w przypadku wspomnianych deficytów. Niekiedy jednak rodzice dzieci autystycznych zauważają zmianę zachowania dziecka, zwracają uwagę, że poprawia ulega umiejętność komunikacji z otoczeniem, zmniejsza się nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne, polepszają się funkcje motoryczne. Jest to zatem sprawa mocno indywidualna i zależy od wielu czynników, w tym poziomu funkcjonowania osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu przed rozpoczęciem terapii.

Terapia Tomatisa – inne obszary zastosowania

Ciekawym obszarem zastosowania treningu słuchowego Tomatisa są zaburzenia depresyjne, emocjonalne, może on być również wykorzystywany jako forma relaksu. Dostarczenie bodźców słuchowych w przypadku zastosowania takiego treningu pozwala na niezwykłe odprężenie oraz zapewnienie pobudliwości na odpowiednim poziomie, dostarczenie właściwej dawki energii. Dzieje się tak, ponieważ słuch jest skorelowany z układem limbicznym. Taka zależność pozwala wnioskować, że bodźcowanie słuchowe skutecznie przyczynia się do regulowania poziomu napięcia, stresu oraz radzenia sobie w trudnych stanach emocjonalnych. 

Terapia Tomatisa – przebieg

Cała terapia podzielona jest na kilka etapów. Rozpoczyna się, pobudzając dźwiękowo pacjenta w sposób intensywny – ten etap trwa mniej więcej pół godziny dziennie i rozłożony jest na okres dwóch tygodni. W końcowym etapie pojedyncze sesje wydłuża się, jednakże pomiędzy tymi etapami wymagana jest kilkutygodniowa przerwa. Tutaj umożliwia się pacjentowi słuchanie własnego głosu poprzez wykorzystanie mikrofonu. W ten sposób staramy się także przywrócić niezachwiane funkcjonowanie przewodnictwa kostnego i powietrznego. 

Terapia Tomatisa – efekty

Efekty terapii z wykorzystaniem treningu słuchowego Tomatisa są zauważalne zarówno przez rodziców, jak i terapeutów. Jest to szczególnie widoczne u dzieci, u których następuje znaczna poprawa ich dotychczasowego funkcjonowania w zakresie różnych sfer. Wyraźnie lepsza jest uwaga słuchowa, a tym samym umiejętności związane z czytaniem, przetwarzaniem wzrokowym, skupieniem uwagi. Poprawie ulegają zdolności komunikacyjne, jakość wypowiedzi, zrozumienie czytanych tekstów czy pamięć. Zaobserwowano także obniżenie poziomu frustracji dzieci, wyciszenie, wzrost poczucia bezpieczeństwa. Korzystne zmiany obserwuje się także w zakresie wzrostu współczynnika IQ. 

Ciekawą informacją jest naukowe potwierdzenie pozytywnego wpływu muzyki skomponowanej przez Wolfganga Amadeusza Mozarta na aktywność kory mózgowej. Podczas regularnych sesji zauważono w badaniach istotny wpływ na pobudzenie procesów związanych z myśleniem oraz koordynacją ruchową.