Żółtaczka fizjologiczna u noworodka

Z powodu mniejszego stężenia tlenu w macicy (stężenie tlenu w macicy jest porównywalnie niskie jak na szczycie Mount Everest) płód musi wyprodukować dużo erytrocytów i dlatego po urodzeniu noworodek posiada więcej krwinek czerwonych niż dzieci i dorośli w każdym innym wieku, którzy oddychają powietrzem.

Bilirubina we krwi ludzi dorosłych jest wychwytywana przez komórki wątroby i zmieniana w postać łatwo wydalaną z moczem i kałem. Wątroba noworodka także wychwytuje bilirubinę,  ale robi to mniej sprawnie. Dodatkowo bezpośrednio po porodzie czas przeżycia krwinek jest średnio o 1 miesiąc krótszy niż u dorosłego (odpowiednio 90 dni i 120 dni). Te trzy główne przyczyny są odpowiedzialne za żółtaczkę noworodków.

Z reguły żółtaczka fizjologiczna przebiega łagodnie ale może też ulec nasileniu a u nielicznych może przebiegać z niebezpiecznie wysokim stężeniem bilirubiny.

Definicja: Żółtaczka fizjologiczna występuje  u zdrowych dzieci (w dobrym stanie ogólnym i z prawidłowymi wynikami badań laboratoryjnych) i objawia się zażółceniem skóry, błon śluzowych i twardówki oka.

Aby lekarz mógł rozpoznać rozpoznać żółtaczkę fizjologiczną, musi ona spełniać następujące warunki:

1. Zażółcenie na skórze pojawia  się po 24. godzinie życia dziecka (najczęściej pod koniec drugiej doby życia).
2. Stężenie bilirubiny całkowitej  u noworodków donoszonych jest największe w 3. - 4. dobie życia i nie przekracza 12mg/dl (205μmoli/l (mikoromoli/l)).
3. Stężenie bilirubiny całkowitej u wcześniaków jest największe około 7. doby i nie przekracza15mg/dl(257  μmoli/l(mikoromoli/l)).
4. Żółtaczka utrzymuje się do 10. – 14. doby życia.
5. Ustępuje bez leczenia.

Gdy żółtaczka nie spełnia wyżej wymienionych kryteriów, lekarz rozpoznaje żółtaczkę patologiczną występującą  na skutek innej poważnej choroby.

Wśród przyczyn takiej żółtaczki najczęściej wymienia się:
1.    Konflikt matczyno-płodowy
•    konflikt serologiczny Rh gdy dziecko ma czynnik Rh dodatni a matka ma Rh ujemny
•    konflikt serologiczny w zakresie grup głównych ABO gdy dziecko ma grupę krwi A lub B, a matka posiada grupę O.
2. Zakażenia uogólnione
3. Zakażenia dróg moczowych
4. Niedrożność dróg żółciowych.
5. Żółtaczki uwarunkowane genetycznie 

Rozpoznanie

Zwykle rozpoznanie opiera się na ocenie wzrokowej zażółcenia skóry dziecka. Początkowo żółtaczka pojawia się na twarzy i górnej połowie ciała, następnie na  kończynach, a na końcu  na dłoniach i stopach. Obserwacja stref zażółcenia pozwala lekarzowi oszacować stopień nasilenia żółtaczki.
Kolejność ustępowania jest dokładnie odwrotna.

Gdy lekarz podejrzewa że poziom bilirubiny przekracza wartość fizjologiczną, zleca pomiar bilirubiny za pomocą metod przezskórnych (bilirubinomertrem) lub oznaczenie stężenia bilirubiny we krwi.

Powikłaniem klinicznym patologicznej i nieleczonej żółtaczki jest uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego (OUN).   

Leczenie

Podjęcie decyzji o leczeniu jest uzasadnione jeśli stężenie bilirubiny we krwi noworodka przekracza wartości graniczne (wytyczone w normogramach dla danego wieku dziecka).

Leczenie żółtaczki (fizjologicznej) nasilonej jest objawowe i ma na celu ochronę noworodka przed wystąpieniem uszkodzenia OUN. Stosuje się leczenie wspomagające np. farmakoterapię lub nawadnianie czyli podawanie płynów drogą doustną lub dożylną. Podstawowe znaczenie jednak ma fototerapia. Jest to metoda o dużej skuteczności ponieważ podczas fototerapii bilirubina ulega przemianom strukturalnym do postaci rozpuszczalnych w wodzie i wtedy może być łatwo wydalona z organizmu.  Już w  latach 50 zauważono, że zażółcona skóra dzieci blednie pod wpływem światła słonecznego. Rozpoczęto poszukiwania sztucznych źródeł światła, które mogłyby być bezpiecznie stosowane w leczeniu hiperbilirubinemii u noworodków.

Ostatnio źródłem światła dla fototerapii są lampy ze światłem niebieskim lub białym lub też specjalne materacyki wykorzystujące światłowody, które emitują światło na boki. Naświetlanie można prowadzić w sposób ciągły (dziecko wyjmujemy z inkubatora z lampą tylko na czas karmienia)  lub przerywany (np. 4 godziny naświetlania i 4 godziny  odpoczynku). Wskazana jest częsta zmiana pozycji dziecka, aby światło działało na maksymalnie dużą powierzchnię skóry. W czasie fototerapii należy sprawdzać temperaturę ciała noworodka i uzupełniać płyny.

W leczeniu bardzo nasilonych żółtaczek konieczne jest przeprowadzenie transfuzji wymiennej krwi, której celem jest usunięcie nadmiaru bilirubiny z krwi dziecka.

Zalecenia po wypisie do domu

Każdego noworodka w ciągu kilku dni po wypisie do domu powinien zbadać doświadczony lekarz, aby ocenić jego stan ogólny oraz stopień nasilenia żółtaczki.