Dieta przy marskości wątroby – założenia, produkty, jadłospis i przepisy

Alkoholizm, przebyte wirusowe zapalenie wątroby bądź zatrucie lekami, albo chemicznymi substancjami – to tylko kilka z prawdopodobnych przyczyn rozwoju marskości wątroby. W jaki sposób żywieniem można wspomóc pracę tego narządu? Jakie są podstawowe zalecenia dietetyczne i na czym warto skupić się w trakcie leczenia?  

Wątroba stanowi narząd odpowiedzialny za neutralizację toksyn z organizmu, stąd stale narażona jest na różnego rodzaju uszkodzenia. Do wybranych przewlekłych chorób wątroby należy jej marskość (ang. cirrhois hepatis), polegająca na zwyrodnieniu i martwicy komórek wątrobowych, w efekcie czego, dochodzi do zaburzenia prawidłowej pracy narządu.  

Dieta dla osób z marskością wątroby – najważniejsze zasady 

Leczenie marskości wątroby ma charakter kompleksowy. Celem terapii jest zahamowanie postępu choroby i zapobieganie wystąpieniu powikłań. Leczenie objawowe obejmuje m.in. zmianę dotychczasowych nawyków żywieniowych i wyrównanie powstałych niedoborów. U pacjentów z marskością wątroby głównym problemem zdrowotnym jest bowiem niedożywienie białkowo-energetyczne. Jego następstwem z kolei – upośledzenie czynności narządów i układów np. układu odpornościowego. Jak powinna wyglądać dieta przy marskości wątroby? 

Marskość wątroby może być wyrównana bez powikłań lub niewyrównana, przebiegająca z komplikacjami. W przypadku pacjentów bez powikłań, dieta będzie zbliżona do żywienia osób zdrowych, oczywiście pod warunkiem, że jest ono zgodne z zasadami prawidłowego odżywiania się. Modyfikacjom podlega tylko udział białka i witamin, który powinien zostać zwiększony.  

U osób z marskością niewyrównaną, zapotrzebowanie energetyczne zależy od stopnia zaawansowania choroby, obecności wodobrzusza, hiperkatabolizmu oraz niedożywienia. W marskości wątroby z cechami niedożywienia kaloryczność powinna pokrywać od 35-40 kcal/kg masy ciała na dobę, co u osoby ważącej przykładowo 70 kg daje ok. 2800 kcal.

Do najważniejszych zaleceń dietetycznych dla osób z marskością wątroby należą: 

1. Spożywanie 5-6 łatwostrawnych i mniejszych posiłków dziennie. 
2. Całkowity zakaz spożywania jakichkolwiek napojów alkoholowych. 
3. Spożywanie pełnowartościowego białka pochodzącego z chudego mięsa, ryb, mleka i przetworów mlecznych. 
4. Ograniczenie spożycia cukrów prostych (słodycze, białe pieczywo, makaron, owoce) do max. 50 g/dobę.* 
5. Przyrządzanie potraw metodą gotowania w wodzie, na parze lub duszenie bez dodatku tłuszczu, a także pieczenie w folii.  
6. Zawartość tłuszczu w diecie powinna kształtować się na poziomie 1 g/kg masy ciała na dobę. W przypadku pacjentów z niewydolnością wątroby lub cholestazą ilość tą należy zmniejszyć do 0,8 g/kg masy ciała. Podaż tłuszczu uzależniona jest od indywidualnej tolerancji pacjenta.* 
7. Kaloryczność diety powinna być dostosowana indywidualnie biorąc pod uwagę stan pacjenta.* 

*Celem wyliczenia zapotrzebowania na poszczególne składniki pokarmowe, warto skonsultować się z dietetykiem klinicznym. 

Produkty dozwolone i niedozwolone w diecie przy marskości wątroby 

Produkty niedozwolone lub niezalecane w diecie przy marskości wątroby to: 

• pokarmy wzdymające (warzywa cebulowe, kapustne, nasiona roślin strączkowych, szparagi, śliwki, czereśnie, gruszki, seler czy buraki); 
• ostre przyprawy; 
• alkohol; 
• kawa naturalna, herbata, kakao; 
• pokarmy nieświeże; 
• wysoko przetworzone jedzenie z dodatkiem środków konserwujących; 
• tłuste gatunki mięs: wieprzowina, baranina, kaczka, gęś; 
• tłuste, zawiesiste zupy na wywarach mięsnych czy grzybowych z zasmażką; 
• tłuszcze: smalec, słonina, margaryny twarde; 
• słodycze: ciasta, torty, batony, czekolada; 
• w przypadku żylaków przełyku unikać należy też surowych i twardych warzyw oraz twardego pieczywa. 

Produkty i posiłki zalecane u osób z marskością wątroby: 

• łatwostrawne tłuszcze dodawane na zimno: mleko, śmietanka, oleje roślinne, masło; 
• chudy nabiał: twaróg, jogurty naturalne, kefir, maślanka; 
• chude mięso drobiowe: mięso z piersi indyka, kurczak, cielęcina, młoda wołowina; 
• chude ryby: dorsz, pstrąg, sola, szczupak; 
• warzywa: marchew, kabaczki, dynia, pomidory bez skórki, potrawy gotowane, przetarte lub rozdrabniane; 
• owoce dojrzałe, soczyste, bez pestek: jabłka pieczone lub gotowane, banany, brzoskwinie, morele. 

Przykładowy jadłospis w diecie osób z marskością wątroby 

Jak powinno wyglądać dzienne menu dla osoby z marskością wątroby? Oto przykładowy jadłospis na jeden dzień w diecie przy marskości wątroby: 

Śniadanie: budyń z kaszy jaglanej, ugotowanej na mleku, z dodatkiem dojrzałego banana. 

II śniadanie: jabłko pieczone z cynamonem. 

Obiad: gotowane ziemniaki saute z podduszoną w marchewce piersią z indyka i buraczkami. 

Podwieczorek: jogurt naturalny z brzoskwinią bez skórki i odrobiną miodu. 

Kolacja: kanapki z chleba pszennego z odrobiną masła, pastą z twarogu, jogurtu naturalnego i szczypiorku z plastrem chudej wędliny. 

Dieta przy marskości wątroby – przykładowe przepisy 

Dorsz pieczony w folii 

Dorsza opłucz, delikatnie dopraw, upiecz w folii w piekarniku, a po wyjęciu skrop sokiem z cytryny. Podawaj z ugotowanym ryżem i sałatką z wyparzonych pomidorów, pozbawionych skórki oraz pestek. 

Zapiekana cukinia z kasza kuskus

Cukinię przekrój i wydrąż miąższ. Przygotowaną kaszę podduś razem z marchewką startą na tarce, piersią z kurczaka i przyprawami. Połówki cukinii podpiecz w piekarniku przez kilka minut, następnie do środka wyłóż farsz i zapiekaj kolejne 15 minut.