Pięta Haglunda – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie jałowej martwicy kości piętowej. Fizjoterapia w chorobie Haglunda

Pięta Haglunda, czyli jałowa martwica kości piętowej, to schorzenie spowodowane niedokrwieniem tętniczym dotyczącym tylnej części pięty. W jej wyniku dochodzi do martwicy tkanki kostnej i do wytworzenia się narośli. Objawami choroby Haglunda jest ból pięty, obrzęk w okolicy guza kości piętowej, a także wyraźny dyskomfort odczuwany podczas chodzenia (zwłaszcza w obuwiu z twardym zapiętkiem). Silny ból w okolicy pięty, obok zespołu Haglunda, może także być symptomem ostrogi piętowej czy zapalenia ścięgna Achillesa, dlatego bóle pięt zawsze należy skonsultować lekarzem.

Pięta Haglunda – co to jest?

Choroba Haglunda (potocznie zwana piętą Haglunda) jest patologią dotyczącą narządu ruchu zaliczaną do chorób pięt. Po raz pierwszy została opisana w 1928 r. przez lekarza Patrica Haglunda, stąd jej nazwa. Inne jej określenie to jałowa martwica kości piętowej, a także ostroga Haglunda. 

Choroba Haglunda–Severa, zwana także chorobą Severa, jest często mylona z opisaną powyżej patologią. Różnica polega na tym, że w przypadku tej drugiej proces martwiczy obejmuje jedynie fragment kości (jałowa martwica guza kości piętowej), a nie całą jej strukturę jak w przypadku pięty Haglunda. 

Pięta Haglunda – przyczyny jałowej martwicy kości piętowej

Procesem patologicznym prowadzącym do martwicy kości pięty są przewlekłe, duże naprężenia mięśni kulszowo–goleniowych. Z czasem doprowadza to również do podrażnienia i kontuzji w obszarze dystalnego przyczepu ścięgna Achillesa (zapalenie ścięgna Achillesa). Podaje się także, że potencjalnym czynnikiem predysponującym mogą być wady związane z budową i ustawieniem stóp. Przykładowo, stopa wydrążona, mocno koślawe ustawienie pięt, może doprowadzać do inicjacji zapalenia kaletki maziowej i struktury ścięgnistej mięśnia brzuchatego łydki i płaszczkowatego poprzez nieustanny konflikt narośli kostnej z okolicznymi tkankami. 

Uważa się również, że urazy i kontuzje okolicy pięty mogą predysponować w późniejszym okresie do powstania pięty Haglunda. Noszenie zbyt ciasnych butów, forsujące treningi siłowe, płaskostopie to kolejne możliwe przyczyny. Znane są przypadki jałowej martwicy kości piętowej u dzieci, gdzie przyczynę stanowiła otyłość czy przewlekłe przyjmowanie leków sterydowych. 

Choroba Haglunda – objawy 

Symptomów pięty Haglunda może być bardzo wiele, mogą one być mniej lub bardziej typowe. Do najbardziej charakterystycznych objawów ostrogi Haglunda zaliczamy:

• silny ból pięty, nasilający się przy zginaniu stopy; ból pojawia się rano, podczas chodzenia czy biegania,
• narośl nad piętą w postaci pogrubiałej, zrogowaciałej skóry,
• opuchlizna okolicy guza piętowego,
• wyraźnie wyczuwalna wystająca kość na pięcie,
• zaostrzenie bólu pięt przy zmianie dotychczasowego miękkiego obuwia na sztywniejsze, np. trampków na buty trekkingowe,
• możliwe zaczerwienienie i „ucieplenie” skóry w okolicy zgrubienia nad piętą,
• utykanie w czasie chodu celem odciążenia kości pięty.

Objawy choroby Haglunda wymagają potwierdzenia rozpoznania badaniami klinicznymi.

Pięta Haglunda – rozpoznanie

Pierwszym elementem diagnostyki przy podejrzeniu pięty Haglunda jest zebranie wywiadu. Następnie pacjent skarżący się na powyżej opisane dolegliwości zostaje poddany badaniu palpacyjnemu, w którym określa się bolesność ścięgna Achillesa oraz testom, np. testowi ścisku dwoma palcami – uciśnięciu guza piętowego (w okolicy jądra kostnienia). Pozytywny wynik jest dodatkowym potwierdzeniem przyjętej hipotezy o istnieniu deformacji Haglunda.

W dalszej kolejności podejrzenie jałowej martwicy kości piętowej wymaga wykonania zdjęcia RTG. W przypadku podejrzenia uszkodzeń ścięgna Achillesa, konieczne może okazać się obrazowanie z wykorzystaniem USG lub rezonansu magnetycznego. Diagnostyka różnicowa bierze pod uwagę także, że dolegliwości mogą być wywołane przez chorobę Haglunda–Severa.

Pięta Haglunda – leczenie

Tak jak w większości schorzeń, istnieją dwa sposoby leczenia: postępowanie zachowawcze oraz chirurgiczne. Leczenie zachowawcze obejmuje stosowanie miękkiego obuwia, wkładek ortopedycznych twardych, odciążających upośledzoną strukturę (mają one postać zapiętków i muszą być zakładane obustronnie), maści, miejscowych iniekcji z leków sterydowych czy bogatopłytkowego osocza. Przy czym osocze jest dużo korzystniejszą opcją, nieobarczoną tak poważnymi skutkami ubocznymi, np. ewentualnym zerwaniem ścięgna Achillesa. 

Fizjoterapia w chorobie Haglunda oferuje możliwość skorzystania z zabiegów fizykalnych, takich jak: fala uderzeniowa, krioterapia, laser, fonoforeza, fala radiowa, magnetoterapia czy jonoforeza. U dzieci z zespołem Haglunda przed zakończeniem okresu dojrzewania kostnego nie wolno stosować niektórych zabiegów, jak np. ultradźwięki, ze względu na możliwość zaburzenia procesu rośnięcia kości. Fizjoterapia polega także na odpowiednim instruktażu pacjenta. Aby zakres ruchomości nie został ograniczony, powinno się kontynuować ruch w bezbolesnym obszarze. Wykorzystywane metody rehabilitacyjne w chorobie Haglunda to także pinopresura, suche igłowanie, manipulacje mięśniowo–powięziowe czy masaż. 

Martwica pięty może wymagać wymagać leczenia chirurgicznego, operacja w przypadku martwicy kości polega na wycięciu narośli kostnej. Zabieg może być wykonany w sposób otwarty, co może oznaczać ryzyko dużych powikłań w postaci utrudnionego gojenia, rozległej blizny, ryzyka przerwania ciągłości ścięgna Achillesa oraz upośledzenia funkcji okolicznych nerwów. Zdecydowanie bardziej poleca się operację endoskopową, która pozostawia minimalne blizny, nie jest aż tak mocno obciążająca. Co najważniejsze, umożliwia zdecydowanie wcześniejsze rozpoczęcie rehabilitacji i szybszy powrót do sprawności po operacji.

Pięta Haglunda – domowe sposoby

Domowe sposoby na piętę Haglunda to odciążenie stopy polegające na okresowej rezygnacji z dotychczasowych aktywności i z uprawiania sportu. Stosowanie specjalnych sztywnych wkładek w postaci zapiętków o grubości 1.5 cm po obydwu stronach zadziała odciążająco. Stan zapalny towarzyszący ostrodze Haglunda można natomiast złagodzić przez schładzanie okolicy pięty za pomocą zimnych kompresów czy okładów z woreczków z lodem. 

Korzystnie zadziała użycie ogólnodostępnych substancji o działaniu ściągającym, przeciwzapalnym w postaci maści żywokostowych i pasty z konopi siewnej zawierającej wysokie stężenie substancji leczniczej. Ulgę w objawach martwicy pięty mogą przynieść również masaże i stosowanie odpowiedniej diety, bogatej w witaminę D.

Pięta Haglunda – ćwiczenia na piętę Haglunda

 Przykładowe ćwiczenia, pomocne w ostrodze Haglunda to:

1. W pozycji siedzącej: wykonywanie ruchu zgięcia i wyprostu w stawie skokowym, tak, by nie towarzyszył temu ból. Można w ten sposób utrzymać zakres ruchomości w stawie. Należy wykonywać je w powolnym tempie przez 5–10 minut.
2. W pozycji siedzącej: mobilizowanie rozcięgna podeszwowego, używając rolowania piłeczką do tenisa ziemnego po podeszwie stopy przez 2–3 minuty. 
3. Układając stopę na przeciwnym kolanie, można wykonać masaż łydki, wykorzystując głaskanie, rozcieranie i uciskanie przez 5–10 minut.
4. Dobrym rozwiązaniem jest korzystanie z domowych urządzeń kompaktowych wykorzystujących hydromasaż. 

Warto pamiętać, że wszelkie próby samodzielnych ćwiczeń oraz stosowanie domowych sposobów leczenia bólu pięty towarzyszącego chorobie Haglunda, należy koniecznie skonsultować z lekarzem bądź fizjoterapeutą. W innym wypadku można zaognić proces zapalny i utrudnić gojenie, przyczyniając się pośrednio nawet do zerwania ścięgna Achillesa.