Potworniak i inne nowotwory germinalne jajnika

Nowotwory germinalne jajnika stanowią zróżnicowana grupę chorób i wywodzą się z komórek macierzystych embrionalnych gonad. Mogą one być zarówno łagodne, jak i złośliwe. Wywołują różne objawy, a część z nich wydziela hormony. Jednym z bardziej interesujących nowotworów germinalnych jest potworniak jajnika.

Co to jest potworniak jajnika? Przyczyny powstania nowotworu germinalnego

Jak już wspomniano, potworniak jest nowotworem germinalnym, który powstaje z komórek macierzystych mających zdolność do przekształcenia się w tkanki z wszystkich listków zarodkowych (ektodermy, mezodermy i endodermy). Mówiąc prościej, mogą „przekształcić się" czy zróżnicować się w komórki każdego rodzaju, teoretycznie zastępując dowolną tkankę, która uległa uszkodzeniu.

Potworniaki u kobiet powstają zazwyczaj w obrębie jajników i są nazywane także torbielą skórzastą, czyli dermoidem jajnika (takie guzy stanowią nawet 95% wszystkich potworniaków). Potworniak może powstać w każdym miejscu w organizmie m.in. w jamie brzusznej. Potworniaki jajnika występują najczęściej między 20. a 30. rokiem życia. Dużo z nich nigdy nie zostaje zdiagnozowanych. Przyczyny rozwoju tego nowotworu nie są znane. Prawdopodobnie jest to związane z wystąpieniem „błędów" podczas migracji komórek macierzystych w czasie rozwoju wewnątrzmacicznego płodu. Część z tych komórek pod wpływem mutacji genetycznych zaczyna się dzielić i różnicować w niewłaściwym miejscu i w taki sposób powstaje potworniak.

Potworniaki – rodzaje

Nowotwór potworniak można podzielić ze względu na jego budowę oraz stopień złośliwości. Wyróżnia się dwa główne typy tego guza – potworniak dojrzały jajnika i potworniak niedojrzały. W obrębie tego pierwszego są rozróżniane jeszcze dwa podtypy – potworniak dojrzały torbielowaty i lity.

Potworniak dojrzały torbielowaty

Stanowi najczęściej rozpoznawany typ potworniaka i jest uznawany za najczęstszy nowotwór germinalny jajnika. Składa się z dojrzały komórek wszystkich trzech listków zarodkowych, a więc w jego obrębie można stwierdzić tkanki takie jak zęby, kości, mięśnie, włosy czy łój. Jest zazwyczaj nowotworem łagodnym, otoczonym przez łącznotkankową torebkę. Jego najczęstszą odmianą jest torbiel skórzasta, zwana dermoidem na jajniku, która zawiera tylko wytwory naskórka, a więc włosy, zęby, paznokcie, gruczoły łojowe i potowe.

Potworniak dojrzały lity

Stanowi drugi podtyp potworniaka dojrzałego. Jest rozpoznawany bardzo rzadko. Może również zawierać tkanki z wszystkich trzech listków zarodkowych. Dość charakterystycznym typem tego guza jest potworniak lity zbudowany z aktywnej hormonalnie tkanki tarczycy, zwany (łac.) struma ovaris. Wydziela on hormony, a więc może powodować objawy nadczynności tarczycy.

Potworniak niedojrzały

Od poprzednich typów potworniaka różni się przede wszystkim tym, że jego komórki nie tworzą żadnych konkretnych tkanek (pozostają na niskim poziomie zróżnicowania). Jest uznawany za nowotwór złośliwy. Stanowi nawet do 20% wszystkich złośliwych zmian na jajniku u kobiet poniżej 20. roku życia. Nie wytwarza torebki (nie jest torbielą) otaczającej zmienione tkanki. Szybko rośnie i może dawać przerzuty.

Potworniak jajnika – objawy i powikłania

Większość potworniaków zarówno dojrzałych, jak i niedojrzałych nie powoduje żadnych objawów. Są one wówczas zwykle wykrywane przypadkowo podczas badania USG czy tomografii komputerowej wykonywanych z innego powodu. Dolegliwości zazwyczaj są powodowane przez duży potworniak, który uciska sąsiednie struktury. Obserwuje się wówczas uczucie pełności i ból, lokalizujący się w podbrzuszu i w obrębie brzucha. Jest on zwykle tępy i ma charakter ciągły. Bolesność pojawia się niekiedy podczas oddawania moczu i/lub stolca.

Inne stwierdzane dolegliwości związane z potworniakiem jajnika to:

• zaparcia,
• zaburzenia miesiączkowania,
• wzdęcia,
• powiększanie się obwodu brzucha,
• częste oddawanie moczu,
• niestrawność, nudności i wymioty,
• objawy nadczynności tarczycy.

Potworniak jajnika może dawać różne objawy, zależy to m.in. od jego rozmiaru i lokalizacji. Duży guz uciskając drogi moczowe lub jelita, może prowadzić do zatrzymania moczu czy stolca. Ciężkim powikłaniem, wymagającym pilnej operacji jest skręt lub pęknięcie jajnika z potworniakiem. Grozi to ostrym zapaleniem otrzewnej. Za powikłanie tego nowotworu można uznać także objawy nadczynności tarczycy, wywołane przez aktywność hormonalną guza.

Potworniak jajnika – leczenie

W leczeniu potworniaka jajnika podstawę stanowi wycięcie go podczas operacji. Część pacjentek może mieć wątpliwości, kiedy należy go operować i czy czas pomiędzy rozpoznaniem potworniaka jajnika a operacją może być wydłużony. Przy braku przeciwwskazań należy usunąć guza jak najszybciej. Wynika to zarówno z ryzyka wystąpienia groźnych powikłań, jak i zagrożenia powiększaniem się lub zezłośliwieniem zmiany. Mały potworniak będzie zdecydowanie łatwiejszy do usunięcia niż duży i zaniedbany guz. W przypadku potworniaka złośliwego leczenie operacyjne uzupełnia się chemioterapią i/lub radioterapią.