Jak uzyskać opiekę nad osobą starszą?

A pomoc możemy uzyskać w miejskich ośrodkach pomocy społecznej, w placówkach służby zdrowia, a ponadto osoby pracujące w każdym roku kalendarzowym mają prawo do dni wolnych na sprawowanie opieki nad osobami bliskimi z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Sprawdźmy, jaką pomoc możemy uzyskać, kto się do takiej pomocy kwalifikuje i co należy zrobić, aby ją otrzymać.

Jednym z punktów pomocy dla osób starszych są miejskie ośrodki pomocy społecznej. Organizują one i świadczą usługi opiekuńcze, w tym specjalistyczne, w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Taka pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych przysługuje osobom samotnym, które z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagają pomocy innych osób, a są jej pozbawione. Mogą być one przyznane również osobom, które wymagają pomocy innych osób, a rodzina nie może takiej pomocy zapewnić.

Usługi opiekuńcze – cóż to takiego?

Otóż obejmują one pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem. Natomiast specjalistyczne usługi opiekuńcze oznaczają usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności i są świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym.

Kto przyznaje usługi opiekuńcze?

Należy się zgłosić do ośrodka pomocy społecznej, który ma prawo ich przyznawania oraz ustala ich zakres, okres i miejsce świadczenia. Natomiast szczegółowe warunki przyznawania i odpłatności za te usługi w drodze uchwały określa każda Rada Gminy. Ponadto Rada Gminy ustala szczegółowe warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat, jak również tryb ich pobierania. Dlatego też warunki przyznania pomocy mogą być zróżnicowane w poszczególnych gminach.

Takie same formy pomocy (usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze) świadczą ośrodki wsparcia pomocy społecznej dziennego pobytu. Udzielają one świadczeń osobom, które ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność wymagają częściowej opieki i pomocy w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych.

Dodatkowym świadczeniem tych ośrodków jest wydawanie posiłków. W ośrodku wsparcia mogą znajdować się miejsca całodobowe okresowego pobytu. Ośrodki wsparcia są prowadzone w formie środowiskowych domów samopomocy, dziennych domów pomocy, domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schronisk i domów dla bezdomnych oraz klubów samopomocy.

Natomiast w przypadku braku możliwości zapewnienia usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, osoba wymagająca takiej opieki może korzystać z usług opiekuńczych i bytowych w formie rodzinnego domu pomocy. Może w nim mieszkać nie mniej niż trzy i nie więcej niż osiem osób wymagających wsparcia z powodu wieku.

A co można zrobić w sytuacji, gdy wiadomo, że usługi opiekuńcze nie będą wystarczające lub nie można ich zapewnić?

Otóż wtedy, takiej osobie nie mogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej. Taką osobę kieruje się do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu, zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania. Dla umieszczenia danej osoby w domu pomocy społecznej konieczna jest jej zgoda lub jej przedstawiciela ustawowego.

W przypadku gdy osoba bezwzględnie wymagająca pomocy lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na umieszczenie w domu pomocy społecznej, ośrodek pomocy społecznej lub dom pomocy społecznej są obowiązane do zawiadomienia o tym właściwy sąd, a jeżeli osoba taka nie ma przedstawiciela ustawowego lub opiekuna - prokuratora. Tak samo dzieje się w przypadku, gdy już po umieszczeniu w domu opieki społecznej, osoba taka lub jej opiekun wycofają swoją zgodę.

Jeśli chodzi o osoby wymagające wzmożonej opieki medycznej, to mogą być one skierowane do zakładu opiekuńczo-leczniczego lub placówki pielęgnacyjno-opiekuńczej (często placówki te działają przy szpitalach). Zadaniem zakładu pielęgnacyjno-opiekuńczego jest okresowe objęcie całodobową pielęgnacją osób przewlekle chorych. Natomiast zakład opiekuńczo-leczniczy prowadzi całodobową okresową lub stałą pielęgnację osób skierowanych oraz kontynuuje leczenie takich osób przewlekle chorych. Kontynuacja leczenia polega na postępowaniu medycznym wskazanym dla danego pacjenta. Wykonywane są badania diagnostyczne, podawane leki oraz stosowane są wskazania lekarskie.

Kto jeszcze może zostać skierowany do zakładu pielęgnacyjno – opiekuńczego lub do zakładu opiekuńczo – leczniczego?

Mogą to być również osoby, które przebyły leczenie szpitalne i mają ukończony proces diagnozowania, leczenie operacyjne lub intensywne leczenie zachowawcze. Dotyczy to pacjentów, którzy nie wymagają już dalszej hospitalizacji, jednak ze względu na stan zdrowia i stopień niepełnosprawności oraz brak możliwości samodzielnego funkcjonowania w środowisku domowym są niezdolne do samoopieki. Ponadto, wymagają kontroli lekarskiej i pielęgniarskiej oraz rehabilitacji.

Profile zakładów opiekuńczych

Zakłady pielęgnacyjno – opiekuńcze i zakłady opiekuńczo – lecznicze można podzielić na zakłady o profilu ogólnym, dla pacjentów w stanie wegetatywnym oraz dla pacjentów wentylowanych mechanicznie.

Zakład opiekuńczo-leczniczy dla pacjentów w stanie wegetatywnym, który oznacza zespół objawów występujących najczęściej w przebiegu ciężkiego uszkodzenia mózgu, udziela całodobowych świadczeń opieki zdrowotnej pacjentom z niekorzystnym rokowaniem. Zakłady te są przeznaczone dla pacjentów, u których zakończono postępowanie lecznicze i nie wymagają hospitalizacji w oddziałach intensywnej terapii, lecz jest im niezbędna kompleksowa opieka lekarska, pielęgniarska i rehabilitacja.

Z kolei zakład opiekuńczo-leczniczy dla pacjentów wentylowanych mechanicznie udziela świadczeń całodobowo osobom chorym obłożnie z niewydolnością oddechową. Zakłady te są przeznaczone dla osób wymagających ciągłej terapii oddechowej przy pomocy respiratora, jednak nie wymagają hospitalizacji w oddziałach intensywnej terapii. Pacjent musi świadomie wyrazić zgodę na taki typ leczenia.

Sposób i tryb kierowania do zakładów

Tryb kierowania oraz zasady ustalania odpłatności za pobyt w zakładach określa rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 grudnia 1998 roku oraz ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej. Zgodnie z nimi, skierowanie do zakładu wydaje w drodze decyzji organ, który utworzył zakład lub organ, który zawarł umowę z niepublicznym zakładem na wykonywanie takich usług.

Wniosek składa osoba ubiegająca się o przyjęcie do zakładu lub jej przedstawiciel ustawowy oraz za zgodą tej osoby inna osoba i zakład opieki zdrowotnej. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie lekarskie stwierdzające potrzebę ze względu na stan zdrowia całodobowej pielęgnacji, opieki lub rehabilitacji oraz wywiad pielęgniarski przeprowadzony przez pielęgniarkę środowiskową, rodzinną lub społeczną. Ponadto, do wniosku załącza się dokumenty stwierdzające wysokość dochodu osoby starającej się o przyjęcie. I tak może to być decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ustalająca emeryturę bądź rentę. W tym przypadku dodatkowo przedstawia się zgodę osoby starającej się o przyjęcie do zakładu na potrącanie opłaty za pobyt w zakładzie.

Innym dokumentem stwierdzającym wysokość dochodu może być decyzja o przyznaniu zasiłku stałego wyrównawczego lub renty socjalnej. Wtedy można dołączyć zgodę do odbioru tych należności przez zakład.

Wniosek wraz z załącznikami przedstawia się lekarzowi wyznaczonemu przez organ kierujący. Lekarz ma 14 dni na wydanie opinii na podstawie przedstawionych dokumentów, co do skierowania osoby do odpowiedniego zakładu. Dopiero wtedy, lekarz zebrany wniosek i dokumenty oraz własną decyzję przesyła do organu kierującego (wydającego decyzję) do zakładu opiekuńczo – leczniczego lub pielęgnacyjno – opiekuńczego.

Skierowanie do zakładu pielęgnacyjno – opiekuńczego może być wydane na czas określony, natomiast skierowanie do zakładu opiekuńczo – leczniczego może być wydane na pobyt stały albo na czas określony. Jeżeli okres oczekiwania na przyjęcie do zakładu po wydaniu decyzji o skierowaniu jest dłuższy niż 3 miesiące to zakład wpisuje taką osobę na listę oczekujących. Następnie kierownik zakładu informuje pisemnie osobę skierowaną o planowanym terminie przyjęcia do placówki. Generalnie okres oczekiwania na przyjęcie do zakładu po wydaniu decyzji przez organ kierujący nie powinien być dłuższy niż 12 miesięcy.

Wyjątkowo w zdarzeniach nagłych, losowych i uzasadnionych stanem zdrowia może być wydane skierowanie do zakładu bez zachowania trybu postępowania, a przyjęcie może nastąpić poza kolejnością. Takie działania mają miejsce tylko na wniosek lekarza, a skierowanie może być wydane tylko na czas określony.

Pobyt w zakładach pielęgnacyjno – opiekuńczych oraz opiekuńczo – leczniczych, jak już wcześniej wspomniałam, jest odpłatny. Opłata ta pokrywa koszty wyżywienia i zakwaterowania pacjenta. Miesięczną opłatę ustala się w wysokości odpowiadającej 250% najniższej emerytury. Jednak opłata ta nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 70% miesięcznego dochodu osoby przebywającej w zakładzie.

Opłatę tak ustaloną określa się na okres roku. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy ulega zmianie wysokość dochodu pacjenta zakładu. Wtedy taką opłatę ustala się ponownie. Ponadto, miesięczną opłatę za pobyt w zakładzie pielęgnacyjno – opiekuńczym i opiekuńczo – leczniczym obniża się odpowiednio o liczbę dni nieobecności pacjenta w danym miesiącu w zakładzie. Istnieje jednak warunek. Kierownik placówki musi być pisemnie powiadomiony o planowanej nieobecności w zakładzie pacjenta na trzy dni wcześniej, chyba, że powiadomienie to było niemożliwe z powodów losowych, a fakt ten został uwiarygodniony.

Opieka długoterminowa

Inną formą opieki nad pacjentami przewlekle chorymi jest pielęgniarska opieka długoterminowa. Jest to opieka nad osobami obłożnie i przewlekle chorymi. Opieka ta odbywa się w domu pacjenta. Pacjenci nią objęci nie wymagają hospitalizacji w oddziałach lecznictwa stacjonarnego lub nie chcą lub nie mogą przebywać w zakładach opieki długoterminowej. Ta forma pomocy dotyczy pacjentów wymagających ze względu na problemy zdrowotne, systematycznej i intensywnej opieki pielęgniarskiej. Taka opieka udzielana w warunkach domowych jest realizowana we współpracy z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. Natomiast celem takiej pielęgniarskiej opieki długoterminowej jest zapewnienie świadczeń pacjentowi oraz przygotowanie chorego i jego rodziny do samoopieki i samopielęgnacji. Opieka ta polega także na przygotowaniu do radzenia sobie z niepełnosprawnością.

A kto się kwalifikuje do takiej opieki?

Otóż zakwalifikowane mogą być osoby chore przewlekle, osoby niezdolne do samoopieki. Podstawą objęcia chorego pielęgniarską opieką długoterminową jest skierowanie wystawione przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego (na odpowiednim druku), a także kwalifikacja pielęgniarki środowiskowej/rodzinnej do objęcia taką opieką długoterminową.

Ponadto, pielęgniarka opieki długoterminowej współpracuje i informuje lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i pielęgniarkę środowiskowo – rodzinną (wybraną poprzez złożenie deklaracji wyboru), o rozpoczęciu i zakończeniu udzielania świadczeń oraz o istotnych zmianach w stanie zdrowia pacjenta. Czas opieki trwa maksymalnie do 6 miesięcy.

Pielęgniarską opieką długoterminową nie mogą być objęci chorzy, którym są udzielane świadczenia przez hospicja domowe i przez inne stacjonarne placówki opieki długoterminowej, a także chorzy w ostrej fazie choroby psychicznej.

Pomoc doraźna

A co możemy zrobić, gdy potrzebujemy pomocy doraźnej, chwilowej a stan naszego podopiecznego nie jest bardzo poważny i nie wymaga specjalistycznej opieki?

Otóż wtedy możemy skorzystać z naszego osobistego ubezpieczenia społecznego i „zaoszczędzić” urlop wypoczynkowy na odpoczynek, a nie opiekę nad chorym członkiem rodziny. Każdej osobie pracującej i podlegającej obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu przysługuje bowiem zasiłek opiekuńczy w momencie zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny. Za członków rodziny, uważa się małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat, jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez okres 14 dni w roku kalendarzowym, bez względu na liczbę członków rodziny wymagających opieki. Ponadto, zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę choremu członkowi rodziny.

A ile wynosi miesięczny zasiłek opiekuńczy?

Otóż jego wysokość to 80 % podstawy wymiaru zasiłku (wynagrodzenia). Pozostało nam jeszcze odpowiedzieć na pytanie, kto wystawia dokument stwierdzający sprawowanie takiej opieki nad chorym członkiem rodziny. Dokument ten to zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad chorym członkiem rodziny. Jest ono wystawiane na odpowiednim druku i zawiera informacje identyfikujące ubezpieczonego, któremu zostało ono wystawione, jego płatnika składek, wystawiającego zaświadczenie lekarskie i jego miejsce wykonywania zawodu oraz okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad chorym członkiem rodziny, datę urodzenia członka rodziny i jego stosunek pokrewieństwa z ubezpieczonym.

Takie zwolnienie lekarskie należy dostarczyć swojemu pracodawcy w terminie 7 dni od jego wydania przez lekarza.