Kwasica metaboliczna – przyczyny, objawy i diagnostyka. Jak leczyć kwasicę metaboliczną?
Maksymilian Borowicz

Kwasica metaboliczna – przyczyny, objawy i diagnostyka. Jak leczyć kwasicę metaboliczną?

Kwasica metaboliczna pojawia się, gdy równowaga kwasowo-zasadowa w organizmie zostaje zachwiana w wyniku np. złej diety bądź choroby. Nie można bagatelizować jej objawów  zbyt późne podjęcie leczenia kwasicy grozi śmiercią. Jakie są symptomy kwasicy metabolicznej? W jaki sposób się ją leczy? 

  1. Co to jest kwasica metaboliczna? 
  2. Objawy kwasicy metabolicznej 
  3. Przyczyny kwasicy metabolicznej 
  4. Rozpoznanie kwasicy metabolicznej – badania
  5. Leczenie kwasicy metabolicznej 

Wiele słyszymy o tym, jak wielką wagę ma utrzymywanie odpowiedniego pH w jamie ustnej. Niewiele osób zdaje sobie jednak sprawę z tego, jak ważne jest utrzymywanie prawidłowego pH całego organizmu. Gdy nadmiernie spadnie, dochodzi do zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej organizmu oraz do kwasicy metabolicznej. 

Co to jest kwasica metaboliczna? 

Do niepokojącego obniżenia pH dochodzi, gdy równowaga chemiczna kwasów i zasad zostaje zaburzona. Informacji o tym dostarczy badanie gazometryczne.  

W utrzymaniu stałości kwasowo-zasadowej organizm kieruje się następującymi zasadami: 

  • zasada obojętności elektrycznej płynów ustrojowych – suma stężeń kationów (ładunków dodatnich) równa się sumie stężeń anionów (ładunków ujemnych); 
  • zasada izojonii – stężenia jonów powinny być stałe; 
  • zasada izoosmolalności – ciśnienia osmotyczne we wszystkich przestrzeniach wodnych organizmu mają taką samą wartość. 

Za utrzymanie stałej prawidłowej wartości pH są odpowiedzialne głównie płuca i nerki. W przypadku obniżenia jego wartości jako pierwsze odpowiadają płuca – liczba i głębokość oddechów się zwiększają (organizm próbuje usunąć nadmiar dwutlenku węgla), w wyniku czego traci substrat do produkcji kwasu węglowego (wartość pH, zamiast dalej spadać, ulega stabilizacji, a następnie unormowaniu).

Jeśli samo zwiększenie liczby oddechów nie wystarczy, z pomocą przychodzą nerki, które w sposób długotrwały zwiększają wydalanie kwasów z moczem, jednocześnie zwiększając odzyskiwanie substancji o charakterze zasadowym. 

Objawy kwasicy metabolicznej 

Jednym z głównych objawów kwasicy metabolicznej jest wspomniana już zwiększona liczba i głębokość oddechów, przypominająca oddech gonionego psa. W terminologii medycznej taki sposób oddychania zwany jest oddechem Kussmaula. Większość objawów występujących w kwasicy zależy od głównej przyczyny jej wystąpienia. Ból i zawroty głowy, uczucie splątania, nudności, wymioty, ból brzucha, zaburzenia równowagi, zaburzenia świadomości, a nawet śpiączka będą odpowiadać zatruciu: alkoholem etylowym, metylowym (charakterystyczne zaburzenia widzenia) lub glikolem etylenowym.

Z kolei nadmierne pragnienie, suchość w ustach, wyczuwalny zapach acetonu z ust, częste oddawanie moczu, osłabienie, zaburzenia świadomości, śpiączka będą odpowiadać kwasicy z powodu nadmiernego gromadzenia ciał ketonowych z rozpadających się zapasów tłuszczu (przy braku insuliny, np. w cukrzycy typu 1).

Objawami uniwersalnymi dla powyższych, występującymi także w przypadku przewlekłej lub ostrej niewydolności nerek i ciężkiej długotrwałej biegunki, będą zaburzenia elektrolitowe (głównie hiperkaliemia, czyli wzrost stężenia potasu we krwi) prowadzące do zaburzeń pracy serca.

Innymi symptomami towarzyszącymi kwasicy metabolicznej, jednak o mniejszym znaczeniu diagnostycznym, mogą być: zmęczenie, obniżony apetyt, ogólne złe samopoczucie, zdezorientowanie. 

Powiązane produkty

Przyczyny kwasicy metabolicznej 

Przewaga substancji kwasowych w organizmie może być rezultatem źle zbilansowanej i nagle zmienionej diety. Chociaż nie tylko odżywianie stanowi tutaj problem – do zaburzenia w gospodarce kwasowo-zasadowej organizmu może dochodzić również w przebiegu chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca typu 1 (źle kontrolowana prowadzi do kwasicy ketonowej), cukrzyca typu 2 (nieprawidłowe odżywianie prowadzi do zespołu hiperglikemiczno-hiperosmolalnego), choroby cewek nerkowych i nerek (dochodzi do znacznych zaburzeń jonowych, utrudnionego wydalania substancji kwasowych i reabsorpcji – odzyskiwania – substancji zasadowych).

Inną przyczyną kwasicy metabolicznej są zatrucia: alkoholem etylowym, metylowym, a także glikolem etylenowym i salicylanami. Znacząco zwiększają one dostępność substancji kwasowych w ustroju.

U dorosłych i dzieci biegunka występująca od dłuższego czasu (spowodowana np. nadużywaniem leków przeczyszczających) może doprowadzić do utraty wodorowęglanów stabilizujących fizjologicznie kwasy w przewodzie pokarmowym.

Ważną przyczyną kwasicy metabolicznej są stany niedotlenienia, uwalniany kwas moczowy w dużej ilości znacznie zakwasza organizm. Znaczne wytworzenie tej substancji może mieć miejsce np. podczas dużego wysiłku fizycznego, niewydolności serca, zatrzymania akcji serca bądź infekcji.  

Rozpoznanie kwasicy metabolicznej – badania

W jaki sposób się dowiedzieć, czy występujące objawy wiązać z kwasicą metaboliczną? Niezbędne w tej sytuacji będzie badanie laboratoryjne zwane gazometrią. Najdokładniejszych wyników dostarcza wykonywana z krwi tętniczej (krew pobrana z ręki lub uda), nieco mniej dokładne uzyskuje się przy pobraniu z naczyń włośniczkowych (palca bądź płatka ucha).

Gazometria umożliwia ocenę m.in. pH krwi, ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla, stężenia wodorowęglanów w osoczu, dzięki którym lekarz, biorąc pod uwagę całość obrazu klinicznego oraz dalsze badania różnicujące, np. badanie ogólne moczu, badanie poziomu cukru we krwi, będzie mógł określić przyczynę powstania zaburzeń i bez zwłoki rozpocząć odpowiednie leczenie.  

Leczenie kwasicy metabolicznej 

Niestety, kwasicy metabolicznej nie leczy się łatwo. Diety będą pomocne w przypadku chorych na cukrzycę lub z występującymi biegunkami. Warto ograniczyć produkty, które mogą mieć niekorzystny wpływ na równowagę kwasowo-zasadową: sery, jajka, słodycze, masło, ryż, kaszę jęczmienną, ziemniaki, kawę. W innych sytuacjach konieczne jest specjalistyczne leczenie i wykonanie dodatkowych badań potwierdzających konkretną przyczynę zwiększonej ilości kwasów w organizmie: pomiar glikemii, stężenie etanolu we krwi, ocena funkcji nerek. Niezbędna jest konsultacja z lekarzem. Diety w ciężkich przypadkach nie pomogą ustabilizować gospodarki kwasowo-zasadowej, ponieważ zaburzenia te często wynikają z innych chorób współistniejących i są raczej ich objawem.  

W przypadku zatruć, zaburzeń spowodowanych zwiększonym poziomem cukru we krwi czy biegunek priorytetem będzie dożylne nawodnienie. Podczas zatrucia metanolem, glikolem etylenowym bez odtrutki (w postaci dobrze dobranych proporcji alkoholu etylowego) szanse na ustabilizowanie są znikome. W ciężkich postaciach kwasicy metabolicznej, zwłaszcza wynikających z uszkodzenia nerek, niezbędne mogą okazać się dializy.  

Mimo złożoności całego tematu równowagi kwasowo-zasadowej i wynikającej z jej zaburzeń kwasicy metabolicznej w przypadku wystąpienia kilku z powyższych objawów najlepiej zgłosić się do lekarza. Jeśli byłyby one znacznie nasilone, zwłaszcza kiedy wiadomo, że osoba choruje na cukrzycę, choroby nerek bądź spożywała większe ilości alkoholu niewiadomego pochodzenia, należy natychmiast udać się na Szpitalny Oddział Ratunkowy lub wezwać pomoc medyczną. Bagatelizowanie objawów prowadzące do opóźnienia leczenia może się okazać śmiertelne w skutkach. 
  1. Kwasica nieoddechowa, [w:] Interna Szczeklika – mały podręcznik 2018/2019, pod red. P. Gajewskiego. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.  
  2. Kwasica i śpiączka mleczanowa, [w:] Interna Szczeklika – mały podręcznik 2018/2019, pod red. P. Gajewskiego. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019. 
  3. Kwasica i śpiączka ketonowa, [w:] Interna Szczeklika – mały podręcznik 2018/2019, pod red. P. Gajewskiego. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019. 
  4. Biegunka, [w:] Interna Szczeklika – mały podręcznik 2018/2019, pod red. P. Gajewskiego. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019. 
  5. Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, [w:] Podręcznik Interna [online], https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19..html [dostęp:] 17.01.2020.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak dawkować melatoninę na sen? Czy pomaga zasnąć?

    Melatonina to kluczowy hormon procesu zasypiania. Jej niedobory mogą niekorzystnie wpływać na zachowanie prawidłowego cyklu okołodobowego, a tym samym przyczyniać się do występowania zaburzeń wielu mechanizmów zachodzących w organizmie. Ilość wydzielanej melatoniny zmniejsza się wraz z wiekiem, przez co najbardziej narażone na jej niedobory są osoby starsze. Jakie inne funkcje spełnia hormon snu, jak należy go suplementować i czym objawiają się niedobory melatoniny? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Lukrecja – co to za roślina? Właściwości, działanie, przeciwwskazania

    Któż z nas chociaż jeden raz w życiu nie zetknął się z niezwykłymi, czarnymi cukierkami o ślimakowatym kształcie? Ponoć albo się je kocha, albo nienawidzi. Charakterystyczny kolor i smak słodycze te zawdzięczają zawartości ekstraktu z lukrecji – rośliny, nad której bogactwem zastosowań warto się pochylić. Czym zatem jest lukrecja, jakie ma właściwości i jaki może mieć wpływ na nasze zdrowie?

  • Czym jest i jak działa żeń-szeń? Zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania Panax ginseng

    Żeń-szeń, nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, jest jednym z najlepiej opisanych adaptogenów. Według medycyny chińskiej powinno się go stosować jedynie w miesiącach zimowych. Żeń-szeń może wpływać na poprawę funkcji kognitywnych (poznawczych), poprawia samopoczucie i pamięć, łagodzi stres oraz działa korzystnie na skórę i potencję seksualną. Na rynku można kupić wiele preparatów z żeń-szeniem, zarówno w formie tabletek czy kapsułek, jak i płynnych ekstraktów. Który preparat z żeń-szeniem wybrać, jaka jest dzienna zalecana dawka tego adaptogenu oraz w jakiej porze dnia należy zażywać ten suplement? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cytrynian magnezu, zwykły magnez, a może magnez z witaminą B6 – który wybrać?

    W aptekach i sklepach z suplementami dostępnych jest kilka form magnezu. Jedne preparaty występują w postaci magnezu z witaminą B6, inne określane są mianem cytrynianu magnezu (także w wersji z pirydoksyną), a jeszcze inne oferowane są w formie samego magnezu. Magnez można kupić zarówno w formie tabletek, kapsułek, saszetek z proszkiem do rozpuszczania w wodzie, jak i w postaci płynu czy żelek. Czym różnią się poszczególne suplementy, które połączenie jest najskuteczniejsze i najlepiej przyswajalne oraz dlaczego magnezu nie wolno łączyć z preparatami zawierającymi żelazo i wapń? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Co to jest cholekalcyferol – czyli jak powstaje witamina D w kapsułkach?

    Cholekalcyferol jest formą witaminy D3, która jest niezbędna do utrzymania zdrowego układu kostnego i zdrowia skóry. Może być syntetyzowana przez skórę pod wpływem promieni UVB lub przyjmowana w formie suplementów diety. Ułatwia wchłanianie wapnia i fosforu, umożliwiając m.in. prawidłowy rozwój kości i zębów.

  • Jad pszczeli – jakie ma właściwości lecznicze?

    Jad wytwarzany przez pszczoły miodne (Apis mellifera) to bezwonna, bezbarwna, gorzka ciecz, zawierająca mieszaninę różnych aktywnych substancji, takich jak peptydy, białka o właściwościach enzymatycznych czy biogenne aminy. Mimo że jest toksyną, która może prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznej, to posiada także liczne właściwości prozdrowotne. Jakie są wyniki badań dotyczących jadu pszczelego?

  • Suplementacja przy insulinooporności

    Insulinooporność jest zaburzeniem metabolizmu, które może zamienić się w poważną chorobę, która obecnie może dotyczyć nawet 2 milionów Polaków. Przyczynia się do tego przede wszystkim siedzący tryb życia, przetworzona, wysokoenergetyczna żywność, a także przewlekły stres wpływający na nasze zachowania żywieniowe – „zajadanie” problemów. Insulinooporność nie musi być leczona, niemniej jeśli na czas nie zareagujemy zmianą dotychczasowego stylu życia, może przerodzić się w pełnoobjawowe schorzenie – cukrzycę. Cennym elementem uzupełniającym dietoterapię może być racjonalna, przemyślana suplementacja. Jakie składniki szczególnie wspierają zdrowie metaboliczne?

  • Suplementacja w Hashimoto – jak wpływają na to nutraceutyki?

    Hashimoto, a raczej autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, jest coraz powszechniej diagnozowanym schorzeniem. Mówimy o nim wtedy, gdy nasz układ odpornościowy atakuje tarczycę. W chorobie tej może dojść zarówno do podwyższonej czynności gruczołu, jak i normalnej lub obniżonej czynności. Hashimoto dotyka znacznie częściej kobiety niż mężczyzn. Wsparciem działania tarczycy, jak i całej terapii, może być racjonalna suplementacja w oparciu o składniki, których skuteczność potwierdzają wyniki badań naukowych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij