Grupa krwi – badanie. Jak przebiega oznaczenie grupy krwi? Co to jest grupa krwi i czynnik Rh?

Każdy powinien znać swoją grupę krwi. To badanie pozwala oszczędzić cenny czas w sytuacjach, w których potrzebna jest bardzo szybka reakcja ze strony lekarzy oddziałów ratunkowych, którzy decydują się na przetoczenie pacjentowi utraconej w wyniku nieszczęśliwego zdarzenia krwi. Nie tylko w przypadku ewentualnych urazów znajomość tego niezmiennego przez całego życie parametru jest niezbędna. Oznaczenie grupy krwi i czynnika Rh zleca się także w wielu innych sytuacjach. Jakie to sytuacje, jak wygląda badanie grupy krwi oraz co to jest „krewkarta"? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Jedno z podstawowych badań krwi pozwala ustalić, jaką grupę krwi w układzie AB0 posiada dana osoba i czy na powierzchni krwinek czerwonych znajduje się czynnik Rh. Oznaczenie grupy krwi jest wykonywane u wszystkich kobiet będących w ciąży (w celu wykluczenie konfliktu serologicznego), jak również u wszystkich pacjentów planujących zabiegi chirurgiczne lub inne inwazyjne procedury medyczne, a także zawsze w przypadku wystąpienia krwotoku, gdy konieczna jest transfuzja, czyli przetoczenie krwi. Znajomość grupy krwi konkretnego pacjenta, udokumentowana za pomocą odpowiednich zaświadczeń, umożliwia skrócenie czasu pomiędzy przybyciem do szpitala, a transfuzją krwi nawet o 30 minut, co w sytuacji ciężkiego urazu lub zagrożenia życia może mieć dla pacjenta ogromne znaczenie.

Na czym polega badanie oznaczenia grupy krwi?

Oznaczenie grupy krwi to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych, które chociaż raz w życiu wykonuje każdy człowiek. Określenie tego parametru jest konieczne przed planowanym zabiegiem chirurgicznym lub inną procedurą, której skutkiem ubocznym mogą być krwotoki, a ponadto przed każdym przetoczeniem krwi (np. u osób leczonych z powodu niedokrwistości), jak i we wszystkich nagłych wypadkach i urazach skutkujących zwiększoną utratą krwi, a także u wszystkich kobiet będących w ciąży, aby z odpowiednim wyprzedzeniem reagować w przypadku potencjalnego konfliktu serologicznego.

Dowiedz się więcej o Kalendarzu badań w ciąży lub o tym, dlaczego w ciąży trzeba znać swoją grupę krwi.

Badanie określające grupę krwi polega na wykryciu na powierzchni czerwonych krwinek pacjenta obecności antygenów, czyli specyficznych białek charakterystycznych dla danej grupy krwi. Wyróżnia się dwa podstawowe antygeny układu czerwonokrwinkowego: antygen A i antygen B. Jeżeli osoba badana nie posiada na powierzchni erytrocytów żadnego z nich, tzn. że ma grupę krwi 0 i w przypadku konieczności transfuzji może otrzymać wyłącznie krew z grupy 0, ponieważ jej organizm zareagowałby niekorzystnie na obecność antygenów A lub B, które są obecne na krwinkach pozostałych grup krwi. Jeśli pacjent posiada jeden z tych antygenów, wtedy ma grupę krwi A lub grupę krwi B, a kiedy posiada oba antygeny jednocześnie, wówczas jego grupa krwi to AB. Osoby z grupą AB są uniwersalnymi biorcami, ponieważ mogą mieć przetaczaną krew z dowolnej grupy w układzie AB0, pod warunkiem zgodności czynnika Rh. Idealnym dawcą, tak zwanym dawcą uniwersalnym, jest osoba, która ma grupę krwi zero i ujemny współczynnik Rh, czyli 0 Rh-. Taka osoba może oddać krew biorcom A Rh+. B Rh+, AB Rh+ 0 Rh+. a także A Rh-, B Rh-, AB Rh-, i 0Rh-.

Czynnik Rh, nazywany również antygenem D, jest kolejnym białkiem, którego obecność jest wykrywana podczas standardowego oznaczenia grup krwi. Osoby posiadające ten antygen mają krew oznaczaną symbolem Rh+ (plus), z kolei osoby bez tego antygenu – symbolem Rh- (minus). Czynnik Rh jest odpowiedzialny za występowanie tzw. konfliktu serologicznego. Jeżeli kobieta będąca w ciąży, nie posiada antygenu D na powierzchni swoich krwinek, a jej dziecko odziedziczy czynnik Rh+ po ojcu, organizm matki może zareagować  m.in. wytwarzaniem niebezpiecznych dla płodu przeciwciał, skierowanych przeciwko antygenowi D, obecnemu na krwinkach dziecka.

Ponieważ grupa krwi pozostaje niezmienna przez całe życie (poza nielicznymi przypadkami u pacjentów po przeszczepach szpiku kostnego), uzyskane wyniki tego badania można umieścić w odpowiednim dokumencie i nosić stale przy sobie, aby w razie nagłego wypadku skrócić czas oczekiwania na transfuzję krwi, zwiększając tym samym swoje szanse na pełny powrót do zdrowia. W tym celu, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia, oznaczenie grupy krwi musi być powtórzone co najmniej dwukrotnie, a jego wyniki muszą być umieszczone w jednym z następujących dokumentów:

• Karta Identyfikacyjna Grupy Krwi (tzw. KIGK lub „krewkarcie”),
• Legitymacja służbowej żołnierza zawodowego,
• wydruk dwóch wyników badań laboratoryjnych, opatrzonych pieczątką laboratorium.

Jak wygląda badanie na oznaczenie grupy krwi?

Do wykonania oznaczenia grupy krwi konieczne jest pobranie próbki krwi żylnej, podobnie jak w przypadku pozostałych standardowych badań laboratoryjnych. Pacjent zgłaszający się na badanie nie musi się do niego specjalnie przygotowywać, ponieważ  badanie grupy krwi nie wymaga bycia na czczo ani pobrania krwi w godzinach porannych.

Oznaczenie grupy krwi polega na dodaniu odpowiednich przeciwciał (tzw. aglutynin), skierowanych przeciwko poszczególnym antygenom krwinkowym, do kilku kropli krwi pacjenta. W przypadku, gdy na erytrocytach badanej osoby znajduje się antygen, przeciwko któremu skierowane jest dane przeciwciało, dochodzi do sklejania się, czyli aglutynacji krwinek, co jest widoczne „gołym okiem" w postaci dużych skupisk sklejonych ze sobą erytrocytów.

W przypadku, gdy u pacjenta planowana jest transfuzja krwi, konieczne jest także wykonanie dodatkowego oznaczenia, tzw. próby krzyżowej, czyli zmieszanie ze sobą krwi biorcy i dawcy na szkiełku laboratoryjnym, aby sprawdzić, czy nie dojdzie do aglutynacji krwinek, na skutek niezgodności w innych niż układ AB0 i Rh, mniej znanych układach grupowych krwi. Biorca krwi może posiadać krążące w jego osoczu przeciwciała skierowane przeciwko antygenom krwinkowym, innym niż antygeny A, B i D, które mogłyby doprowadzić do zniszczenia erytrocytów pochodzących z przetaczanej mu krwi.

Dlaczego dobrze jest znać swoją grupę krwi?

Posiadanie Karty Identyfikacyjnej Grupy Krwi lub innego dokumentu określającego grupę krwi (zgodnie z wytycznymi przedstawionymi powyżej), zapewnia jego właścicielowi co najmniej kilka korzyści. Przede wszystkim skraca czas oczekiwania na przetoczenie krwi – zamiast dwóch badań laboratoryjnych jest wykonywana tylko próba krzyżowa. Dodatkowo pozwala uniknąć oznaczania grupy krwi w przypadku wielokrotnych wizyt w szpitalu i przed zabiegiem chirurgicznym, a także wówczas, kiedy pacjent chce zostać dawcą krwi.

Czym właściwie jest grupa krwi i Rh? Rodzaje grup krwi

Wiedzę o tym, że krew poszczególnych ludzi różni się między sobą zawdzięcza się Karlowi Landsteinerowi, który na początku XX w. dokonał odkrycia, potwierdzając, że na powierzchni erytrocytów znajdują się specjalne grupy białek, odpowiedzialnych za reakcje układu odpornościowego. Białka te, nazywane antygenami, różnią się między sobą budową i jeżeli zdarzy się, że trafią do osocza innej osoby, gdzie zostaną rozpoznane jako obce białka, wywołają produkcję przeciwciał, które doprowadzają do sklejania, czyli aglutynacji obcych erytrocytów, w celu usunięcia ich z organizmu. Odkrycie to stało się podwaliną nowej dziedziny nauki, nazwanej serologią, której zadaniem jest opisywanie kolejno odkrywanych układów grupowych krwi, jak również rozwojem metod badania obecności poszczególnych antygenów i przeciwciał we krwi.

Oprócz znanych wszystkim układów AB0 i układu Rh, do dzisiaj opisano już ponad 30 innych układów grupowych krwi. Niektóre z nich dotyczą wszystkich ludzi, niektóre zaś występują tylko w określonych rodzinach lub populacjach. Do najbardziej znanych zaliczane są układy: AB0, Rh, Kell, Duffy, Lewis, czy Kidd. Choć w przypadku polskiej populacji największe różnice w antygenach występują przede wszystkim w układzie AB0 i Rh, to jednak podczas przygotowania do przetaczania krwi konieczne jest zawsze wykonanie próby krzyżowej, aby wykluczyć obecność innych przeciwciał, skierowanych przeciwko rzadszym układom grupowym we krwi dawcy.

Co mówi o Tobie grupa krwi? Czy dieta według grupy krwi to internetowy wymysł, czy jedyny zdrowy sposób odżywiania?

Znajomość swojej grupy krwi jest istotna przede wszystkim w momencie poddawania się zabiegom chirurgicznym, a także wówczas, gdy wymagane jest przetoczenie krwi, aby uzupełnić straty tego życiodajnego płynu poniesione np. na skutek krwotoku. Wbrew temu, co można przeczytać w prasie lub na portalach internetowych, brak jest naukowych dowodów, potwierdzających hipotezę, że grupa krwi decyduje o tym, jaki rodzaj diety jest najkorzystniejszy dla danej osoby. Analiza 1415. artykułów naukowych na łamach jednego z czasopism medycznych wykazała, że brak jest jednoznacznych wyników badań, które wskazywałyby na związek pomiędzy stosowaniem diety zgodnej z grupą krwi a poprawą zdrowia. Chociaż u sporej części osób biorących udział w analizowanych eksperymentach dochodziło do poprawy parametrów biochemicznych, to jednak na wynik badania nie wpływał fakt, czy stosowały one dietę dopasowaną do swojej grupy krwi, a raczej to, że wyeliminowały ze swojego jadłospisu produkty ewidentnie niekorzystne, np. jedzenie typu fast-food. Po raz kolejny okazuje się zatem, że kluczem do zdrowia, jak i zgrabnej sylwetki, pozostaje zbilansowana i oparta na świeżych, nieprzetworzonych produktach dieta.

Badanie grupy krwi – cena/refundacja i skierowanie

Badanie grupy krwi jest najczęściej realizowane na zlecenie lekarza i w takim wypadku jest ono w pełni refundowane przez NFZ. Jeżeli pacjent chce oznaczyć grupę krwi dla prywatnych potrzeb, może to zrobić w komercyjnych laboratoriach, płacąc 40–50 zł.  Koszt wykonania tzw. krewkarty to 70–80 zł (oznaczenie należy wykonać dwukrotnie).