Rozszczep wargi i podniebienia u malucha. Leczenie ortodontyczne i operacyjne – poradnik dla rodziców.

Kiedy dochodzi do rozszczepu?

Rozszczep wargi i podniebienia powstaje we wczesnym okresie życia płodowego dziecka. Rozszczep wargi powstaje zwykle pomiędzy 2 a 8 tygodniem życia dziecka, zaś rozszczep podniebienia pomiędzy 8-12 tygodniem życia wewnątrzmacicznego. Mechanizm powstawania wady związany jest z nieprawidłowym kształtowaniem i zamykaniem się tkanek formujących dany narząd.

Dlaczego dochodzi do rozszczepu?

Jeśli chodzi o przyczyny powstawania wady, to nie są one do końca poznane, jednak bierze się pod uwagę kilka czynników. Przede wszystkim rozpatruje się choroby matki we wczesnym okresie ciąży (pomiędzy 4 a 12 tygodniem) - choroby zakaźne, ciężkie zatrucia, gestozę. Ponadto, takie choroby matki jak cukrzyca, niewydolność krążenia i nerek oraz zaburzona czynność układu endokrynologicznego, także mogą mieć wpływ na zaburzenie rozwoju dziecka. Inne czynniki, które mogą wywoływać powstawanie wady, to także  stresy i urazy we wczesnym okresie ciąży, przyjmowane leki, szkodliwe promieniowanie, zatrucia chemiczne. Podejrzewa się, że także czynniki genetyczne mogą odgrywać rolę w powstawaniu rozszczepu wargi i podniebienia. Ponadto, negatywne wpływy ze środowiska zewnętrznego działające na ojca mogą doprowadzać do powstawania niepełnowartościowych plemników i rozwoju wady.

Jak opiekować się dzieckiem, które ma rozszczep wargi lub podniebienia?

Dziecko, które rodzi się z rozszczepem wargi i podniebienia wymaga specjalnej opieki już od momentu narodzin. Opieka ta dotyczy przede wszystkim karmienia. Dziecko z rozszczepem ma zachowaną umiejętność ssania, aczkolwiek nie może być karmione piersią. Jest to spowodowane tym, że w wyniku wady dochodzi do powstania połączenia pomiędzy jamą ustną a nosową, co uniemożliwia wytworzenie nadciśnienia  potrzebnego do zassania piersi.  Dziecko zatem musi być karmione butelką zaopatrzoną w odpowiedni smoczek. Smoczek powinien mieć kilka mniejszych otworków, dzięki którym pokarm wylatuje z butelki szybciej, lecz za to mniejszymi kroplami, dzięki czemu istnieje mniejsze ryzyko, że dziecko się zakrztusi. 

Jak leczyć malucha?

W przypadku dziecka, które rodzi się z rozszczepem wargi i podniebienia, bardzo ważną sprawą jest wczesne leczenie ortodontyczne oraz operacyjne. Dzięki temu dziecko ma szansę na normalny rozwój mowy. 

Leczenie ortodontyczne

Postępowanie ortodontyczne polega na zakładaniu dziecku specjalnej płytki - jest to aparat ortodontyczno-szczękowy (tzw. płytka podniebienna), która ułatwia karmienie i sprawia, że jest ono bezpieczniejsze, jak również korzystnie wpływa na wzrost i rozwój rozszczepionej szczęki.

Płytka podniebienna dopasowana zostaje przez ortodontę, który pobiera odcisk podniebienia. Płytka przedoperacyjna zaopatrzona jest w dwa metalowe druty zakończone kółeczkami znajdujące się w części leżącej w policzkach. Płytka taka pokrywa podniebienie i wał dziąsłowy, dzięki temu pokrywa szczelinę rozszczepu i oddziela jamę nosową od jamy ustnej. Ułatwia to karmienie - pokarm ze smoczka spływa do gardła i dzięki temu istnieje mniejsze ryzyko, że dziecko się zakrztusi.

Dziecko powinno nosić płytkę nie tylko do karmienia, ale przez całą dobę. Rodzice powinni przyzwyczajać dziecko do płytki stopniowo wydłużając czas jej noszenia. Po każdym karmieniu płytka powinna zostać wyjęta i dokładnie umyta. Ponadto, zawsze należy bardzo uważnie obejrzeć jamę ustną dziecka, aby ocenić czy w wyniku noszenia płytki nie dochodzi do powstawania otarć błony śluzowej i zranień - jeśli tak, należy natychmiast udać się na wizytę kontrolną do ortodonty. Starsze niemowlęta stają się coraz bardziej ruchliwe i mogą mieć problem z utrzymaniem płytki w buzi przez cały dzień - wtedy zaleca się zakładanie dziecku ściśle przylegającej do główki czapeczki zawiązywanej pod bródką. Do bocznej części czapeczki przyszywa się tasiemki, które przewleka się przez kółeczka płytki, a następnie zapina się na guziki przyszyte do czapeczki. Dzięki takiej „konstrukcji” płytka utrzymuje się w  buzi, a dziecko może się do niej przyzwyczaić.

Po około 2-3 miesiącach noszenia pytki ortodonta może zaobserwować, że szczelina rozszczepu się zmniejsza - jest to spowodowane tym, że dzięki płytce język nie może wsuwać się w szczelinę rozszczepu i do jamy nosowej, co powoduje przyspieszenie wzrostu kości szczęki i podniebienia.

Skuteczność leczenia przedoperacyjnego

Stosowanie tej metody przedoperacyjnego postępowania zwykle bywa bardzo skuteczne, choć jest także meczące zarówno dla rodziców, jak i dziecka. Dzięki używaniu płytki  zgryz w uzębieniu mlecznym u większości dzieci jest prawidłowy i nie ma konieczności używania dodatkowych aparatów ortodontycznych. Dopiero w czasie wyrzynania się stałych siekaczy obserwuje się zaburzenia zgryzu, jednak ma to miejsce u wszystkich dzieci cierpiących na rozszczep wargi i podniebienia.

Operacja rozszczepu wargi

Następnym etapem postępowania jest zabieg operacyjny rozszczepu wargi, który ma przywrócić jej prawidłowy kształt i funkcję.  Zwykle zabieg wykonuje się pomiędzy 3 a 6 miesiącem życia.  Większość chirurgów nie zgadza się na wykonywanie operacji bezpośrednio po urodzeniu się dziecka, gdyż zbyt szybko wykonany zabieg może spowodować zahamowanie rozwoju i wzrostu szczęki i środkowej części twarzy.  Operacja polega na odtworzeniu i zszyciu mięśnia okrężnego ust oraz odtworzeniu jamy nosowej.  Po operacji wargi rodzice muszą wykonywać po przeszkoleniu przez ortodontę masaż blizny, muszą także zwracać uwagę na to, aby dziecko nie ssało kciuka, gdyż wpływa to bardzo niekorzystnie na kształtowanie się szczeki.  Ponadto bardzo ważne jest dbanie o higienę jamy ustnej.

Operacja rozszczepu podniebienia

Około 2-3 roku życia wykonuje się natomiast operacje rozszczepu podniebienia. Ma ona na celu oddzielenie jamy ustnej od nosowej oraz przywrócenie prawidłowej funkcji podniebienia w czasie jedzenia i mówienia.  Po operacji dziecko przez okres około 6 tygodni, aby korzystnie wpływać na proces gojenia, powinno jeść tylko pokarmy papkowate.

Rozszczep wargi i podniebienia jest zatem wadą, z którą przy odrobienie cierpliwości ze strony rodziców i interwencji chirurgicznej można sobie znakomicie poradzić. Dzięki temu dziecko ma szansę na zupełnie prawidłowy rozwój i dobre kontakty ze swoimi rówieśnikami.

Chcesz wiedzieć więcej? Polecamy artykuły:

Przedszkolak z rozszczepem wargi lub podniebienia – jak rozwija się mowa po operacji rozszczepu?

Dziecko z rozszczepem wargi lub podniebienia w szkole – na co warto zwrócić uwagę?

Problem rozszczepu wargi i podniebienia - przyczyny, rodzaje i leczenie

Karmienie dziecka z rozszczepem wargi lub podniebienia