Częste stosowanie antybiotyków ma związek z zapalnymi chorobami jelit

Antybiotyki zwiększają ryzyko chorób jelit o podłożu zapalnym

Częstość występowania nieswoistych zapaleń jelit (ang. inflammatory bowel disease, IBD) nieustannie wzrasta. Już wcześniej naukowcy zauważyli, że czynniki środowiskowe, w tym stosowanie antybiotyków, mogą przyczyniać się do rozwoju IBD. Takie badania obejmowały jednak wyłącznie młodych pacjentów, nie było zatem jasne, czy sytuacja ta dotyczy również osób starszych. Tymczasem IBD to choroba dotykająca coraz większą liczbę osób w różnym wieku, również dojrzałych i seniorów – tacy chorzy często zmagają się także z innymi chorobami przewlekłymi i trudniej dobrać dla nich właściwe i skuteczne leczenie.

Naukowcy z Danii odkryli, że częste stosowanie antybiotyków może zwiększać ryzyko wystąpienia chorób zapalnych jelit u osób powyżej 40. roku życia. Korzystając z ogólnokrajowych duńskich rejestrów, w latach 2000-2018 przeanalizowano dane pochodzące od 6,1 miliona osób (nieco ponad połowę stanowiły kobiety), z czego 5,5 miliona (91%) zażywało w tym okresie co najmniej jeden antybiotyk. U 36 017 badanych zdiagnozowano wrzodziejące zapalenie jelita grubego, a u 16 881 pacjentów rozpoznano chorobę Leśniowskiego-Crohna. Największe ryzyko rozwoju zapalnego schorzenia jelit zaobserwowano 1–2 lata po ekspozycji na lek u osób, które przyjmowały 5 i więcej antybiotyków.

Ryzyko IBD jest szczególnie wysokie w przypadku dwóch klas antybiotyków

Badacze zaobserwowali, że stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania, często przepisywanych w leczeniu chorób przewodu pokarmowego, wiąże się z wyższym prawdopodobieństwem wystąpienia IBD. Mowa o fluorochinolonach oraz o pochodnych nitroimidazolu. Pierwsze z wymienionych stosuje się w leczeniu zakażeń wywołanych bakteriami Gram-ujemnymi, działają one też na patogeny atypowe (takie jak Chlamydia, Mycoplasma i Legionella). Drugie działają na drobnoustroje (bakterie i pierwotniaki) beztlenowe.

Omawiane badanie miało charakter obserwacyjny, nie było więc możliwe ustalenie przyczyny zwiększonej zapadalności na zapalne choroby jelit wśród osób stosujących antybiotyki. Prawdopodobnie jest to związane ze zmianami w mikrobiomie jelitowym – z ograniczoną możliwością jego regeneracji u osób powyżej 40. roku życia. Wyniki wyraźnie sugerują natomiast, że podłożem IBD mogą być zaburzenia związane z mikrobiotą jelit.

Jak objawiają się choroby zapalne jelit?

Choroba zapalna jelit (IBD) to termin używany głównie w kontekście dwóch schorzeń: wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i choroby Leśniowskiego-Crohna. Przewlekły stan zapalny (najczęściej wyściółki jelita grubego bądź jelita cienkiego), który jest dla tych stanów charakterystyczny, powoduje uszkodzenie przewodu pokarmowego. Przyczyny tych chorób są złożone, wśród nich znajdują się czynniki genetyczne, środowiskowe (np. dieta, palenie papierosów, stosowanie niektórych leków) oraz immunologiczne (nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na drobnoustroje zasiedlające jelita).

Objawy, które występują zarówno w chorobie Leśniowskiego-Crohna, jak i przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego to:

• utrzymująca się biegunka lub biegunka występująca na przemian z zaparciami,
• bóle brzucha,
• krwawienie z odbytu i/lub krew w stolcu,
• zmniejszenie apetytu,
• niezamierzona utrata masy ciała,
• ogólne osłabienie.