Zespół popunkcyjny – na czym polega?

Zespół popunkcyjny (ang. post-dural puncture headache, PDPH) to szereg objawów mogących pojawić się po zabiegu nakłucia lędźwiowego. Podczas zabiegu cienką igłę wprowadza się między pajęczynówkę a rdzeń kręgowy w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Za pomocą specjalistycznej igły dokonuje się pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego (w celu dalszej diagnostyki, na ogół w kierunku zakażeń) lub podaje lek/znieczulenie.

Do typowych objawów zespołu popunkcyjnego zaliczają się m.in.:

• tępy ból głowy,
• zawroty,
• mrowienie kończyn i skóry głowy,
• zaburzenia wzroku,
• nudności i wymioty,
• uczucie dezorientacji.

W większości przypadków objawy zespołu popunkcyjnego, w tym ból głowy, nie trwają długo i ustępują samoistnie po kilku dobach. Co więcej, nie wszystkie z wymienionych wyżej objawów muszą pojawić się po punkcji lędźwiowej.

Ile trwa zabieg punkcji? Średnio kilkanaście minut. Zabieg ten najczęściej wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym.

Dlaczego po punkcji boli głowa?

Jak dotąd nie udało się jednoznacznie ustalić, jakie są dokładne mechanizmy pojawienia się zespołu popunkcyjnego. Najbardziej prawdopodobne jest jednak to, że za ból głowy po punkcji odpowiada ubytek niewielkiej ilości płynu mózgowo-rdzeniowego, co może być związane z wyciekiem substancji. Prawdopodobna wydaje się być również teoria o rozszerzeniu naczyń krwionośnych.

Jak się okazuje, nie mniejsze znaczenie ma sposób wykonywania punkcji, a przede wszystkim doświadczenie anestezjologa, a nawet grubość igieł. Dużą rolę może odegrać tutaj tzw. czynnik ludzki. Zmęczenie lekarza może skutkować mniejszą precyzją wykonania punkcji.

Jak długo utrzymuje się zespół popunkcyjny?

Na pytanie, ile trwa zespół popunkcyjny, trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć. Jest to bowiem kwestia bardzo indywidualna. Przyjmuje się jednak, że dokuczliwe objawy nie powinny stanowić dyskomfortu dłużej niż tydzień.

Zespół popunkcyjny – jak złagodzić?

Czy na zespół popunkcyjny podaje się leki? Nie ma takiej konieczności, ponieważ w większości przypadków objawy ustępują samoistnie. Istnieje jednak kilka sposobów, aby złagodzić niekomfortowe powikłania po punkcji.

Kluczowym czynnikiem jest wsparcie regeneracji płynu mózgowo-rdzeniowego. W tym celu podaje się specjalne kroplówki i płyny, mające na celu wyrównanie poziomu elektrolitów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Jeszcze kilkanaście lat temu panował mit, jakby zespołu popunkcyjnemu można było zapobiec poprzez leżenie na plecach do ok. 24 h po wykonanym zabiegu. Jak się jednak okazało, nie jest to do końca prawda. Lekarz może jedynie zastosować kilka środków ostrożności, które zminimalizują ryzyko pojawienia się nieprzyjemnych objawów.

W wyjątkowo ostrych przypadkach lub trwających tak długo, że utrudniają normalne funkcjonowanie pacjenta, lekarze rozważają wykorzystanie metody zwanej łatą krwi własnej. Polega ona na zewnątrzoponowym podaniu krwi pacjenta, który skarży się na objawy zespołu popunkcyjnego. Standardowo pobiera się jej od 10 ml do 20 ml i wstrzykuje do przestrzeni zewnątrzoponowej. Celem tego zabiegu jest przyspieszenie zasklepienia się otworu po igle punkcyjnej poprzez utworzenie się skrzepu. W ostateczności lekarze mogą podjąć decyzję o operacyjnym zamknięciu otworu.