Co to jest test kciuka? Czy może pomóc zdiagnozować tętniaka aorty?

Tętniak aorty to odcinkowe poszerzenie światła największego naczynia krwionośnego organizmu. U podłoża tego schorzenia leży osłabienie ściany naczynia. Tętniak aorty może okazać się śmiertelny. Czy można go zdiagnozować, wykonując tzw. prosty tekst kciuka?

Co to jest tętniak aorty?

Aorta jest największą tętnicą w ciele człowieka. Jej średnica to około 28 milimetrów. Wychodząc z serca, a następnie dzieląc się na mniejsze naczynia, dostarcza krew bogatą w tlen do narządów i komórek całego organizmu. Aorta ma swój początek w lewej komorze, następnie wstępuje w śródpiersiu górnym ku górze i w prawo, gdzie ponad korzeniem lewego płuca i łukiem ku tyłowi przechodzi do śródpiersia tylnego i na lewą stronę kręgosłupa. Na wysokości kręgosłupa lędźwiowego L4 dzieli się na dwie tętnice biodrowe wspólne oraz znacznie cieńszą tętnicę krzyżową pośrodkową.

Najprostszy podział tętniaków aorty uwzględnia ich umiejscowienie. W ten sposób wyróżnia się:

• tętniaki aorty piersiowej – zlokalizowane w części wstępującej aorty, łuku aorty lub początkowej części aorty zstępującej aż do wysokości przepony;
• tętniaki aorty brzusznej – zlokalizowane w części zstępującej aorty poniżej przepony; jest to najczęstsza lokalizacja, współtowarzyszyć może im tętniak tętnicy biodrowej;
• tętniaki piersiowo-brzuszne – występują na granicy wyżej wymienionych obszarów.

Tętniak aorty – czynniki ryzyka

Najczęściej tętniaki aorty powodowane są przez procesy miażdżycowe. Do ich powstania może również przyczynić się uraz, nadciśnienie tętnicze bądź rozwijający się proces zapalny. Poszerzona aorta może być wynikiem wysiłku fizycznego (dźwiganie). Tętniaki aorty (także szyjnej) mogą również powstać na skutek zaburzeń genetycznych (zespół Marfana, zespół Ehlersa-Danlosa typu IV) lub na tle autoimmunologicznym (choroba Takayasu, olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic), a także w przebiegu kiły.

Jakie mogą być objawy tętniaka aorty?

Tętniak przez dłuższy czas nie daje żadnych objawów. Mimo iż przepływ krwi jest zachowany, to w świetle powiększonego naczynia płynie ona w nieprawidłowy sposób. Sprzyja to tworzeniu się skrzeplin w tętniakowato powiększonej części naczynia. Skrzep może się oderwać i popłynąć z prądem krwi, zatkać światła mniejszych naczyń i w ten sposób doprowadzić np. do udaru mózgu, niedokrwienia jelit lub kończyn dolnych, a także nerki. Niekiedy mogą być to pierwsze objawy tętniaka aorty.

Tętniaki mogą objawiać się w postaci różnych dolegliwości w zależności od ich umiejscowienia. W ten sposób tętniaki aorty piersiowej mogą dawać objawy, takie jak: silny ból w klatce piersiowej (jak przy zawale serca, obecny u 25% chorych) czy ból pleców. Niekiedy może pojawić się również duszność, krwioplucie, chrypka lub nawracające zapalenia płuc. Tętniaki aorty wstępującej lub tętniak łuku aorty mogą powodować objawy niedomykalności zastawki aortalnej (zła tolerancja wysiłku, duszność, obrzęki) lub objawy zespołu żyły głównej górnej (duszność, obrzęk twarzy i szyi, kaszel, obrzęk rąk, poszerzenie żył szyjnych i powierzchownych klatki piersiowej). Z kolei tętniaki aorty brzusznej zazwyczaj nie dają żadnych objawów. Pojawiają się one dopiero przy dużych tętniakach. Najczęstszym objawem jest stały, gniotący ból w okolicy pępka, podbrzusza lub okolicy lędźwiowej, gdzie może być pomylony z bólem korzeniowym. Mogą wystąpić również objawy niedokrwienia jelit, czyli ból brzucha, który nasila się po jedzeniu. Aorta brzuszna nie jest wyczuwalna dotykiem.

Pęknięcie tętniaka aorty brzusznej i piersiowej jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu pacjenta i grozi zgonem. U osoby z wykrytym tętniakiem może dojść do nagłego jego pęknięcia. Objawy obejmują nagły ból w klatce piersiowej lub w okolicy brzucha, pogorszenie stanu ogólnego, bladość powłok skórnych, tachykardia (szybkie bicie serca), spadek ciśnienia tętniczego, a także zaburzenia świadomości oraz utrata przytomności.

Tętniak aorty – diagnostyka i leczenie

Tętniaki najczęściej wykrywa się podczas wykonywania innych badań obrazowych:

• RTG klatki piersiowej – widoczne poszerzenie aorty piersiowej,
• USG jamy brzusznej – podstawowa metoda w rozpoznawaniu tętniaków aorty brzusznej,
• echokardiografia przezklatkowa i przezprzełykowa,
• angiografia,
• angio-TK – badanie tomografii komputerowej naczyń krwionośnych z podaniem kontrastu dożylnie i wykonane w specjalnej projekcji,
• angio-MR – rezonans magnetyczny w specjalnej projekcji,
• aortografia – wykonywana u osób przygotowywanych do zabiegów wewnątrznaczyniowych.

Najważniejszą kwestią w leczeniu tętniaków aorty jest wyeliminowanie czynników ryzyka dotyczących układu sercowo-naczyniowego. Mowa tutaj o zaprzestaniu palenia papierosów czy odpowiedniej kontroli ciśnienia tętniczego. Równie istotne jest odpowiednie leczenie schorzeń dotyczących samego serca, na przykład choroby niedokrwiennej serca.

Podstawową metodą leczenia tętniaków jest leczenie operacyjne. Polega ono na usunięciu zmienionego przez tętniaka fragmentu aorty i w to miejsce wszczepieniu protezy naczyniowej. W przypadku aorty piersiowej możliwe jest leczenie małoinwazyjne (przezskórne) polegające na wszczepieniu stentu (rurka o kształcie walca i strukturze małej siateczki) w miejscu obecności tętniaka. Procedurę przeprowadza się za pomocą specjalnego cewnika wprowadzanego do żyły. Leczenie farmakologiczne opiera się na przyjmowaniu przez pacjenta leków z grupy beta-blokerów. Przewlekłe przyjmowanie tej grupy leków pozwala na spowolnienie tempa wzrostu tętniaków o średnicy powyżej 4 cm, jednak nie ma wpływu na częstotliwość ich pękania. Leczenie to jest zalecane również u osób z zespołem Marfana.

Test kciuka a tętniak aorty – czym jest i jak go wykonać?

Test kciuka to test opracowany przez naukowców z Uniwersytetu w Yale. Ma za zadanie szybko i bezkosztowo identyfikować pacjentów, u których tętniak aorty mógł już się rozwinąć, a którzy nie zostali do tej pory zdiagnozowani.

Jak wygląda wykonanie testu kciuka? Test kciuka należy wykonać następująco:

1. Podnieś rękę i wyprostuj dłoń.
2. Zegnij kciuk w poprzek dłoni i staraj się wyciągnąć go poza obszar dłoni, najdalej jak się da.