Logopedka uczy dziecko słuchu fonematycznego
Anna Ościłowska

Słuch fonematyczny – czym jest, kiedy się kształtuje i jak go rozwijać? Przykłady ćwiczeń

Słuch fonematyczny to istotny element języka dziecka, którego rozwój należy bezwzględnie wspierać. Warto obserwować dziecko pod tym kątem i reagować na każdą sytuację, która może wskazywać na problemy. Poznaj najskuteczniejsze ćwiczenia na doskonalenie słuchu fonematycznego.

Jednym  z elementów, który wpływa na rozwój człowieka jest słuch. Prawidłowo rozwinięty słuch fizyczny jest podstawą do wykształcenia się słuchu fonemowego, który wpływa na opanowanie przez dziecko mowy oraz umiejętności pisania i czytania.

Słuch fonematyczny – co to jest?

Słuch fonematyczny, inaczej fonemowy, jest to umiejętność polegająca na odbiorze i rozróżnianiu dźwięków mowy, czyli najmniejszych elementów wchodzących w skład wyrazów. Słuch ten sprawia, że dzięki niemu usłyszymy różnicę pomiędzy bliskimi sobie dźwiękami, które pozwolą nam odróżnić wyrazy podobnie brzmiące, jak na przykład

  • kosa: koza,
  • piórko: biurko,
  • nosze: noże,
  • nos: noc,
  • kasa: kasza,
  • zebra: żebra,
  • fale: sale.

To dzięki słuchowi fonematycznemu możliwe jest rozumienie wypowiedzi oraz ich realizowanie.

Słuch fonemowy – kiedy kształtuje się?

Słuch fonemowy nie jest cechą wrodzoną. Jest to umiejętność, która wykształca się wraz z wiekiem. Rozwija się ona w sposób naturalny u dzieci prawidłowo słyszących i zdrowych. Dzieje się to dzięki temu, że dziecko otoczone jest osobami mówiącymi w danym języku. Słuch ten zaczyna rozwijać się bardzo wcześnie. Przyjmuje się, że zaczyna funkcjonować w trzecim kwartale życia. Najbardziej intensywny okres, kiedy kształtuje się słuch fonemowy, występuje od pierwszego do drugiego roku życia. Dziecko przyswaja stopniowo słownictwo, które jest utrwalane poprzez wzorce słuchowe nowo poznanych wyrazów. Trzyletnie dziecko zdolne jest do różnicowania głosek, czyli dźwięków występujących w konkretnej wypowiedzi. Dziecko wraz z wiekiem doskonali swój słuch fonematyczny.

Warto wiedzieć, w jakim wieku dziecka mówimy o rozwiniętym słuchu fonemowym. Mianowicie przyjmuje się, że słuch fonematyczny kształtuje się do siódmego roku życia, czyli do momentu, kiedy kończy się proces kształtowania mowy.

Aby słuch fonemowy kształtował się prawidłowo u dzieci, u których stwierdzono wadę słuchu, potrzebne są działania specjalistyczne. Obecnie dzięki szybkiemu wykryciu wad słuchu i zaaparatowaniu dziecka, słuch ten rozwija się, choć czasem potrzebne są dodatkowe działania terapeutyczne.

Powiązane produkty

Słuch fonematyczny – jakie są objawy zaburzeń?

W trakcie diagnoz przedszkolnych, psychologicznych czy logopedycznych wykonuje się u dziecka badanie słuchu fonematycznego. W przypadku wszelkich wątpliwości rodzic może też zgłosić się do specjalisty z prośbą, aby wykonać test na słuch fonematyczny. Dostępne są testy, dzięki którym istnieje możliwość stwierdzenia bądź wykluczenia zaburzeń słuchu fonemowego.

Objawy, które mogą wskazywać na zaburzenia słuchu fonematycznego to:

  • trudności w rozumieniu wypowiedzi słownych,
  • zniekształcenia w wypowiedziach, które uniemożliwiają odbiorcy zrozumienie komunikatu,
  • wady wymowy,
  • problemy z różnicowaniem głosek np. dźwięcznych:bezdźwięcznych, ustnych:nosowych,
  • trudności w dokonywaniu analizy i syntezy słuchowej wyrazów,

W przypadku stwierdzenia zaburzeń słuchu fonemowego widoczne będą problemy z odbiorem oraz prawidłowym rozwojem mowy dziecka. Dodatkowo zaburzenia słuchu fonematycznego powodują trudności w dokonywaniu analizy i syntezy słuchowej wyrazów, która ma wpływ na taką czynność jak nauka pisania i czytania. Potrzebna jest wówczas odpowiednia terapia, aby rozwijać słuch fonematyczny u dziecka.

Dowiedz się, jak rozwijać język u najmłodszych na DOZ.pl

Słuch fonemowy – jak ćwiczyć i rozwijać?

W trakcie ćwiczeń słuchu fonematycznego zadaniem dziecka lub osoby badanej jest rozpoznanie wymawianych przez nas wyrazów, sylab czy dźwięków poprzez pokazywanie odpowiedniego obrazka lub powtórzenie. Materiał, który jest wykorzystywany w trakcie ćwiczeń należy dobrać do wieku dziecka upewniając się, czy ćwiczone słownictwo jest mu znane. Zwracamy uwagę, aby badany nie miał możliwości odczytywania wyrazów, sylab czy dźwięków z naszych ust.

Przykłady ćwiczeń słuchu fonematycznego:

  • pokaż gdzie … (półka, bułka)

Przed dzieckiem kładziemy parę obrazków, których nazwy są podobne brzmieniem, czyli tzw. paronimy, na przykład: półka – bułka, kury – góry, muszka – nóżka, liski – liszki, zebra – żebra, wata – łata. Zadaniem dziecka jest pokazanie obrazka, którego nazwę wypowiemy. Prosimy, aby dziecko słuchało uważnie, bo możemy poprosić o pokazanie tego samego obrazka kilka razy. Wykonujemy minimum trzy próby dla każdego obrazka.

  • podnieś rękę, kiedy usłyszysz sylabę … (ba)

Wybieramy sylaby, które są podobne brzmieniem, na przykład: ba, pa, da, ga, natomiast zadaniem dziecka jest podniesie ręki w momencie usłyszenia ustalonej przez nas wcześniej sylaby.

  • podnieś obrazek przedstawiający węża, kiedy usłyszysz głoskę [s]

Przed dzieckiem kładziemy obrazek przedstawiający węża oraz muchy. Razem z dzieckiem demonstrujemy odgłos węża [sss] oraz muchy [zzz]. Następnie wymawiamy dźwięki [s] i [z] w różnej kolejności, a zadaniem dziecka jest podniesienie obrazka z wężem, kiedy usłyszy głoskę [s].

Do ćwiczeń rozwijających słuch fonematyczny można wykorzystać znane zabawy oraz sytuacje z dnia codziennego. Należy pamiętać, że słuch fonematyczny jest ważnym ogniwem percepcji słuchowej. Co to właściwe jest percepcja słuchowa? Jest procesem odbioru dźwięków, czyli ich różnicowania, zapamiętywania, analizowania i łączenia. Ujmując to w dużym skrócie na percepcję słuchową składają się: słuch fizjologiczny, słuch fonematyczny, analiza słuchowa, synteza słuchowa oraz pamięć słuchowa. Ćwiczenia stymulujące rozwój percepcji słuchowej należy dostosować do wieku i możliwości dziecka.

Przykładowe ćwiczenia percepcji słuchowej:

  • rozpoznawanie dźwięków instrumentów,
  • rozpoznawanie i naśladowanie odgłosów zwierząt,
  • rozpoznawanie dźwięków z otoczenia,
  • wyklaskiwanie rytmu wierszyka,
  • odtwarzanie wystukanego rytmu,
  • wyróżnianie wyrazów w zdaniu,
  • wyróżnianie sylab w wyrazie,
  • wyróżnianie głosek w wyrazie,
  • łączenie podanych głosek w wyraz połączone z wyszukiwaniem obrazka o odpowiedniej nazwie,
  • układanie rymów do podanych wyrazów.
Ćwiczenia na percepcję słuchową, w tym na słuch fonematyczny, należy wykonywać cierpliwie, konsekwentnie i regularnie, proponując atrakcyjny sposób przeprowadzenia ćwiczeń, by w ten sposób wspierać rozwój słuchu fonemowego u dziecka.
  1. D. Emiluta-Rozya, Całościowe badanie logopedyczne, Warszawa 2013.
  2. D. Emiluta-Rozya, Wspomaganie rozwoju mowy dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa 2006.
  3. J. Gruba, Ocena słuchu fonemowego u dzieci w wieku przedszkolnym, Katowice 2012.
  4. I. Styczek, Badanie i kształtowanie słuchu fonematycznego, Warszawa 1982.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Żółtaczka u noworodka – przyczyny, objawy, leczenie i hospitalizacja. Czy jest to groźna choroba?

    Żółtaczka u noworodka to stosunkowo często występujące zjawisko, gdyż dotyczy około 60% maluchów. Najbardziej charakterystycznym objawem żółtaczki noworodkowej jest zmiana koloru skóry i białek oczu na żółty lub pomarańczowy. Czy żółtaczka noworodkowa jest groźna dla zdrowia dziecka? Jak wygląda leczenie tego schorzenia w warunkach szpitalnych?

  • Rumień zakaźny – przyczyny, objawy i leczenie

    Rumień zakaźny to zakaźna choroba wirusowa, która dotyczy najczęściej dzieci w wieku od 2. do 12. roku życia. Może więc wystąpić zarówno u niemowląt, jak i starszych dzieci. Nie należy jednak do niebezpiecznych chorób, a jej objawy w większości przypadków ustępują samoistnie.

  • Ból gardła u dziecka – co go powoduje? Co stosować na bolące gardło u dzieci?

    Ból gardła u dziecka może pojawić się kilka razy do roku. Jego przyczyną są zazwyczaj wirusy, a wśród objawów towarzyszących najczęściej wymienia się katar, chrypkę, gorączkę oraz kaszel. Jak złagodzić ból gardła u dziecka? Kiedy infekcja gardła u dzieci wymaga niezwłocznej wizyty u lekarza?

  • Łuszczyca u niemowląt i dzieci – przyczyny, objawy i leczenie. Jak dbać o skórę łuszczycową u dziecka?

    Łuszczyca u niemowląt i dzieci to przewlekła choroba zapalna skóry, która nastręcza wielu trudności małym pacjentom. Na skórze dziecka pojawiają się zmiany (grudki) pokryte tzw. blaszką łuszczycową przypominającą łuskę. Łuszczyca nie jest chorobą zakaźną, ale duży wpływ na jej pojawienie się mają czynniki genetyczne. W jaki sposób się ją leczy? Jak wygląda profilaktyka łuszczycy u dzieci?

  • Bostonka – przyczyny, objawy, leczenie choroby bostońskiej

    Bostonka to choroba zakaźna wywoływana przez enterowirusy, głównie wirusa Coxsackie A16. Najczęściej chorują dzieci do 5. roku życia, choć mogą na nią zachorować także dorośli. Nazywana jest chorobą dłoni, stóp i jamy ustnej (HFMD), ponieważ jej najbardziej charakterystycznym objawem jest wysypka – wykwity skórne – bolesne, nieswędzące pęcherzyki występujące na podeszwach stóp, dłoniach oraz na błonie śluzowej jamy ustnej. Sprawdź, jak można się zarazić – czy konieczny jest bezpośredni kontakt? Jak leczy się chorobę bostońską?

  • Biały szum – czym jest i dlaczego uspokaja dzieci?

    Biały szum może być stosowany do maskowania innych dźwięków, takich jak hałas uliczny, co może pomóc chociażby w polepszeniu jakości snu. Może również pomóc w uspokojeniu niemowląt i dzieci, które mają trudności z zasypianiem, a także poprawić ich koncentrację. Jednak długotrwałe narażenie na głośny biały szum może prowadzić do uszkodzenia słuchu i pogorszenia zdolności postrzegania dźwięków. Ponadto nadmierna ekspozycja na biały szum może powodować zmęczenie, drażliwość i inne problemy zdrowotne związane z przemęczeniem, takie jak bóle głowy i bezsenność. Jak stosować biały szum, żeby przyniósł zmęczonym rodzicom chwilę wytchnienia i uspokoił dziecko, a jednocześnie nie pogorszył jakości słuchu domowników?

  • Dziecko ma gorączkę – jak podawać leki i obniżyć temperaturę?

    Gorączka u dziecka to powszechny objaw chorobowy, który zazwyczaj jest wynikiem infekcji wirusowej lub bakteryjnej. Może towarzyszyć wielu schorzeniom, takim jak grypa, zapalenie gardła, zapalenie ucha, zapalenie płuc, angina czy infekcje dróg moczowych. Gorączka u dziecka może wystąpić również w wyniku szczepienia lub innych czynników, także tych wynikających z autoimmunologii. Czy gorączkę trzeba zbijać od razu po tym, kiedy się pojawi? Jak obniżyć ją domowymi sposobami i czy nacieranie skóry dziecka alkoholem może okazać się pomocne?

  • Skala Brazeltona (NBAS) – co to jest? Do czego służy?

    Zrozumienie języka, w jakim komunikują się niemowlęta, jest dużą zagadką nie tylko dla rodziców, ale także dla pediatrów i badaczy. Skala Brazeltona (NBAS) powstała w 1973 roku i do dzisiaj stanowi przydatne narzędzie w ocenie indywidualnego charakteru niemowląt i dzieci aż do ukończenia 2 miesiąca życia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij