Pęknięty ząb – co robić, jak się leczy?
Do najczęstszych przyczyn pęknięć zębów należą wady zgryzu, bruksizm, nagryzienie twardego przedmiotu. Uraz pojawia się także jako powikłanie leczenia kanałowego. Pęknięcie może dotyczyć korony zęba, ale też korzenia. Najczęstsze jest to pęknięcie poprzeczne (wzdłuż). Sposób leczenia pęknięć zębów zależy od ich rodzaju i w skrajnych przypadkach może wiązać się z nawet z ekstrakcją.
Pęknięty ząb – jakie są najczęstsze przyczyny uszkodzenia
Pionowe pęknięcia zębów to grupa uszkodzeń, począwszy od nie powodujących dolegliwości rys na szkliwie do sytuacji, gdy dochodzi do podzielenia zęba na dwie części (tzw. pęknięty ząb) z powodu pęknięcia przebiegającego przez koronę i korzeń.
Przyczyny prowadzące do takiego stanu rzeczy można podzielić na dwie grupy – zależne od pacjenta i tzw. jatrogenne, czyli powstałe w toku leczenia, nie zawsze z powodu błędu lekarskiego.
Przyczyny po stronie pacjenta, do których należą np. rodzaj zgryzu, jakość tkanek twardych zęba (np. zaburzenia mineralizacji), bruksizm, parafunkcje (np. nagryzanie przedmiotów, obgryzanie paznokci), piercing w jamie ustnej, nagłe nagryzienie czegoś twardego, nieleczona próchnica prowadząca utraty tkanek zęba i osłabienia jego struktury
Przyczyny jatrogenne, które związane są z samym procesem leczenia. Im większy jest zasięg próchnicy, tym rozleglejsze będzie wypełnienie i tym większe zagrożenie pęknięciem zęba.
Jakie są typowe objawy pęknięcia zęba?
Objawy pęknięcia pionowego zęba mogą być różne i są uzależnione od zakresu pęknięcia. Jeśli dotyczy ono tylko szkliwa, zazwyczaj pacjent nie odczuwa żadnych dolegliwości. Tego typu pęknięcie na zębie może też być trudne do zauważenia bez użycia lup czy mikroskopu. W bardziej skomplikowanych przypadkach, w przypadku zębów z żywą miazgą, możemy mieć do czynienia z trudnymi do zdiagnozowania dolegliwościami bólowymi. Czasami sugerują one, że mamy do czynienia z problemem ze strony stawów skroniowo-żuchwowych, ucha czy zatok.
Pęknięty ząb pionowo (wzdłuż) najczęściej reaguje bólem na siły działające w kierunku pionowym czyli na nagryzanie i opukiwanie. Zwiększona jest też wrażliwość na pokarmy i napoje zimne oraz słodkie.
W przypadku pionowych złamań w obrębie korzeni leczonych endodontycznie (kanałowo), objawy pojawiają się zwykle późno i są niespecyficzne. Pacjent może odczuwać niewielki ból zęba, głównie przy nagryzaniu lub nie zgłaszać żadnych dolegliwości. W 35% przypadków stwierdza się obecność przetoki zlokalizowanej na dziąśle, ok. 4 mm od brzegu dziąsła.
Pęknięty ząb po leczeniu kanałowym
Według piśmiennictwa pęknięciom korzenia po leczeniu kanałowym ulega od 8,8 do 31 proc. zębów. Najczęściej pionowemu złamaniu ulegają korzenie o spłaszczonej budowie, czyli korzenie przedtrzonowców górnych i dolnych oraz trzonowców żuchwy. Oprócz rodzaju zęba znaczenie mają tez inne czynniki np. uprawianie parafunkcji czy sposób opracowania kanału podczas leczenia endodontyczncgo.
Najczęściej do złamania dochodzi po 4–5 latach od leczenia. Początkowo powstaje mała rysa na ścianie kanału, która powiększa się do szczeliny. Dochodzi do rozwoju stanu zapalnego w tkankach przyzębia i powstania przetoki. Diagnostyka pęknięć korzeni jest trudna. Są one wykrywane na tradycyjnych zdjęciach rentgenowskich tylko w 19% przypadków. Dlatego metodą z wyboru jest tomografia stożkowej (CBCT), która daje prawie 100 procentową pewność diagnostyczną.
Pęknięty korzeń zęba
Korzenie zębów mogą ulegać złamaniom poprzecznym, skośnym i pionowym. Dwa pierwsze najczęściej występują u osób młodych i spowodowane są urazami.
W przypadku złamań skośnych linia złamania przebiega przez koronę zęba i korzeń. Temu typowi urazów najczęściej ulegają siekacze górne. Mogą być one niepowikłane bądź powikłane odsłonięciem miazgi.
Pęknięcia pionowe dotyczą głównie zębów leczonych endodontycznie i występują częściej u starszych osób (wg badań średnia wieku wynosi 51–56 lat). Pęknięcie pionowe w zębach nieleczonych endodontycznie występują częściej u mężczyzn, co może mieć związek z większą gęstością kości i większymi wartościami sił żucia w stosunku do kobiet.
Jak leczy się pęknięty ząb?
Sposób leczenia pęknięć zębów zależy przede wszystkim od ich rodzaju. Najbardziej łagodne typu pęknięte szkliwo (rysa na zębie) mogą nie wymagać żadnego postępowania leczniczego, a jedynie wizyt kontrolnych. W innych sytuacjach konieczne może być leczenie kanałowe czy nawet usunięcie zęba. Będzie to miało miejsce np. w sytuacji, gdy linia pęknięcia biegnie od krony w kierunku korzenia, doprowadzając do rozdzielenia zęba na dwie części (pęknięcie zęba).
Jednym z rodzajów pęknięcia jest tzw. Cracked Tooth Syndrom (zespół pękniętego zęba). Jest to niepełne złamanie korony zęba. Rozpoczyna się w części koronowej, biegnie w obrębie zębiny i może pogłębiać się w kierunku miazgi. Jeśli zostanie wykryte dostatecznie wcześnie, możliwe będzie zatrzymanie dalszej destrukcji tkanek zęba poprzez wykonanie uzupełnienia typu overlay lub korony protetycznej.
Co zrobić z pękniętym korzeniem zęba?
Jeśli chodzi o postępowanie w przypadku pionowych pęknięć korzeni, to wygląda ono następująco:
- w zębach jednokorzeniowych konieczna jest ekstrakcja zęba,
- zębach wielokorzeniowych możliwe może być wykonanie zabiegu radektomii bądź hemisekcji (usunięcie pękniętego korzenia – samego lub z częścią korony), a czasem usunięcia tylko uszkodzonego fragmentu korzenia. Jest to możliwe ze względu na fakt, że w tym przypadku pęknięcie na zębie powstaje w okolicy wierzchołka korzenia i rozprzestrzenia się w stronę korony zęba. Dzięki powyższym zabiegom ząb pozostaje w jamie ustnej.