Zaburzenia odżywiania – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie
Katarzyna Turek-Kawecka

Zaburzenia odżywiania – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Zaburzenia odżywiania mogą prowadzić do poważnych niedoborów pokarmowych, chorób i groźnych powikłań, dlatego nie należy ich bagatelizować. Jakie zaburzenia odżywiania występują najczęściej? Jak je rozpoznać i leczyć? W jaki sposób pomóc osobie, która ma przejawia problemy z odżywianiem? 

Uzależnienia są coraz częściej pojawiającym się problemem wśród ludzi. Jeśli ktoś chce skończyć z paleniem papierosów, musi usunąć całkowicie pewien problem ze swojego życia. Co, jeśli pewnego rodzaju uzależnieniem jest czynność, której nie można się pozbyć, jak na przykład jedzenie? W sytuacji, w której jedzenie przejmuje nad człowiekiem kontrolę lub kiedy myśli o pożądanej sylwetce całkowicie determinują nasz sposób jedzenia, niezależnie, czy będzie to z korzyścią dla naszego zdrowia, czy wręcz przeciwnie, mowa o zaburzeniach odżywiania. Jest to coraz częściej pojawiająca się w społeczeństwie choroba, która może być trudna do zrozumienia, ponieważ kręci się wokół czynności fizjologicznej, koniecznej dla każdego organizmu, żeby żyć. 

Zaburzenia odżywiania – czym są i dlaczego się pojawiają?

Zaburzenia odżywiania są to jednostki chorobowe, charakteryzujące się zaburzeniami łaknienia na poziomie psychicznym. Określa się w ten sposób nieprawidłowe zachowania żywieniowe oraz zachowania koncentrujące się na kontroli masy ciała oraz jej celowej utracie. Samo zaburzenie lub przeświadczenia mu towarzyszące prowadzą do pogorszenia się stanu zdrowia zarówno psychicznego, jak i fizycznego oraz pogorszenia funkcjonowania wśród społeczności. 

W przypadku najbardziej powszechnych – anoreksji i bulimii – zaburzenia odżywiania często pojawiają się w związku z kreowanym przez media nierealnym obrazem idealnego ciała, brakiem samoakceptacji czy akceptacji najbliższych lub rówieśników. Zaczynają się wtedy, kiedy dana osoba zbyt mocno skupia się na masie ciała oraz spożywanej żywności. U wielu osób ciągłe dążenie do idealnej sylwetki staje się pewnego rodzaju obsesją, niepozwalającą na normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.

Dodatkowo powodem pojawienia się zaburzeń odżywiania mogą być na przykład uszkodzenia ośrodka sytości w mózgu lub inne problemy fizjologiczne. Zaburzenia te często pojawiają się u osób z depresją lub zaburzeniami lękowymi, często także działa to w drugą stronę – u osób z zaburzeniami odżywiania pojawia się depresja. 

Kogo najczęściej dotyczą zaburzenia odżywiania?

Rozpowszechnienie wszystkich zaburzeń odżywiania w ciągu życia wynosi 5%, najczęściej są to zaburzenia z napadami objadania się, bulimia oraz anoreksja. Większość przypadków dotyczy społeczeństwa zachodniego, osób pochodzących z klasy średniej lub wyższej, w znaczącej większości kobiet (nawet 90%), chociaż coraz częściej chorują także mężczyźni. W ogromnej ilości przypadków pojawiają się w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości, ale nie jest to reguła. 

Zaburzenia odżywiania – objawy 

Objawy zaburzeń odżywiania będą bardzo różne, w zależności od konkretnego zaburzenia. Dodatkowym utrudnieniem jest to, że większość chorych stara się ukrywać swoje problemy, a tylko w przypadku anoreksji widocznym wyznacznikiem jest niska masa ciała, która wydaje się być widoczna na pierwszy rzut oka. Pozostałe zaburzenia mogą być bardzo niewidoczne dla osoby z boku.

W przypadku bulimii i anoreksji na pewno warto zwrócić uwagę, kiedy ktoś z bliskich bardzo mocno skupia się na swoim wyglądzie, ogranicza jedzenie i boi się przybrania kilogramów. Osoby chorujące na anoreksję nie mają miesiączki i często nie chcą spożywać posiłków w towarzystwie innych osób. Chorzy na bulimię po posiłkach często znikają w łazience, aby pozbyć się spożytego jedzenia, a w ich śmieciach nierzadko można znaleźć opakowania po dość dużej ilości jedzenia (podobnie u osób z atakami napadowego objadania się). 

Powiązane produkty

Rodzaje zaburzeń odżywiania 

Zaburzenia jedzenia i odżywiania się wyróżnione są w klasyfikacjach: DSM-5, która dotyczy kryteriów diagnostycznych zaburzeń psychicznych oraz ICD-10 (obowiązującej do grudnia 2021) i ICD-11 (obowiązującej od stycznia 2022), które dotyczą międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych. W trzech klasyfikacjach obecne są pewne różnice, ale z pewnością wyróżnić można kilka głównych zaburzeń odżywiania: 

  • jadłowstręt psychiczny (anoreksję), 
  • żarłoczność psychiczną (bulimię), 
  • zaburzenie z napadami objadania się, 
  • zaburzenie z ograniczaniem/unikaniem przyjmowania pokarmów, 
  • zespół Pica (łaknienie spaczone), 
  • zaburzenie przeżuwania, 
  • inne i nieokreślone zaburzenia jedzenia i odżywiania się (w tym zespół nocnego jedzenia). 
Dodatkowo wyróżnić można jeszcze ortoreksję, która – pomimo że jest niejako problemem ze spektrum zaburzeń odżywiania – nie jest sklasyfikowana w oficjalnych podziałach. 

Zaburzenia odżywiania – rozpoznanie i diagnostyka 

Aby rozpoznane zostały u danej osoby zaburzenia odżywiania, konieczne jest spełnianie pewnych kryteriów zgodnie z systemem klasyfikacji DSM, która dotyczy kryteriów diagnostycznych zaburzeń psychicznych oraz ICD, czyli klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych. Każde zaburzenie ma swoje konkretne kryteria, które powinien ocenić lekarz lub psychoterapeuta. 

Rokowania i leczenie zaburzeń odżywiania 

Zaburzenia odżywiania wymagają wsparcia w kilku zakresach. Biorąc pod uwagę, że są to zaburzenia psychiczne i konieczna jest często zmiana myślenia i/lub zachowań, bardzo ważne jest wsparcie psychoterapeuty. Polecaną dla osób z zaburzeniami odżywiania szkołą psychoterapii pierwszego wyboru jest psychoterapia poznawczo-behawioralna.

W niektórych przypadkach, szczególnie jeśli choroba doprowadziła do zbyt niskiej masy ciała, wyniszczenia organizmu, spowodowana jest uszkodzeniem fizjologicznym (na przykład ośrodka sytości) lub wiąże się z innymi chorobami, takimi jak depresja lub zaburzenie lękowe, konieczna jest pomoc lekarza i włączenie farmakoterapii.

Lekarzem pracującym z osobami chorującymi na zaburzenia odżywiania jest psychiatra, ale często może być konieczne wsparcie innego specjalisty, zależnie od problemu, jaki towarzyszy chorobie. W związku z tym, że są to problemy powiązane z jedzeniem, do leczenia powinien zostać także zaangażowany dietetyk, ale koniecznie z wiedzą i doświadczeniem z zakresu psychologii odżywiania i psychodietetyki – w przeciwnym razie może on jeszcze bardziej zaszkodzić. Przy zastosowaniu odpowiedniej terapii większość zaburzeń odżywienia, jeśli nie towarzyszą im inne choroby, jest wyleczalna. 

Zaburzenia odżywiania – konsekwencje 

Konsekwencjami nieleczonych zaburzeń odżywiania mogą być problemy z depresją, lękami czy różnego rodzaju niedobory pokarmowe powodujące wiele chorób. Osobom chorującym często trudno jest funkcjonować w społeczeństwie, wycofują się z życia społecznego. Zależnie od rodzaju zaburzeń różne mogą być powikłania choroby, jak i też różna masa ciała – od bardzo niskiej w przypadku anoreksji do ciężkiej otyłości w przypadku kompulsywnych napadów objadania się.

Często konsekwencją zaburzeń odżywiania są problemy z prawidłowym wydzielaniem hormonów, problemy z drożnością przewodu pokarmowego, a w przypadku ciężkiej postaci anoreksji – śmierć. 

Jak pomóc osobie z zaburzeniami odżywiania? 

Najważniejszą rzeczą o której trzeba pamiętać, wspierając osobę z zaburzeniami odżywiania, jest zrozumienie jej problemu i nie bagatelizowanie go, pomimo że niektórym może wydawać się on zupełnie błahy. Ważne jest, żeby opowiedzieć o swoich obserwacjach i obawach, nie oceniając danej osoby, nie krytykując jej oraz nie powodować u niej poczucia winy. Zaburzenia odżywiania dla chorych są albo krępujące, albo zupełnie dla nich niezauważalne (tak jest w przypadku anoreksji). Warto wskazać, gdzie chory może szukać pomocy oraz zapewnić mu odpowiednie wsparcie. 

  1. N. Ogińska-Bulik, Psychologia nadmiernego jedzenia. Przyczyny, konsekwencje, sposoby zmiany, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2004. 
  2. Ch. G. Fairburn, Jak pokonać objadanie się, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014. 
  3. A. Brytek-Matera, Psychodietetyka, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2020. 
  4. A. Brytek-Matera, Zaburzenia odżywiania się, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2021. 
  5. F. Lwow, K. Dunajska, A. Milewicz, Występowanie czynników ryzyka jadłowstrętu psychicznego i bulimii u 18-letnich dziewcząt, „Endokrynologia, Otyłość, Zaburzenia Przemiany Materii”, nr 3 (3) 2007. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij