Wędzidełko w jamie ustnej – czym jest? Kiedy należy je podciąć?

Zaburzenia budowy wędzidełek w jamie ustnej mogą powodować trudności z karmieniem naturalnym noworodków i niemowląt, wady wymowy i zgryzu u starszych dzieci oraz diastemę prawdziwą, czyli przerwę między górnymi jedynkami. Zabieg frenotomii, polegający na przecięciu zbyt krótkiego wędzidełka języka, wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Bardzo ważna jest opieka logopedyczna oraz systematyczne wykonywanie ćwiczeń języka zaleconych przez logopedę.  

Wędzidełko w jamie ustnej – czym jest i jaką pełni rolę?

W jamie ustnej znajdują się trzy wędzidełka (wędzidełko języka oraz wędzidełka wargi górnej i dolnej).  

Wędzidełko języka łączy jamę ustną z dolną powierzchnią języka. Zbyt krótkie wędzidełko języka (łac. ankyloglossia) występuje u około 5–10% dzieci i objawia się trudnościami podczas karmienia piersią oraz rozwojem wad wymowy. Pierwsze objawy, mogące świadczyć o zbyt krótkim wędzidełku języka, pojawiają się tuż po urodzeniu (problemy ze ssaniem). Język u dzieci mających zbyt krótkie wędzidełko zazwyczaj przybiera kształt sercowaty, co jest spowodowane pociąganiem końcówki języka przez wędzidełko. W wieku późniejszym pojawiają się wady wymowy, zwłaszcza dotyczące głosek sz, ż, cz, dż, r. W przypadku zbyt krótkiego wędzidełka języka obserwuje się niemożność z wysuwaniem języka na brodę lub w kierunku nosa.  

Wędzidełko wargi górnej i dolnej określane jest także mianem wędzidełka podwargowego. Utworzone jest z pionowego fałdu błony śluzowej, który łączy wewnętrzną powierzchnię wargi z zewnętrzną powierzchnią wyrostka zębodołowego szczęki. Do najczęstszych patologii wędzidełka podwargowego zalicza się przerost wędzidełka polegający na jego nadmiernym zgrubieniu, nieprawidłowo zlokalizowane przyczepy wędzidełka oraz zbyt krótkie wędzidełko.  

Wędzidełka o nieprawidłowej budowie – jakie są skutki?  

Nieprawidłowości w budowie wędzidełek wargi górnej i dolnej mogą prowadzić do powstania diastemy prawdziwej. Wady wędzidełek utrudniają także prawidłową higieną jamy ustnej, co może prowadzić do rozwoju próchnicy zębów oraz stanów zapalnych błon śluzowych, a także mogą prowadzić do rozwoju wad wymowy. 

W przypadku podejrzenia nieprawidłowości w budowie wędzidełek jamy ustnej zaleca się konsultację logopedyczną oraz doradcy laktacyjnego w przypadku noworodków i niemowląt mających trudności z karmieniem.  

Podcięcie wędzidełka – kiedy należy je wykonać?

Zabieg podcięcia wędzidełka językowego zaleca się wykonać jak najszybciej u niemowląt, które mają problemy ze ssaniem. Wskazaniem do zabiegu podcięcia wędzidełka języka u starszych dzieci jest wada wymowy, która nie ulega poprawie po systematycznym stosowaniu ćwiczeń logopedycznych polegających na wysuwaniu języka do przodu, zakładaniu języka na obie wargi, dotykaniu językiem brody itp.  

Jakie są objawy świadczące o krótkim wędzidełku? Należą do nich: 

• trudności podczas ssania, połykania lub żucia – krótkie wędzidełko języka utrudnia prawidłową technikę pobierania pokarmu podczas karmienia piersią. Zaburzenia połykania powstają na skutek niemożności unoszenia się języka w trakcie przełykania,
• wady wymowy – zbyt krótkie wędzidełko języka ogranicza jego ruchy, widoczne zwłaszcza podczas wymowy głosek, które wymagają uniesienia czubka języka ku górze (sz, dż, r, cz). Dzieci mające zbyt krótkie wędzidełko języka często seplenią na skutek wsuwania języka pomiędzy zęby (tzw. seplenienie międzyzębowe),
• wady zgryzu – które powstają na skutek wsuwania języka pomiędzy zęby, 
• choroby przyzębia oraz nadmierne ślinienie się – zaleganie języka na dnie jamy ustnej powoduje nadmierne odkładanie się śliny, 
• ograniczona ruchomość języka – trudności z wysunięciem języka na brodę lub uniesieniem go ku górze.  

Do objawów zbyt krótkiego lub przerośniętego wędzidełka wargi górnej zalicza się diastemę prawdziwą, czyli przerwę między górnymi jedynkami.  

Plastyka wędzidełka jamy ustnej – na czym polega zabieg? Czy boli? 

Dziecko z podejrzeniem wad w budowie wędzidełek jamy ustnej powinno być skonsultowane przez logopedę oraz laryngologa. Wskazaniami do wykonania zabiegu podcięcia wędzidełka są całkowite przyrośnięcie języka do dna jamy ustnej, trudności w pobieraniu pokarmu lub brak poprawy wady wymowy po systematycznym stosowaniu ćwiczeń logopedycznych.  

U dzieci z nieznacznym skróceniem wędzidełka języka zaleca się ćwiczenia logopedyczne oraz masaże wędzidełka. W przypadku ich niepowodzenia wykonuje się zabieg podcięcia wędzidełka (tzw. frenotomii), który polega na przecięciu błony śluzowej łączącej język z dnem jamy ustnej.  

Wskazaniem do zabiegu wędzidełka wargi górnej jest diastema prawdziwa o szerokości powyżej 2 mm u dzieci około 8. roku życia, czyli po wyrośnięciu czterech stałych siekaczy.  

Zabieg podcięcia wędzidełka języka wykonuje się w znieczuleniu miejscowym i polega na przecięciu błony śluzowej łączącej język z dnem jamy ustnej. Frenotomię wykonuje się tradycyjnie (za pomocną skalpela lub nożyczek chirurgicznych) bądź stosuje się laser chirurgiczny. Po zabiegu konieczna jest terapia logopedyczna, aby uniknąć ponownego zrostu. Natomiast plastyka wędzidełka wargi górnej wykonywana jest przez lekarza chirurga i polega na relokacji wędzidełka w znieczuleniu ogólnym. Szwy ściągane są zazwyczaj po około 7 dniach od zabiegu.  

Przeciwwskazania do wykonania zabiegu 

Do przeciwwskazań do wykonania zabiegu wędzidełka jamy ustnej należą zaburzenia krzepnięcia krwi, choroba Pierre’a Robina oraz zły stan ogólny dziecka.  

Podcięcie wędzidełka – prywatnie czy na NFZ? Ile kosztuje zabieg?

Dziecko, u którego podejrzewa się zbyt krótkie wędzidełko języka, powinno być zbadane przez logopedę, ortodontę lub chirurga stomatologicznego. Zabieg frenotomii wykonuje chirurg, chirurg stomatologiczny lub ortodonta. Można go wykonać w ramach ubezpieczenia NFZ lub komercyjnie (cena zabiegu wynosi około 150–300 zł).  

Zalecenia po frenotomii (podcięciu wędzidełka)

Przecięte wędzidełko języka zazwyczaj szybko się goi. Należy pamiętać, aby po zabiegu systematycznie wykonywać ćwiczenia zalecone przez logopedę po to, by zapobiec powstawaniu zrostów. 

Do przykładowych ćwiczeń zalecanych po zabiegu podcięcia wędzidełka języka zalicza się: 

• oblizywanie warg, 
• dotykanie językiem brody i czubka nosa, 
• wystawianie języka, 
• naśladowanie stukotu kopyt konia, 
• zlizywanie np. mleka z talerzyka.