Śpiączka wątrobowa – czym jest? Przyczyny, objawy, leczenie i rokowania
Piotr Ziętek

Śpiączka wątrobowa – czym jest? Przyczyny, objawy, leczenie i rokowania

Śpiączka wątrobowa jest najcięższym stopniem zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego w przebiegu encefalopatii wątrobowej. Chora wątroba nie jest w stanie zneutralizować toksycznych substancji, jak np. amoniak, dlatego przenikają one do krwi, powodując zaburzenia w przewodnictwie nerwowym oraz obrzęk mózgu. Jakie są objawy śpiączki wątrobowej? Ile trwa i jak się ją leczy? 

Śpiączka wątrobowa to najcięższy stopień zaburzeń funkcji mózgu w przebiegu uszkodzenia wątroby, czyli encefalopatii wątrobowej. Ciężkie uszkodzenie wątroby prowadzi m.in. do nagromadzenia się toksyn, które zaburzają pracę ośrodkowego układu nerwowego. Śpiączka wątrobowa może przejawić się zarówno w ostrej, jak i w przewlekłej marskości wątroby. W obu przypadkach wskazuje na złe rokowanie. 

Śpiączka wątrobowa – co to jest? 

Śpiączka wątrobowa to najcięższy stopień kliniczny encefalopatii wątrobowej. Wątroba spełnia w organizmie kilkaset ważnych funkcji. Jednym z jej zadań jest neutralizacja toksyn. Większość krwi pochodzącej z jelit dostaje się do krążenia obwodowego po przejściu przez wątrobę. W przebiegu niewydolności wątroby (zarówno tej ostrej, jak i przewlekłej) funkcje te są zaburzone.

Za jedną z głównych substancji powodujących uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego uznaje się amoniak. Jest on produktem ubocznym metabolizmu bakterii znajdujących się w jelitach oraz jednym z produktów rozkładu białek. Zwiększone stężenie amoniaku oraz obecność innych toksyn powoduje zaburzenia przewodnictwa nerwowego oraz obrzęk mózgu. 

Przyczyny śpiączki wątrobowej 

W zależności od przyczyny wyróżnia się różne typy encefalopatii wątrobowej, w przebiegu której może wystąpić śpiączka. Typ A to ostra encefalopatia wątrobowa, która może rozwinąć się np. w przebiegu wirusowego zapalenia wątroby o piorunującym przebiegu. Może do niej dojść również u osób z przewlekłą niewydolnością wątroby pod wpływem czynnika wyzwalającego takiego jak ostre zakażenie, zaburzenia elektrolitowe lub krwawienie z przewodu pokarmowego. Przyczynami ostrej niewydolności wątroby mogą być też zatrucia, np. niektórymi lekami, a nawet muchomorem sromotnikowym. 

Encefalopatia typu B jest związana z tzw. pomostowaniem systemowo-wrotnym. Jest to rodzaj połączenia naczyniowego pomiędzy układem wrotnym, a układem żylnym z pominięciem wątroby. Zabieg taki wykonuje się u osób z podwyższonym ciśnieniem w układzie wrotnym. Pozwala on uniknąć powikłań nadciśnienia wrotnego, ale stwarza ryzyko rozwoju encefalopatii wątrobowej. W skrajnych przypadkach także śpiączki wątrobowej. 

Encefalopatia typu C rozwija się w przebiegu przewlekłej niewydolności wątroby, np. w przebiegu marskości wątroby. Uszkodzenie takie może rozwinąć się m.in. u alkoholików, przy pierwotnych lub przerzutowych nowotworach zlokalizowanych w wątrobie, w przebiegu przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby.  

Polecane dla Ciebie

Jak objawia się śpiączka wątrobowa? 

Śpiączka wątrobowa to stan całkowitej utraty świadomości. Chory jest nieprzytomny i nie reaguje na bodźce. Dodatkowo obserwuje się poszerzenie źrenic, brak reakcji źrenic na światło oraz tzw. sztywność odmóżdżeniową. Przebieg naturalny encefalopatii wątrobowej może być różny. Zaburzenia świadomości mogą narastać stopniowo, ale śpiączka może pojawić się też nagle. Narastający obrzęk mózgu może powodować występowanie napadów padaczkowych.

Śpiączce wątrobowej zwykle towarzyszą inne objawy ostrej niewydolności wątroby. Często jeszcze przed głębokimi zaburzeniami świadomości pojawia się żółtaczka. Mogą także pojawić się objawy niewydolności krążenia oraz skazy krwotocznej. U osób z marskością wątroby, np. w przebiegu nadużywania alkoholu, może wystąpić wodobrzusze. 

Diagnostyka i leczenie śpiączki wątrobowej 

Do szybkiej oceny zaburzeń świadomości przy podejrzeniu śpiączki wątrobowej stosuje się skalę Glasgow. W jej skład wchodzi ocena otwierania oczu, kontakt słowny z chorym i reakcja ruchowa. Po potwierdzeniu utraty świadomości należy określić jej przyczynę. Ponieważ niemożliwe jest zebranie wywiadu z pacjentem, bardzo duże znaczenie mają informacje o pacjencie uzyskane od bliskich. Istotne są szczegóły dotyczące przyjmowanych leków, chorób przewlekłych, ciąży, zagranicznych podróży, przyjmowanych posiłków itp.  

W badaniu fizykalnym można stwierdzić wspomniane wcześniej nieprawidłowości. Zwykle wykonuje się też szeroki panel badań laboratoryjnych krwi. Na niewydolność wątroby mogą wskazywać m.in. zaburzenia w morfologii, zaburzenia krzepnięcia, zaburzenia elektrolitowe, podwyższone poziomy enzymów wątrobowych, podwyższone stężenia amoniaku, bilirubiny i mleczanów. W celu określenia przyczyny uszkodzenia wątroby zleca się również badania krwi pod kątem zatruć różnymi substancjami lub przeciwciał skierowanych przeciwko wirusom zapalenia wątroby. W celu różnicowania śpiączki wątrobowej z innymi stanami ciężkich zaburzeń świadomości konieczne jest dokładne badanie neurologiczne. W razie potrzeby wykonuje się badanie EEG. 

Badania obrazowe są pomocne przy potwierdzeniu śpiączki wątrobowej oraz ustaleniu przyczyny uszkodzenia wątroby. Badanie USG jest szczególnie przydatne przy ocenie unaczynienia wątroby oraz ewentualnego poszerzenia dróg żółciowych. Z kolei badania takie jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny pozwalają określić zmiany ogniskowe w wątrobie takie jak guzy nowotworowe. Tomografia komputerowa głowy może również służyć różnicowaniu śpiączki wątrobowej z innymi przyczynami zaburzeń świadomości, np. z udarem mózgu. 

Jeśli przyczyna uszkodzenia wątroby jest odwracalna, należy dążyć do jej usunięcia. Odpowiednio w przypadku wirusowego zapalenia wątroby należy włączyć leczenie przeciwwirusowe, przy zatruciach podać odtrutkę itd. Leczenie powinno być prowadzone w oddziale intensywnej terapii. Ważne jest podtrzymywanie funkcji życiowych oraz zapobieganie pozostałym powikłaniom niewydolności wątroby. Jeśli natomiast uszkodzenie wątroby jest nieodwracalne, jedyną skuteczną formą terapii może okazać się przeszczep wątroby

Śpiączka wątrobowa – rokowania 

Śpiączka wątrobowa pojawiająca się w przebiegu uszkodzenia wątroby przemawia za złym rokowaniem. Szanse na przeżycie zależą od etiologii encefalopatii wątrobowej i wynoszą od kilku do kilkunastu procent. U osób, które wyszły ze śpiączki wątrobowej, szanse na długotrwałe przeżycie wynoszą najwyżej kilkanaście procent. Jest tak m.in. ze względu na pozostałe powikłania niewydolności wątroby (krwawienia, niewydolność krążenia). Ciężko określić, ile w danym przypadku może trwać śpiączka wątrobowa. Kluczowe są jednak pierwsze tygodnie. Wybudzenie ze śpiączki wątrobowej nie jest równoznaczne z powrotem do pełnej świadomości. Zdarza się, że śpiączka przechodzi w tzw. stan minimalnej świadomości lub stan wegetatywny. 

U osób zagrożonych śpiączką wątrobową, np. u alkoholików z marskością wątroby, bardzo duże znaczenie mają odpowiednia dieta i zdrowy styl życia. Stosowanie się do zaleceń pozwoli opóźnić rozwój encefalopatii wątrobowej. Obowiązuje bezwzględny zakaz spożywania alkoholu i palenia papierosów. Dieta powinna być dostosowana do stopnia wydolności wątroby oraz niedożywienia pacjenta.

U chorych, u których nie wystąpiły jeszcze objawy encefalopatii, konieczne jest zapewnienie prawidłowej podaży białka, nawet do 1,5 g na kilogram masy ciała dziennie. Należy spożywać łatwostrawne źródła białka i tłuszczów, np. chude mięso i nabiał, a wykluczyć pokarmy ciężkostrawne i wzdymające. Zalecane jest częste przyjmowanie niewielkich posiłków.

Inaczej wygląda dieta chorego z niewyrównaną niewydolnością wątroby lub z jawnymi objawami encefalopatii. Produkty spożywcze nadal powinny być lekkostrawne, ale należy również ograniczyć podaż białka do maksymalnie 0,5 g na kilogram masy ciała dziennie. Jeśli jest taka możliwość, wskazane jest stosowanie ubogobiałkowego pieczywa i nabiału. W miarę możliwości należy uzupełniać dietę chorego o specjalne odżywki. Konieczne jest także wyrównywanie niedoborów witamin i elektrolitów, a także suplementacja niektórych aminokwasów (argininy i ornityny). Osoby z niewydolnością wątroby oraz ich bliscy powinni zasięgnąć porady dietetycznej, aby uzyskać informacje zasadach prawidłowego żywienia. 

  1. U. Grata-Borkowska, R. Susło, P. Hańczyc i in., Zaburzenia psychiczne i neurologiczne u pacjentów z encefalopatią wątrobową, „Psychiatria”, nr 203-209 (13), 2016. 
  2. M. Hartleb, M. Hartleb, Diagnostyka i leczenie encefalopatii wątrobowej u chorych z marskością wątroby; rekomendacje EASL i AASLD, „Gastroenterologia Praktyczna”, nr 32-42 (31) 2016. 
  3. O. Bartels, J. F. Riemann, H. Groitl, Coma hepaticum bei Leberzirrhose. Prophylaxe und Therapie, „Fortschritte der Medizin”, nr 1845-1850 (30) 1977. 
  4. H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Warszawa 2014, s. 342-350. 
  5. P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2015, Kraków 2015, s. 884, 1157-1174. 
  6. G. G. Karvountzis, A. G. Redeker, R. L. Peters, R. L., Long term follow up studies of patients surviving fulminant viral hepatitis. „Gastroenterology”, nr 870-877 (67) 1974. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Znieczulenie ogólne a miejscowe – różnice

    Jeszcze sto lat temu pacjenci byli poddawani wszystkim operacjom bez żadnego rodzaju znieczulenia i w złych warunkach sanitarnych. Nic więc dziwnego, że większość z nich nie przeżywała spotkania z chirurgiem. Na szczęście dzisiaj komfort pacjenta jest znacznie wyższy, a podczas drobnych zabiegów, jak i poważniejszych operacji można skorzystać ze znieczulenia – ogólnego i miejscowego. Czym się różnią i jak działają?

  • Egzema – przyczyny i objawy. Leczenie egzemy na dłoniach i twarzy. Które preparaty wybrać, a których unikać?

    Egzema, inaczej wyprysk lub atopowy wyprysk skóry, to niezakaźna choroba, którą nie można się zarazić od drugiej osoby poprzez kontakt bezpośredni lub korzystanie z tych samych kosmetyków czy ręczników i pościeli. Leczenie egzemy jest niezwykle uporczywe, ponieważ zazwyczaj ciężko jest wytypować czynnik wywołujący bolesne, swędzące, pękające i suche plamy na skórze dłoni i twarzy (czasem występujące na całym ciele). Leczenie egzemy z użyciem najlepszych dermokosmetyków i pod opieką najlepszego dermatologa lub alergologa może być nieskuteczne, jeśli pacjent będzie miał stały kontakt z czynnikiem drażniącym.

  • Mocznica – objawy, przyczyny, leczenie

    Mocznica to krańcowe stadium niewydolności nerek cechujące się dużymi stężeniami mocznika i kreatyniny we krwi, niewyrównaną kwasicą nieoddechową oraz powikłaniami przewlekłej choroby nerek (PChN). PChN jest bardzo częstym schorzeniem internistycznym, w którym dochodzi do stopniowego uszkodzenia nerek, a co za tym idzie – spadku ich wydolności.

  • Choroba popromienna – jak ją leczyć?

    Katastrofa w Czarnobylu uświadomiła nam, jak tragiczne w skutkach może być działanie promieniowania jonizującego. W ostatnim czasie, ze względu na trwającą wojnę na Ukrainie, temat zagrożenia promieniotwórczego powrócił. Czym zatem jest choroba popromienna? Kto jest na nią narażony i czy można się przed nią uchronić?

  • Skurczowe, czynnościowe bóle brzucha – przyczyny, objawy, leczenie

    Dolegliwości związanych z nadmiernym napięciem mięśni gładkich w obrębie narządów w jamie brzusznej, potocznie nazywanych skurczami, uciskiem czy kolką, może doświadczyć każdy z nas. I każdy może odczuwać taki ból nieco inaczej. Pewne jest, że dla poprawy komfortu i własnego zdrowia warto działać, aby sobie z nim poradzić.

  • Aplazja szpiku kostnego – objawy, przyczyny, leczenie

    Aplazja szpiku kostnego, zwana również niedokrwistością aplastyczną lub anemią aplastyczną, to choroba, którą można podzielić na wrodzoną lub nabytą. Schorzenie może pojawić się nagle lub rozwijać się przez wiele miesięcy, nie dając przy tym żadnych specyficznych objawów.

  • Nocna napadowa hemoglobinuria – co to za choroba? Objawy, leczenie

    Nocna napadowa hemoglobinuria (NNH) zaliczana jest do rzadkich chorób. Diagnozę NNH słyszy od 1 do 2 osób na milion rocznie. Schorzenie rozwija się najczęściej między 25. a 45. rokiem życia. Niestety rokowanie nie jest korzystne, a główną przyczyną zgonów jest zakrzepica. Jakie są jej objawy? Jak wygląda leczenie?

  • Terapia dźwiękiem – na czym polega? Co leczy?

    Często mówi się o tym, że muzyka łagodzi obyczaje. Jest w tym wiele prawdy. Dźwięk od lat z powodzeniem wykorzystuje się w terapii osób dorosłych i dzieci. W Polsce terapia dźwiękiem zyskuje coraz większą popularność. Jak wpływa na organizm i psychikę? Co zrobić, aby zostać profesjonalnym terapeutą?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij