Barwnik tartrazyna (E102)– właściwości i zastosowanie. Szkodliwość E102

Mówi się, że jemy oczami. Faktycznie chętniej sięgamy po warzywa i owoce o intensywnych barwach, które nie rzadko świadczą o stopniu ich dojrzałości. Nasze oko przyciągnie też żółte ciasto czy intensywnie brązowy razowy chleb. Wiele produktów zawdzięcza swój kolor barwnikom zarówno naturalnym, jak i sztucznym. Są one używane również w przemyśle kosmetycznym czy podczas produkcji leków. Wszystkie dozwolone do stosowania w produktach spożywczych barwniki ujęte są w spisie zaaprobowanym przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności. Na etykietach opatrzone są numerami E od 100 do 199. W przypadku innych produktów na etykietach wymieniona jest nazwa chemiczna (często w języku angielskim).  

Tartrazyna (żółcień żywnościowa 5, E102)– czym jest?

Tartrazyna (ang. tartrazine) jest sztucznym barwnikiem o pomarańczowym kolorze. Z chemicznego punktu widzenia zaliczana jest do substancji azowych, a w swojej cząsteczce zawiera pierścienie aromatyczne. Znana jest również pod nazwą żółcień żywnościowa 5, na listach dodatków do żywności zakodowana jest jako E102. Jest wykorzystywana w przemyśle spożywczym, kosmetycznym, farmaceutycznym, a także do barwienia tkanin, kredek czy filamentów używanych w drukarkach 3D.

W zależności od stężenia w produkcie tartrazyna barwi go na żółto lub pomarańczowo (podobnie jak barwnik annato E160b). Najczęściej wykorzystywana jest do osiągnięcia żółtego koloru produktu. Nierzadko tartrazyna stosowana jest w połączeniu z niebieskimi barwnikami do uzyskania koloru zielonego. Ze względu na swoje właściwości chemiczne dobrze rozpuszcza się w wodzie i innych substancjach polarnych jak gliceryna czy sorbitol.   

Tartrazyna w żywności, lekach i kosmetyce  

Najczęściej tartrazyna wykorzystywana jest w przemyśle spożywczym. Jest dozwolona do stosowania na terenie Unii Europejskiej, Kanady i Stanów Zjednoczonych. Co ciekawe jest barwnikiem kontrowersyjnym i na terenie niektórych krajów (np. Zjednoczone Emiraty Arabskie) jej stosowanie w produkcji artykułów spożywczych jest zdelegalizowane. Przykładowe produkty, w których znajdziemy tartrazynę to napoje, desery, makaron, płatki kukurydziane, chipsy, galaretki, musztarda czy gumy do żucia. 

W przemyśle farmaceutycznym tartrazyna jest stosowana do barwienia syropów, otoczek pastylek, kapsułek, żeli czy balsamów. Zabieg ten najczęściej wykonywany jest w celu łatwiejszej identyfikacji wybranego leku lub suplementu. Ten żółty barwnik bywa obecny w suplementach witaminowych, preparatach zobojętniających lub lekach przeznaczonych do walki z objawami przeziębienia i grypy.  

Również kosmetyki bywają barwione tartrazyną. W tych produktach najczęściej znajdziemy ją pod angielską nazwą tartrazine. Stosowana jest głównie w produkcji kosmetyków o barwie zielonej. Zawierają ją mydła, żele antybakteryjne, balsamy, płyny do płukania jamy ustnej, pasta do zębów, szampony i inne produkty przeznaczone do pielęgnacji włosów. Tartrazyna znalazła również zastosowania jako pigment używany w produkcji kosmetyków kolorowych takich jak cienie do powiek, róże, bronzery, podkłady czy szminki.

Szkodliwość barwnika tartrazyny (E102)  

Tartrazyna wykazuje wpływ na nasze zdrowie podobny do innych barwników zaliczanych do związków azowych. Może powodować typowe reakcje alergiczne jak pokrzywka,  duszności czy zaczerwienienie skóry. Co interesujące: objawy nietolerancji lub alergii na tartrazynę mogą wystąpić tuż po jej spożyciu lub nawet do 14 godzin po ekspozycji. Szczególnie czułe na jej obecność są osoby chore na astmę oskrzelową oraz uczulone na aspirynę. 

Obecność tartrazyny w produktach spożywczych musi być podkreślana przez producentów zgodnie z wymogami obowiązującymi od 2010 roku. Na etykietach produktów zawierających ten sztuczny barwnik powinna być umieszczona następująca informacja: „E102 – może mieć szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dzieci”. Obowiązek ten jest podyktowany wynikami badań, które wykazały, że może ona powodować u dzieci objawy podobne do ADHD.