Czyrak – co to takiego? Przyczyny, rodzaje, leczenie i profilaktyka

Czyrak jest to bakteryjne zapalenie mieszka włosowego, najczęściej wywoływane przez gronkowca złocistego. Zwykle jest to zmiana skórna w postaci bolesnego, twardego, czerwono-fioletowego guzka z czopem ropnym, lokalizująca się na twarzy, karku, pachach lub pośladkach. Szczególnie niebezpiecznym miejscem rozwoju czyraka jest okolica ust i nosa ze względu na bezpośrednie połączenie (poprzez naczynia żylne) z mózgowiem, co może powodować przeniesienie infekcji i rozwój zagrażającego życiu zapalenia zatoki jamistej lub opon mózgowych. Należy pamiętać, aby nigdy samodzielnie nie wyciskać ani nie nacinać czyraka, gdyż grozi to dalszym rozsiewem bakterii.

Czyrak – czym jest i w jaki sposób powstaje? 

Czyrak pojawia się zwykle w okresach spadku odporności, a także w chorobach przewlekłych takich jak cukrzyca, choroby nerek i wątroby, AIDS, otyłość, alkoholizm i choroby nowotworowe. Częściej występuje także u osób z atopowym zapaleniem skóry lub świerzbem. Gronkowiec złocisty wnika ze skóry do mieszków włosowych, gruczołów łojowych lub do miejsc uszkodzonego naskórka, gdzie się namnaża i powoduje powstanie stanu zapalnego w postaci obrzęku i zaczerwienienia otaczającego czop ropny. Zazwyczaj przebieg czyraka jest łagodny, po kilku dniach dochodzi do samoistnego opróżnienia się ropnia i ewakuowania się treści ropnej, co powoduje złagodzenie objawów bólowych. Należy pamiętać, że czyrak nie jest chorobą dziedziczną.  

Jak wyglądają czyraki i gdzie występują? 

Czyrak początkowo ma postać rumieniowo-naciekowej zmiany w okolicy mieszka włosowego. Następnie rozwija się twardy, bolesny czerwono-fioletowy guzek, który po około 5 dniach przekształca się w krostę z tzw. czopem martwiczym na jej powierzchni. Czyraki najczęściej samoistnie się opróżniają, pozostawiając kraterowaty ubytek skóry. Po zagojeniu się zmiany może pozostać niewielka blizna. Zazwyczaj czyrakowi towarzyszy ból okolicy zmiany, który ustępuje w chwili pęknięcia i wydostania się ropy na zewnątrz. W przypadku czyraków mnogich lub gromadnych może wystąpić powiększenie pobliskich węzłów chłonnych i gorączka.  

Czyraki mogą pojawić się w każdym miejscu skóry, gdzie występują mieszki włosowe, jednak najczęstszą lokalizacją tych zmian jest twarz, kark, pachy, pośladki, nos lub ucho zewnętrzne.

Rodzaje czyraków: pojedyncze, gromadne, czyraczność 

Czyrak może występować jako pojedyncza zmiana skórna lub jako czyraczność (łac. furunculosis), czyli mnogie, nawracające zmiany będące na różnym etapie rozwoju. Natomiast czyrakiem gromadnym (nazywany także karbunkułem, łac. carbunculus) nazywamy liczne, zlokalizowane blisko siebie i zlewające się czyraki, występujące najczęściej na karku. 

W przypadku czyraka zlokalizowanego na twarzy, czyraczności lub czyraka gromadnego, a także jeśli zmianom towarzyszą gorączka, bóle głowy, zaburzenia widzenia i ogólne złe samopoczucie, należy pilnie udać się do lekarza.  

Czyraki – leczenie 

Rozpoznanie czyraka stawia się na podstawie obecności typowych zmian skórnych. Leczenie  zależy od rodzaju czyraka, jego wielkości i lokalizacji. Jeśli występuje pojedyncza zmiana, bez gorączki, można zastosować miejscowo maści z antybiotykiem lub antybiotyki doustnie. W przypadku nawracających czyraków, czyraków gromadnych lub lokalizacji czyraka na twarzy zalecane jest zastosowanie antybiotykoterapii doustnej. Leczenie czyraka gromadnego lub mnogiego może trwać nawet kilka miesięcy.  

We wczesnej fazie rozwoju czyraka można zastosować okłady z maści ichtiolowej, która przyspiesza uformowanie się ropnego czopu i wydostanie się na zewnątrz wydzieliny ropnej. Należy pamiętać, aby samodzielnie nie wyciskać lub nie nakłuwać czyraków, gdyż może to doprowadzić do rozsiewu bakterii lub przedostania się ich do krwi i rozwoju uogólnionego zakażenia.  

Czyrak pojedynczy ma zazwyczaj przebieg łagodny, po opróżnieniu zmiany dochodzi do całkowitego wyleczenia. Jednakże w przypadku obecności czynników predysponujących, np. cukrzycy lub zaburzeń odporności, czyraki mogą nawracać.  W przypadku czyraka mnogiego lub nawracających zmian lekarz może zalecić wykonanie wymazu ze zmiany i badania mikrobiologicznego z oceną wrażliwości bakterii na stosowane antybiotyki lub wymazu z nosa w kierunku nosicielstwa gronkowca złocistego.  

Domowe sposoby na czyraki  

W przypadku wystąpienia czyraka w postaci pojedynczej zmiany zazwyczaj jego przebieg jest łagodny i po kilku dniach dochodzi do jego samoistnego pęknięcia i opróżnienia. Celem przyspieszenia pęknięcia czyraka można stosować okłady z maści ichtiolowej kupionej bez recepty. Po ewakuacji treści ropnej, należy zdezynfekować zmienione miejsce i założyć jałowy opatrunek. Lekarz może zalecić stosowanie maści z antybiotykiem lub branie antybiotyku w formie doustnej.  

W przyspieszeniu samoistnego pęknięcia i ewakuacji treści ropnej z czyraka mogą być pomocne ciepłe okłady. 

Zapobieganie rozprzestrzenianiu się czyraków   

Aby zapobiegać rozprzestrzenianiu się i nawracaniu czyraków, należy przestrzegać następujących zasad:  

1. Nie należy samodzielnie zdrapywać lub wyciskać czopa martwiczego czyraka, gdyż może to spowodować rozsiew bakterii. 
2. Nie przebijać powstałego guzka na skórze. 
3. Podczas zmiany opatrunku i pielęgnacji należy używać rękawiczek jednorazowych. 
4. Dbać o higienę osobistą, często myć ręce. 
5. Do golenia lub depilacji używać własnych i zdezynfekowanych maszynek bądź depilatorów, myć skórę przed i po depilacji.  
6. Dbać o zdrowy tryb życia: regularny ruch, pić odpowiednią ilość wody, ograniczyć słodycze, unikać stresu. 
7. Utrzymywać prawidłową masę ciała. 
8. Dbać o dobrą odporność organizmu. 
9. Dezynfekować nawet małe rany na skórze. 
10. Osoby chorujące na cukrzycę, powinny dbać o prawidłowy poziom glikemii.