Neutrofile – przyczyny podwyższonego i obniżonego poziomu neutrocytów we krwi

Czym są neutrofile (granulocyty obojętnochłonne) i jaką pełnią funkcję?

Neutrofile we krwi, nazywane granulocytami obojętnochłonnymi lub neutrocytami, produkowane w procesie granulocytopoezy w szpiku kostnym. Obok eozynofilów (granulocytów kwasochłonnych), bazofilów (granulocytów zasadochłonnych), monocytów i limfocytów, neutrofile należą do populacji leukocytów (krwinek białych). Neutrofile są najliczniejszą grupą spośród wszystkich leukocytów i stanowią około 70% krwinek białych. U zdrowych osób możemy wyróżnić granulocyty obojętnochłonne z jądrem pałeczkowatym oraz granulocyty obojętnochłonne z jądrem segmentowanym. 

Oznacza to, że kiedy do organizmu dostanie się patogen lub dojdzie do uszkodzenia tkanek, neutrofile przedostają się z krążącej krwi do miejsca inicjacji zapalenia, pokonując po drodze bariery, takie jak ściana naczyń krwionośnych czy tkanki sąsiadujące z miejscem zapalenia. Po dotarciu na miejsce, w którym organizm rozpoznał podejrzane cząsteczki, jak patogen, uszkodzenia tkanki, czy też ciało obce, neutrofile zaczynają fagocytować, czyli „pożerać” chorobotwórcze związki. Następnie trawią je w swoich strukturach komórkowych i neutralizują za pomocą enzymów hydrolitycznych. Enzymy wydzielane przez granulocyty obojętnochłonne oprócz neutralizacji patogenów prowadzą również do rozkładu, a w praktyce do upłynnienia tkanek w obszarze zapalnym. Wynik tej reakcji widoczny jest często gołym okiem w postaci żółtawej ropy, której głównym składnikiem są neutrofile. Wydawać by się mogło, że ropa jest negatywnym skutkiem powstania zapalenia, jednakże dzięki jej obecności dochodzi do wytworzenia bariery mechanicznej, uniemożliwiającej dalsze przenikanie podejrzanym cząsteczkom. 

Udział w nieswoistej odpowiedzi zapalnej nie jest jedyną funkcją neutrofili. Mają one również zdolność do odcięcia patogenów od ważnych składników, jak np. żelazo czy cynk, dzięki którym mogłyby być bardziej zjadliwe dla ludzkiego organizmu. 

Neutrocyty – norma

Neutrofile odgrywają ważną rolę w ochronie organizmu człowieka przed inwazją zjadliwych mikroorganizmów. Dlatego w przypadku zmiany ich liczebności lub zaburzenia ich funkcji może ujawnić się wiele stanów chorobowych. 

Ilość neutrofili oznacza się podczas morfologii krwi, a ich liczba może być ukryta na druku pod skrótem NEU lub NEUT. Należy pamiętać, że te wartości w dużej mierze zależą od norm laboratorium, w którym składniki są oznaczane. 

Neutrofile – co oznacza podwyższony poziom neutrocytów?

Podwyższony poziom krwinek białych nazywa się leukocytozą, a za wysoką ilość neutrocytów określa się terminem neutrofilii. Leukocytoza najczęściej utożsamiana jest właśnie z neutrofilią, co wynika z faktu, że granulocyty obojętnochłonne są najliczniejszą formą krwinek białych. Neutrofilia występuje, kiedy liczba leukocytów przekracza normę > 10 G/l, lub  gdy dochodzi do wzrostu odsetka liczby neutrofili > 75%.

Do podwyższenia neutrofili może dojść w stanach fizjologicznych, takich jak:

• ciąża, szczególnie koniec II trymestru i cały III trymestr,
• okres połogu,
• wzmożony wysiłek fizyczny,
• palenie papierosów,
• spożywanie obfitych posiłków,
• okres upałów, przebywanie w gorących pomieszczeniach,
• przewlekły ból,
• przewlekły stres.

Jak widać, neutrofilia nie musi być wcale efektem choroby, jednakże występują również liczne stany patologiczne, w czasie których może dojść do wzrostu liczby neutrofili.

Stany chorobowe mogące doprowadzić do wzrostu wartości neutrofili to:

• ostre i przewlekłe infekcje bakteryjne i grzybicze,
• wniknięcie do organizmu parazytów, np. tasiemca,
• infekcje wirusowe (głównie opryszczka, półpasiec, ospa wietrzna),
• nowotwory, szczególnie raki, mięsaki tkanek miękkich, czerniak,
• choroby autoimmunologiczne,
• krwotoki,
• zatrucie lekami,
• niedotlenienie,
• urazy, oparzenia,
• zabiegi operacyjne,
• zawał serca, zatorowość płucna,
• choroby metaboliczne i endokrynologiczne, takie jak dna moczanowa, przełom tarczycowy, kwasica ketonowa,
• białaczki,
• zespół rodzinnej neutrofili, 
• zespół Downa.

Neutrocyty – co oznaczają neutrofile poniżej normy?

Obniżona liczba leukocytów nazywana jest leukopenią, a do jej rozpoznania liczba białych krwinek musi spaść < 4,0 G/l. Leukopenia najczęściej wiąże się z neutropenią (granulocytopenią), czyli za niską liczbą neutrofilów, lub rzadziej z limfopenią, czyli obniżeniem miana limfocytów. Aby stwierdzić neutropenię, liczba neutrofilów musi wynosić < 1,5 G/l. Zdarzają się stany patologiczne, w czasie których liczba neutrofili spada < 0,5 G/l. Taki stan nazywamy agranulocytozą, a w jej przebiegu może dojść do infekcji florą fizjologiczną, która u zdrowych osób nie wywołuje żadnych szkód.

Najważniejsze przyczyny niedoboru granulocytów obojętnochłonnych (neutrofilów) to

• wrodzone zespoły upośledzenia produkcji neutrofili: zespół Kostmanna, zespół Shwachmana– Diamonda, neutropenia cykliczna,
• nabyte zespoły upośledzenia produkcji neutrofili: ciężkie infekcje o podłożu bakteryjnym i wirusowym, białaczki i chłoniaki, przerzuty nowotworowe do szpiku kostnego, alkoholizm, zespoły mielodysplastyczne, aplazja (zahamowanie) szpiku kostnego w wyniku działania promieniowania jonizującego, leków biologicznych lub chemioterapii, niedobór miedzi, wit. B12 , kwasu foliowego oraz żelaza,
• nadmierne zużycie lub zwiększone niszczenie neutrofili w przebiegu gruźlicy, malarii, AIDS, powiększenia śledziony, chorób autoimmunologicznych, użycia płucoserca w czasie zabiegów kardiochirurgicznych.

W przypadku wystąpienia agranulocytozy u pacjentów można stwierdzić takie objawy, jak: osłabienie, ból gardła, dziąseł i śluzówki jamy ustnej, gorączka > 40°C. 

Neutrofile u dziecka

Interpretacja morfologii krwi u dzieci przebiega inaczej niż u dorosłych pacjentów, ponieważ liczba składników morfotycznych, w tym neutrofili, zmienia się wraz z wiekiem dziecka. Ich liczba spada po pierwszej dobie od porodu, a najniższą wartość osiąga około 1. roku życia (około 30%) i ponownie wzrasta wraz z wiekiem dziecka, osiągając wartości docelowe po 10. roku życia.
Do neutrofilii u dzieci może dojść w czasie rozwoju stanu zapalnego, wywołanego takimi czynnikami, jak wzmożony stres, wysiłek fizyczny, a także choroby autoimmunologiczne czy krwotok. 

Obniżenie miana neutrofili u dzieci może być spowodowane przebyciem infekcji wirusowej, bakteryjnej, niedoczynnością tarczycy i ostrą białaczką.

Neutrocyty w ciąży

U kobiet ciężarnych, w drugiej połowie ciąży, podwyższenie miana nie musi oznaczać żadnej patologii i jest fizjologiczną reakcją na procesy, które w czasie ciąży zachodzą w kobiecym ciele. W przypadkach zarejestrowania neutropenii warto wziąć pod uwagę przebycie infekcji bądź też zlecić badania określające stężenie witaminy B12 oraz kwasu foliowego.