Październik miesiącem walki z rakiem

Październik jest szczególnym miesiącem w kalendarzu dla osób dotkniętych chorobą nowotworową i ich rodzin. 4 października obchodzimy Dzień Onkologii, a 15 października Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi. Statystki zachorowań i zgonów z powodu nowotworów w Polsce są zatrważające, dlatego trzeba uświadomić sobie, jak ważna jest profilaktyka nowotworów i jak najwcześniej ograniczyć czynniki ryzyka.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dzięki odpowiedniej profilaktyce jesteśmy w stanie zmniejszyć ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe o ok 40%. Panuje powszechne przekonanie, że większość nowotworów rozwija się w wyniku dziedzicznych predyspozycji, tymczasem geny stanowią przyczynę jedynie 5% przypadków. Zdecydowana większość zachorowań wynika z niehigienicznego stylu życia, złego odżywiania, nałogów i braku aktywności fizycznej, czyli czynników, na które mamy realny wpływ.

Choroba nowotworowa rozwija się w wyniku wieloletniego kumulowania drobnych zmian w strukturze DNA, wywoływanych różnymi czynnikami zewnętrznymi. Czynniki te potęgują się wzajemnie prowadząc do co raz poważniejszych uszkodzeń, w efekcie czego po pewnym czasie komórki zaczynają dzielić się i rosnąć w sposób niekontrolowany. Ryzyko zachorowania na nowotwór przez nałogowego palacza nadużywającego alkoholu i cierpiącego na otyłość jest wielokrotnie większe, niż przez osobę szczupłą bez nałogów. Oczywiście nie można jednoznacznie stwierdzić, że każda osoba paląca paczkę papierosów dziennie na pewno zachoruje, ponieważ każdy z nas zapewne zna kogoś, kto dożył sędziwego wieku z papierosem w ręku. Niemniej – statystycznie co piąty przypadek raka spowodowany jest czynnym lub biernym paleniem papierosów, a blisko 35% wszystkich zgonów z powodu nowotworów zawdzięczamy paleniu.

Oto kilka najważniejszych czynników ryzyka, na które mamy realny wpływ, i których ograniczenie może uratować życie nam i naszym bliskim. 

Dym papierosowy

Celowo napisałem „dym papierosowy”, a nie „palenie papierosów”. Rak płuc występuje zarówno u czynnych, jak i biernych palaczy, a dym papierosowy wywiera destrukcyjny wpływ na wszystkie narządy naszego organizmu, prowadząc do 14 różnych nowotworów. Palenie papierosów to także zwiększone ryzyko wystąpienia chorób układu oddechowego (POChP, astma oskrzelowa) oraz układu krążenia (zawał serca, udar mózgu, choroba wieńcowa).

Rada: nie pal! 

Alkohol

Alkohol i papierosy często idą w parze, a to potęguje ich szkodliwe działanie. Nadużywanie alkoholu może być przyczyną nowotworów głowy, wątroby, jamy ustnej, krtani, przełyku, a nawet piersi u kobiet. Najprawdopodobniej za działanie rakotwórcze odpowiada związek chemiczny będący produktem metabolizmu alkoholu – ten sam, który odpowiada za tzw. kaca, czyli aldehyd octowy.

Rada: ogranicz spożycie alkoholu. 

Dieta

Zdrowa dieta powinna być oparta na pełnowartościowych produktach węglowodanowych, rybach, białym mięsie (rzadziej czerwonym chudym mięso), owocach i warzywach. Ze szczególnym uwzględnieniem tych ostatnich, będących naturalnym źródłem antyoksydantów wymiatających wolne rodniki. Czym są wolne rodniki? To nadreaktywne cząstki uszkadzające wszystko, co napotkają na swojej drodze, w tym DNA. Należy ograniczyć do minimum żywność wysoko przetworzoną, dania typu fast food, dania gotowe z torebki, a także sól, cukry proste i tłuszcze zwierzęce. Odpowiednio zbilansowana zdrowa dieta to mniejsze ryzyko wystąpienia nowotworów jamy ustnej, przełyku, żołądka i jelita grubego.

Rada: Jedz zdrowo. Uwzględnij w diecie jak najwięcej świeżych warzyw i owoców.

Aktywność fizyczna

Siedzący tryb życia i brak intensywnej aktywności fizycznej jest przyczyną chorób układu krążenia, problemów z nadwagą i otyłością oraz zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworów jelita grubego, a także piersi i trzonu macicy.

Rada: Ruszaj się intensywnie przez przynajmniej 30 minut dziennie, może to być gimnastyka, basen, a nawet zwykły spacer.

Opalanie

Intensywne opalanie i częste poparzenia słoneczne zwiększają ryzyko wystąpienia nowotworów skóry, w tym czerniaka. Szczególnie narażone na ryzyko zachorowania na czerniaka skóry są osoby z jasną karnacją, które przez większą część roku nie korzystają ze słońca, a podczas dwutygodniowego urlopu próbują ten czas nadrobić, by wrócić z piękną opalenizną. Zwykle kończy się to poparzeniem słonecznym, którego przyczyną jest fakt, iż nieprzyzwyczajona skóra nie jest odpowiednio przygotowana na tak wysoką jednorazową dawkę promieniowania UV. Często chcąc uzyskać piękną opaleniznę zapominamy o odpowiednim zabezpieczeniu skóry kosmetykami z filtrem UV.

Rada: Korzystaj z kąpieli słonecznych rozsądnie i zawsze zabezpieczaj skórę kosmetykami z odpowiednim filtrem UV.

Pamiętaj o samokontroli i wykonywaniu podstawowych badań kontrolnych, takich jak morfologia, PSA, cytologia, mammografia, kolonoskopia i innych wg wskazań związanych z wiekiem i przynależnością do grup podwyższonego ryzyka zachorowaniem na nowotwór.