Instynkt macierzyński - fakty i mity
Anna Rutkowska

Instynkt macierzyński - fakty i mity

„Chyba nie mam instynktu macierzyńskiego” – chyba każda z nas słyszała to zdanie przynajmniej raz w życiu. Te słowa wypowiadają nasze koleżanki, celebrytki w telewizjach śniadaniowych, a także panie w autobusie – narażone na towarzystwo matek z dziećmi. Część z nas osobiście doświadczyła tego uczucia. Czy to powód do zmartwienia? A może instynkt macierzyński pojawia się dopiero u ciężarnych lub po porodzie? I wreszcie – kto powiedział, że w ogóle musimy go mieć?

Zacznijmy od wyjaśnienia, czym w ogóle jest instynkt. Według nauki zajmującej się zachowaniami zwierząt instynktem nazywamy wrodzoną zdolność do zachowań koniecznych dla utrzymania się przy życiu danego osobnika lub gatunku w ogóle.

Instynkty związane z rodzicielstwem odgrywają więc kluczową rolę w procesie rozmnażania się i opiece nad potomstwem. Te same mechanizmy działają oczywiście u człowieka – jako, z punktu widzenia biologii, reprezentanta świata zwierząt. 

Kiedy budzi się instynkt macierzyński?

- U rodzącej instynkt macierzyński występuje zawsze. Jest wyzwalany przez wyrzut oksytocyny podczas porodu, który poprzedza także oddzielenie się łożyska – mówi Katarzyna Sucajtys, psycholożka. – Wszystko dzieje się po to, by kobieta nie porzuciła swojego dziecka na pastwę losu, by dziecko przestało być jej obojętne. Dzięki instynktowi czujemy się za dziecko odpowiedzialne.

Co jednak, jeśli poród nie przebiega naturalnie? Czy wtedy możemy spodziewać się zaburzeń tego procesu i braku instynktu? 

- To mit, że cesarskie cięcie może spowodować brak instynktu – uspokaja ekspertka. - Niezależnie od tego, czy łożysko zostaje wyjęte operacyjnie, czy urodzone siłami natury, wyrzut oksytocyny musi nastąpić, to zjawisko fizjologiczne – dodaje. 

A jednak zdarza się przecież, że kobiety porzucają po porodzie swoje dzieci. Czy to znaczy, że w ich przypadku instynkt jednak się nie pojawił? Katarzyna Sucajtys wyjaśnia, że wtedy również mamy do czynienia z instynktem, ale blokowanym przez działanie innych niż oksytocyna hormonów. Może to nastąpić, gdy w okresie okołoporodowym kobieta doświadczy silnego stresu lub lęku. Adrenalina i inne hormony związane ze stresem przytłumiają wtedy działanie oksytocyny i sprawiają że instynkt, który nakazuje matce opiekować się potomstwem, zostaje zdominowany przez inne uczucia. - Zdarza się to na przykład u bardzo młodych kobiet, przerażonych nową rolą, często doświadczających braku wsparcia i akceptacji ze strony bliskich. Mimo że w tych dziewczętach tli się resztka instynktu, oddają swoje dzieci – mówi psycholożka.

Co ciekawe, według ekspertki instynkt macierzyński może manifestować się także w zupełnie inny sposób, niż go powszechnie rozumiemy. W świecie zwierząt zdarza się, że matka zabija swoje chore potomstwo, wyczuwając, że i tak nie będzie ono zdolne do przeżycia. Chroni je więc w jedyny możliwy dla niej sposób przed cierpieniem czy głodową śmiercią. To, co wydaje się więc całkowitym brakiem instynktu, z biologicznego punktu widzenia również w pewnym sensie nim jest. 

Dobrą wiadomością jest natomiast to, że instynkt macierzyński może zostać wywołany w inny sposób niż poprzez poród. Przekonują się o tym matki adopcyjne, które przez bliski kontakt z dzieckiem, przytulanie, noszenie go, budowanie z nim więzi również są w stanie skutecznie stymulować produkcję oksytocyny przez ich podwzgórza. Choć nie będzie to tak silny wyrzut jak podczas porodu, produkcja hormonu może być wystarczająca nawet do wywołania laktacji. 

Powiązane produkty

Instynkt to nie miłość 

Gdy po porodzie zmniejszy się już poziom oksytocyny, miejsce instynktu zajmują uczucia. I tu sytuacja jest bardziej skomplikowana, ponieważ ich pojawienie się wcale nie jest oczywiste. 

- Instynkt bardzo często mylony jest z miłością do dziecka. W naszej zachodniej kulturze pojęcia te z jakiegoś powodu zlały się w jedno. Media tworzą przekaz, w którym instynkt jest tożsamy z kochaniem własnego dziecka – mówi Katarzyna Sucajtys. - Tymczasem miłość, lubienie własnego dziecka to zupełnie osobny rozdział. Bywa, że te uczucia pojawiają się z czasem, i jest to całkowicie naturalne. U niektórych matek miłość do dzieci rozkwita już w momencie zrobienia testu ciążowego albo pozytywnej decyzji o adopcji, u innych później – na przykład gdy ustanie poporodowy baby blues. Czasem uczucie to budzi się, gdy świeżo upieczonej mamie wreszcie udaje się wyspać – stwierdza. - Trudno jest przecież budować jakiekolwiek relacje, gdy kobieta jest wciąż zmęczona, obolała po porodzie. Trzeba więc dać sobie czas, by ta miłość się pojawiła. Według ekspertki utożsamianie fizjologicznego instynktu macierzyńskiego przy porodzie z miłością bywa bardzo krzywdzące dla kobiet. - Przez to właśnie oczekuje się od matki, że od początku będzie kochała swoje dziecko bezgranicznie – mówi. 

„Kiedy ja muszę zacząć je kochać?”

Życie dostarcza setek przykładów na to, jak może zostać zaburzony proces budowania więzi z dzieckiem. Baby blues, brak wsparcia ze strony bliskich, stres – to wszystko może skomplikować, a nawet zupełnie zablokować rodzenie się uczuć. Katarzyna Sucajtys: Gdy przychodzi do mnie pacjentka i mówi, że nie ma instynktu macierzyńskiego, zawsze ją pytam, co to według jej znaczy. Czy może po prostu nie lubi bawić się klockami ze swoim dzieckiem albo irytuje ją dwunasta pobudka w nocy? A to są przecież zupełnie naturalne uczucia, nie brak instynktu. Do tego dochodzi fizjologia - przez sześć tygodni połogu wiele się dzieje. Goją się rany poporodowe, gospodarka hormonalna wariuje. Zdarza się też, że młodej mamie towarzyszy ciągły lęk – czy będzie miała do czego wracać w pracy, czy nie odsuną się od niej znajomi - bo już nie jest taka mobilna i dyspozycyjna. Z kolei pierworódki często boją się, że ciało nie wróci do stanu sprzed porodu.

Zdaniem psycholożki lęki te biorą się z presji wywieranej przez otoczenie, które coraz częściej żąda, by „kobieta wychodziła z porodówki w szpilkach”. 

Nie chcę mieć dzieci – czy coś ze mną nie tak? 

Z kolei dr Amy Blackstone, amerykańska socjolożka od lat wypowiadająca się publicznie w imieniu osób, które świadomie rezygnują z posiadania dzieci1, twierdzi, że w ogóle nie ma czegoś takiego jak instynkt macierzyński. Jednak w jej rozumieniu instynkt jest nie tyle tożsamy z wyrzutem porodowych hormonów, ile z rzekomo naturalnym dla każdej kobiety pragnieniem bycia matką. Zdaniem Blackstone to, co powszechnie uważa się za instynkt macierzyński, jest w znacznej mierze kulturowo narzuconą rolą, do której kobiety przygotowywane są od dzieciństwa, zaś presja wywierana na nich przez społeczeństwo, krzywdzi te, które wcale nie marzą o dzieciach. Sprawa jest więc prosta – nie chcesz mieć dzieci? W porządku! Nikt nie powinien cię do tego zmuszać. 

Dobry poród 

Według Katarzyny Sucajtys istotną sprawą w budowaniu więzi matki z dzieckiem jest także jakość opieki okołoporodowej. Za wzór, do którego powinniśmy dążyć, ekspertka stawia Holandię, która od lat szczyci się wysokim odsetkiem porodów domowych. Obecnie wynosi on około 25 proc. (dane na 2015 rok – http://www.wiatrak.nl/9972/porod-domowy-znieczulenie-lub-cesarskie-ciecie) – to bardzo dużo w porównaniu z innymi krajami zachodniego świata. - Wiele kobiet w Holandii rodzi w domu, w bliskości z rodziną, z dala od szpitalnej atmosfery, brzęku metalowych tacek z narzędziami. Po prostu spokojnie - w wannie, w sypialni, przy serialu. Kobietom w Polsce nie mieści się to w głowie – stwierdza.
Na szczęście jednak i u nas widoczny jest postęp. Przy szpitalach powstają tzw. Domy Narodzin, które mają naśladować domowe zacisze. Wiele zmieniło się przez ostatnie dekady również na zwykłych porodówkach – przyciemnione światło w salach, dostęp do wanny, piłek, drabinek i innego sprzętu stają się powoli standardem. 

Dajmy mamie czas

W kwestii okołoporodowego wsparcia dla młodych mam psycholodzy są zgodni – kluczowa jest tu postawa bliskich, szczególnie partnera. W tym trudnym czasie każda kobieta powinna doświadczyć opieki, akceptacji (również dla wybranego przez nią sposobu karmienia czy pieluchowania), pomocy w trudnościach, pełnego wsparcia w opiece nad dzieckiem i przy organizowaniu domowego życia na nowo. 

Zdaniem psycholożki jeśli minie czas baby blues, czyli około 2 tygodni, a kobieta wciąż nie akceptuje siebie w nowej roli, zmiany sytuacji, ma z tego powodu spadki nastroju, a przez to sprawuje opiekę nad dzieckiem w sposób machinalny, ograniczający się do funkcji opiekuńczych, bez odczuwania czułości, dobrze jest jej stan skonsultować ze specjalistą. Powinien być to przede wszystkim psycholog i endokrynolog. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być bowiem depresja poporodowa lub na przykład zapalenie tarczycy. Należy pamiętać, że baby blues również spowodowany jest wyrzutem hormonów po porodzie. Jeśli ich poziom się naturalnie nie reguluje po kilku tygodniach, potrzebny jest endokrynolog. 

Wizyta u lekarza jest absolutnie niezbędna, gdy stan obojętności wobec dziecka utrzymuje się powyżej 3 miesięcy. 

Źródło: 

1) https://www.huffingtonpost.com/entry/there-is-no-maternal-instinct_us_59132159e4b0e3bb894d5c46

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • ADHD u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej

    ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) jest jednym z najczęstszych zaburzeń neurorozwojowych u dzieci. Do objawów pozwalających rozpoznać ADHD należą: nadpobudliwość, zaburzenia koncentracji oraz impulsywność. Nieleczone ADHD prowadzi do rozwoju problemów emocjonalnych, trudności w funkcjonowaniu społecznym, do obniżenia osiągnięć w nauce oraz do problemów w kontaktach z rówieśnikami. Jak rozpoznać to zaburzenie i jak pomóc dziecku z ADHD?

  • Standardowe mleko modyfikowane. Co znajduje się w mleku dla niemowląt?

    Kiedy dziecko jest zdrowe, nie ma alergii i większych problemów z trawieniem, można podawać mu tzw. standardowe mleko modyfikowane odpowiednie dla jego wieku. Takie preparaty mają na rynku status tzw. środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Ich skład jest regulowany prawem i ściśle nadzorowany. Dlaczego jednak takie mleko jest nazywane modyfikowanym i na czym te modyfikacje polegają? Jednym z głównych składników mleka modyfikowanego jest mleko krowie. Mleko krowie różni się od ludzkiego pod wieloma względami. Zawartość podstawowych składników odżywczych – tłuszczu, białka i węglowodanów – jest inna w każdym z nich.

  • Aspirator do nosa — jak używać ręcznego, a jak elektrycznego?

    U noworodków i niemowląt katar może stanowić znaczące zagrożenie, ponieważ dzieci do ok. 1 roku życia oddychają wyłącznie przez nos. Występująca u najmłodszych zalegająca wydzielina w nosku powstrzymuje oddychanie, jedzenie i picie. Dodatkowo nieusunięta wydzielina może prowadzić do powikłań w postaci stanów zapalnych w obrębie oka, ucha, oskrzeli lub płuc, co może stanowić zagrożenie dla zdrowia dziecka. Z pomocą przychodzą aspiratory do nosa, które można stosować u dzieci już od chwili narodzin. Są prostą, wygodną i bezpieczną metodą usuwania zalegającej wydzieliny u maluszka.

  • Wymioty u dziecka – przyczyny i skutki. Co robić, gdy dziecko wymiotuje?

    Ostatnio obserwujemy w Polsce gwałtowny wzrost liczby dzieci zgłaszających się do przychodni i szpitali z silnymi wymiotami. U dzieci wywoływane są one zwykle przez zakażenia wirusowe, bakteryjne, a także przez błędy dietetyczne. Co ma zrobić rodzic, gdy dziecko wymiotuje? Podpowiadamy.

  • Katar u dziecka – jak pomóc dziecku z katarem? Domowe sposoby na zatkany nos u dzieci

    Katar to częsta dolegliwość, która dotyka dzieci. Charakteryzuje się występowaniem wydzieliny w nosie oraz uczuciem niedrożności nosa. Do najczęstszych przyczyn nieżytu nosa u dzieci należą infekcje wirusowe oraz alergie. Przewlekły katar u dzieci może być objawem przerostu trzeciego migdałka lub chorób takich jak niedobory odporności czy mukowiscydoza. Podpowiadamy, co warto stosować na katar u dziecka.

  • Witamina D dla dzieci – dawkowanie, objawy i skutki niedoboru

    Witamina D jest hormonem steroidowym, który kontroluje wiele istotnych dla organizmu procesów. Dostarczenie jej (poprzez syntezę skórną oraz wraz z pożywieniem) jest szczególnie ważne w przypadku najmłodszych. Witamina D wpływa na układ kostny dzieci poprzez regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej, działa immunomodulująco, podnosząc odporność i obniżając poziom cytokin prozapalnych, ma również działanie antykancerogenne oraz neuro- i kardioprotekcyjne. Jaką dawkę witaminy D podawać dziecku? Witamina D dla dzieci w kroplach, kapsułkach twist-off, sprayu czy tabletkach?

  • Objawy, które powinny cię zaniepokoić. Nowotwory u dziecka

    Aż 60% rodziców nie wie, na jakie objawy powinni zwrócić uwagę, aby w porę wykryć potencjalne choroby nowotworowe u swoich dzieci. Z kolei aż 80% dzieci, u których zdiagnozowano chorobę nowotworową i w porę wdrożono leczenie, udaje się uratować. Na co zwrócić uwagę i co powinno zaniepokoić?

  • Jak podawać leki dziecku? Czopki, tabletki, inhalacje i syrop

    Podawanie leków dziecku w trakcie choroby to w wielu przypadkach nie lada wyzwanie. Warto jednak wiedzieć, w jaki sposób prowadzić domowe leczenie, aby było jak najskuteczniejsze. Jak podawać dziecku tabletki oraz co zrobić, aby inhalacja była jak najbardziej efektywna?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij