Instynkt macierzyński - fakty i mity
Anna Rutkowska

Instynkt macierzyński - fakty i mity

„Chyba nie mam instynktu macierzyńskiego” – chyba każda z nas słyszała to zdanie przynajmniej raz w życiu. Te słowa wypowiadają nasze koleżanki, celebrytki w telewizjach śniadaniowych, a także panie w autobusie – narażone na towarzystwo matek z dziećmi. Część z nas osobiście doświadczyła tego uczucia. Czy to powód do zmartwienia? A może instynkt macierzyński pojawia się dopiero u ciężarnych lub po porodzie? I wreszcie – kto powiedział, że w ogóle musimy go mieć?

Zacznijmy od wyjaśnienia, czym w ogóle jest instynkt. Według nauki zajmującej się zachowaniami zwierząt instynktem nazywamy wrodzoną zdolność do zachowań koniecznych dla utrzymania się przy życiu danego osobnika lub gatunku w ogóle.

Instynkty związane z rodzicielstwem odgrywają więc kluczową rolę w procesie rozmnażania się i opiece nad potomstwem. Te same mechanizmy działają oczywiście u człowieka – jako, z punktu widzenia biologii, reprezentanta świata zwierząt. 

Kiedy budzi się instynkt macierzyński?

- U rodzącej instynkt macierzyński występuje zawsze. Jest wyzwalany przez wyrzut oksytocyny podczas porodu, który poprzedza także oddzielenie się łożyska – mówi Katarzyna Sucajtys, psycholożka. – Wszystko dzieje się po to, by kobieta nie porzuciła swojego dziecka na pastwę losu, by dziecko przestało być jej obojętne. Dzięki instynktowi czujemy się za dziecko odpowiedzialne.

Co jednak, jeśli poród nie przebiega naturalnie? Czy wtedy możemy spodziewać się zaburzeń tego procesu i braku instynktu? 

- To mit, że cesarskie cięcie może spowodować brak instynktu – uspokaja ekspertka. - Niezależnie od tego, czy łożysko zostaje wyjęte operacyjnie, czy urodzone siłami natury, wyrzut oksytocyny musi nastąpić, to zjawisko fizjologiczne – dodaje. 

A jednak zdarza się przecież, że kobiety porzucają po porodzie swoje dzieci. Czy to znaczy, że w ich przypadku instynkt jednak się nie pojawił? Katarzyna Sucajtys wyjaśnia, że wtedy również mamy do czynienia z instynktem, ale blokowanym przez działanie innych niż oksytocyna hormonów. Może to nastąpić, gdy w okresie okołoporodowym kobieta doświadczy silnego stresu lub lęku. Adrenalina i inne hormony związane ze stresem przytłumiają wtedy działanie oksytocyny i sprawiają że instynkt, który nakazuje matce opiekować się potomstwem, zostaje zdominowany przez inne uczucia. - Zdarza się to na przykład u bardzo młodych kobiet, przerażonych nową rolą, często doświadczających braku wsparcia i akceptacji ze strony bliskich. Mimo że w tych dziewczętach tli się resztka instynktu, oddają swoje dzieci – mówi psycholożka.

Co ciekawe, według ekspertki instynkt macierzyński może manifestować się także w zupełnie inny sposób, niż go powszechnie rozumiemy. W świecie zwierząt zdarza się, że matka zabija swoje chore potomstwo, wyczuwając, że i tak nie będzie ono zdolne do przeżycia. Chroni je więc w jedyny możliwy dla niej sposób przed cierpieniem czy głodową śmiercią. To, co wydaje się więc całkowitym brakiem instynktu, z biologicznego punktu widzenia również w pewnym sensie nim jest. 

Dobrą wiadomością jest natomiast to, że instynkt macierzyński może zostać wywołany w inny sposób niż poprzez poród. Przekonują się o tym matki adopcyjne, które przez bliski kontakt z dzieckiem, przytulanie, noszenie go, budowanie z nim więzi również są w stanie skutecznie stymulować produkcję oksytocyny przez ich podwzgórza. Choć nie będzie to tak silny wyrzut jak podczas porodu, produkcja hormonu może być wystarczająca nawet do wywołania laktacji. 

Polecane dla Ciebie

Instynkt to nie miłość 

Gdy po porodzie zmniejszy się już poziom oksytocyny, miejsce instynktu zajmują uczucia. I tu sytuacja jest bardziej skomplikowana, ponieważ ich pojawienie się wcale nie jest oczywiste. 

- Instynkt bardzo często mylony jest z miłością do dziecka. W naszej zachodniej kulturze pojęcia te z jakiegoś powodu zlały się w jedno. Media tworzą przekaz, w którym instynkt jest tożsamy z kochaniem własnego dziecka – mówi Katarzyna Sucajtys. - Tymczasem miłość, lubienie własnego dziecka to zupełnie osobny rozdział. Bywa, że te uczucia pojawiają się z czasem, i jest to całkowicie naturalne. U niektórych matek miłość do dzieci rozkwita już w momencie zrobienia testu ciążowego albo pozytywnej decyzji o adopcji, u innych później – na przykład gdy ustanie poporodowy baby blues. Czasem uczucie to budzi się, gdy świeżo upieczonej mamie wreszcie udaje się wyspać – stwierdza. - Trudno jest przecież budować jakiekolwiek relacje, gdy kobieta jest wciąż zmęczona, obolała po porodzie. Trzeba więc dać sobie czas, by ta miłość się pojawiła. Według ekspertki utożsamianie fizjologicznego instynktu macierzyńskiego przy porodzie z miłością bywa bardzo krzywdzące dla kobiet. - Przez to właśnie oczekuje się od matki, że od początku będzie kochała swoje dziecko bezgranicznie – mówi. 

„Kiedy ja muszę zacząć je kochać?”

Życie dostarcza setek przykładów na to, jak może zostać zaburzony proces budowania więzi z dzieckiem. Baby blues, brak wsparcia ze strony bliskich, stres – to wszystko może skomplikować, a nawet zupełnie zablokować rodzenie się uczuć. Katarzyna Sucajtys: Gdy przychodzi do mnie pacjentka i mówi, że nie ma instynktu macierzyńskiego, zawsze ją pytam, co to według jej znaczy. Czy może po prostu nie lubi bawić się klockami ze swoim dzieckiem albo irytuje ją dwunasta pobudka w nocy? A to są przecież zupełnie naturalne uczucia, nie brak instynktu. Do tego dochodzi fizjologia - przez sześć tygodni połogu wiele się dzieje. Goją się rany poporodowe, gospodarka hormonalna wariuje. Zdarza się też, że młodej mamie towarzyszy ciągły lęk – czy będzie miała do czego wracać w pracy, czy nie odsuną się od niej znajomi - bo już nie jest taka mobilna i dyspozycyjna. Z kolei pierworódki często boją się, że ciało nie wróci do stanu sprzed porodu.

Zdaniem psycholożki lęki te biorą się z presji wywieranej przez otoczenie, które coraz częściej żąda, by „kobieta wychodziła z porodówki w szpilkach”. 

Nie chcę mieć dzieci – czy coś ze mną nie tak? 

Z kolei dr Amy Blackstone, amerykańska socjolożka od lat wypowiadająca się publicznie w imieniu osób, które świadomie rezygnują z posiadania dzieci1, twierdzi, że w ogóle nie ma czegoś takiego jak instynkt macierzyński. Jednak w jej rozumieniu instynkt jest nie tyle tożsamy z wyrzutem porodowych hormonów, ile z rzekomo naturalnym dla każdej kobiety pragnieniem bycia matką. Zdaniem Blackstone to, co powszechnie uważa się za instynkt macierzyński, jest w znacznej mierze kulturowo narzuconą rolą, do której kobiety przygotowywane są od dzieciństwa, zaś presja wywierana na nich przez społeczeństwo, krzywdzi te, które wcale nie marzą o dzieciach. Sprawa jest więc prosta – nie chcesz mieć dzieci? W porządku! Nikt nie powinien cię do tego zmuszać. 

Dobry poród 

Według Katarzyny Sucajtys istotną sprawą w budowaniu więzi matki z dzieckiem jest także jakość opieki okołoporodowej. Za wzór, do którego powinniśmy dążyć, ekspertka stawia Holandię, która od lat szczyci się wysokim odsetkiem porodów domowych. Obecnie wynosi on około 25 proc. (dane na 2015 rok – http://www.wiatrak.nl/9972/porod-domowy-znieczulenie-lub-cesarskie-ciecie) – to bardzo dużo w porównaniu z innymi krajami zachodniego świata. - Wiele kobiet w Holandii rodzi w domu, w bliskości z rodziną, z dala od szpitalnej atmosfery, brzęku metalowych tacek z narzędziami. Po prostu spokojnie - w wannie, w sypialni, przy serialu. Kobietom w Polsce nie mieści się to w głowie – stwierdza.
Na szczęście jednak i u nas widoczny jest postęp. Przy szpitalach powstają tzw. Domy Narodzin, które mają naśladować domowe zacisze. Wiele zmieniło się przez ostatnie dekady również na zwykłych porodówkach – przyciemnione światło w salach, dostęp do wanny, piłek, drabinek i innego sprzętu stają się powoli standardem. 

Dajmy mamie czas

W kwestii okołoporodowego wsparcia dla młodych mam psycholodzy są zgodni – kluczowa jest tu postawa bliskich, szczególnie partnera. W tym trudnym czasie każda kobieta powinna doświadczyć opieki, akceptacji (również dla wybranego przez nią sposobu karmienia czy pieluchowania), pomocy w trudnościach, pełnego wsparcia w opiece nad dzieckiem i przy organizowaniu domowego życia na nowo. 

Zdaniem psycholożki jeśli minie czas baby blues, czyli około 2 tygodni, a kobieta wciąż nie akceptuje siebie w nowej roli, zmiany sytuacji, ma z tego powodu spadki nastroju, a przez to sprawuje opiekę nad dzieckiem w sposób machinalny, ograniczający się do funkcji opiekuńczych, bez odczuwania czułości, dobrze jest jej stan skonsultować ze specjalistą. Powinien być to przede wszystkim psycholog i endokrynolog. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być bowiem depresja poporodowa lub na przykład zapalenie tarczycy. Należy pamiętać, że baby blues również spowodowany jest wyrzutem hormonów po porodzie. Jeśli ich poziom się naturalnie nie reguluje po kilku tygodniach, potrzebny jest endokrynolog. 

Wizyta u lekarza jest absolutnie niezbędna, gdy stan obojętności wobec dziecka utrzymuje się powyżej 3 miesięcy. 

Źródło: 

1) https://www.huffingtonpost.com/entry/there-is-no-maternal-instinct_us_59132159e4b0e3bb894d5c46

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Pierwsze Święta z dzieckiem

    Boże Narodzenie to cudowny okres w roku. W przypadku świeżo upieczonych rodziców chwile te będą jeszcze bardziej magiczne - pierwsze święta z dzieckiem to niezapomniane przeżycie. Należy jednak pamiętać o tym, że w okresie świątecznym na naszego malca może czekać w domu wiele niebezpieczeństw. Dlatego musimy zadbać o jego bezpieczeństwo i sprawić, aby całe Święta upłynęły w spokoju i aby nie zakłócił ich żaden wypadek.

  • Pierwsza miesiączka – jak się przygotować?

    Pierwsza miesiączka to bardzo ważne wydarzenie dla dojrzewającej dziewczynki. Aby lepiej przygotować dziecko na czekające je zmiany, warto już od wczesnego dzieciństwa rozmawiać na tematy związane z cielesnością.

  • Przezierność karkowa – przebieg badania, skuteczność i cena

    Ocena przezierności karkowej to badanie, które pozwala lekarzowi na ocenę zbiorniczka płynu znajdującego się w karku każdego płodu. Dzięki niemu lekarz może zdiagnozować różne wady genetyczne dziecka, jak np. zespół Downa. Jest to badanie przesiewowe, które choć wykazuje bardzo wysoką czułość w wykrywaniu poważnych wad u płodu, tak nigdy nie osiąga 100% skuteczności. Jednak mimo to jest badaniem, które dostarcza wielu informacji na temat rozwoju dziecka i wykonuje się je na całym świecie.

  • Czego nie robić, kiedy dziecko ma gorączkę? Najczęstsze błędy

    Kiedy dziecko jest chore i ma gorączkę, rodzice próbują zbić ją za wszelką cenę. Gorączka u dzieci sama w sobie nie jest chorobą, a jedynie objawem. Jak sobie z nią poradzić? Które domowe sposoby na gorączkę u dziecka mogą wyrządzić mu więcej szkody niż korzyści?

  • Objawy chorób serca u dzieci

    Przyczyn wad serca u dzieci może być wiele. Zalicza się do nich czynniki genetyczne, środowiskowe, a także infekcje przebyte przez kobietę w okresie ciąży. Sposób leczenia dobierany jest w zależności od występującego schorzenia. Czy obserwując swojego malucha, należy przyjrzeć się niespecyficznym objawom, które mogłyby wskazywać na wadę serca dziecka?

  • Jak rozpoznać krótkowzroczność u dziecka?

    Krótkowzroczności nie można cofnąć, natomiast jeśli już wystąpiła, można spowolnić jej rozwój, a nawet czasami jej zapobiec. Ta wada wzroku może mieć różne podłoże, np. genetyczne. Najczęściej postępuje wraz z wiekiem aż do momentu ustabilizowania się, co ma miejsce po zakończeniu wzrostu gałki ocznej. Jak rozpoznać wadę wzroku u dziecka? Na jakie objawy zwrócić uwagę?

  • USG ciąży – jak wygląda badanie? Ile razy należy je robić? Cena, wskazania

    Ultrasonografia (badanie ultrasonograficzne, USG) to badanie obrazowe, które jest całkowicie bezpieczne dla każdego pacjenta, a w przypadku kobiet ciężarnych również dla płodu. Pozwala monitorować prawidłowy przebieg ciąży i rozwój płodu na każdym etapie. Istnieje kilka rodzajów USG. Każde z nich wykonuje się na innym etapie ciąży. Czym różni się USG wczesnej ciąży od tego w późniejszych miesiącach, a także którą chorobę można diagnozować dzięki ultrasonografii?

  • Biały szum – czym jest i dlaczego uspokaja dzieci?

    Biały szum może być stosowany do maskowania innych dźwięków, takich jak hałas uliczny, co może pomóc chociażby w polepszeniu jakości snu. Może również pomóc w uspokojeniu niemowląt i dzieci, które mają trudności z zasypianiem, a także poprawić ich koncentrację. Jednak długotrwałe narażenie na głośny biały szum może prowadzić do uszkodzenia słuchu i pogorszenia zdolności postrzegania dźwięków. Ponadto nadmierna ekspozycja na biały szum może powodować zmęczenie, drażliwość i inne problemy zdrowotne związane z przemęczeniem, takie jak bóle głowy i bezsenność. Jak stosować biały szum, żeby przyniósł zmęczonym rodzicom chwilę wytchnienia i uspokoił dziecko, a jednocześnie nie pogorszył jakości słuchu domowników?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij